O‘zbekistonning harbiy salohiyati qanday?

Ukraina va Yaqin Sharqda davom etayotgan mojarolar fonida harbiy qudrat va tayyorgarlik masalalari butun dunyo davlatlari uchun yanada dolzarb bo‘lib bormoqda. Markaziy Osiyoda strategik joylashuvga ega bo‘lgan O‘zbekistonning harbiy salohiyati alohida e’tiborga loyiq.

Ammo bu salohiyat ko‘pincha rasmiy ma’lumotlar cheklangani va Global Firepower Index (GFP) kabi xalqaro reytinglarda noto‘g‘ri aks ettirilishi tufayli past baholanadi. Progressiv islohotlar markazi direktori Mirshohid Aslanov inobatga olinishi kerak bo‘lgan omillar haqida ma’lumot berdi.

O‘zbekistonning harbiy qudratini qayta ko‘rib chiqish  

O‘zbekistonning harbiy imkoniyatlari va strategik resurslari hali ham to‘liq o‘rganilmagan, chunki GFP kabi reytinglar bir qator muhim omillarni hisobga olmaydi. GFP mamlakatlarni ishchi kuchi, moliyaviy resurslar, qurol-aslaha, geografik joylashuv, tabiiy boyliklar, logistika va mudofaa byudjeti bo‘yicha baholaydi. Biroq uning 2024-yilgi reytingida O‘zbekiston 62-o‘rindan 65-o‘ringa tushib, Markaziy Osiyo mintaqasidagi yetakchilik o‘rnini boy berdi.

Biroq, ma’lumotlardagi nomuvofiqliklar tufayli ushbu reyting O‘zbekistonning haqiqiy harbiy salohiyatini to‘g‘ri aks ettirmaydi.

Zaxira kuchlari: E’tibordan chetda qolgan strategik resurs

GFP bahosidagi eng jiddiy kamchiliklardan biri O‘zbekistonning zaxira kuchlarini e’tiborga olmaslikdir, ular mavjud emas deb baholangan. “O‘zbekiston Qurolli Kuchlari rezervidagi xizmat to‘g‘risida”gi qonunga muvofiq, harbiy xizmatga yaroqli 18 yoshdan 35 yoshgacha bo‘lgan barcha erkaklar zaxirada xizmat qilishi shart.

Ushbu demografik guruh taxminan 10 million kishini tashkil qiladi. Sog‘liq va bandlik cheklovlarini hisobga olgan taqdirda ham, zaxira kuchlari soni 5 milliondan oshadi. Ushbu ulkan zaxira O‘zbekiston uchun ulkan strategik resurs bo‘lib, uning mudofaa salohiyatini oshiradi va uzoq muddatli harbiy harakatlarga tayyorgarligini ta’minlaydi.

♦ Faol qo‘shinlar va Milliy gvardiya hissasi

GFP ma’lumotlariga ko‘ra, O‘zbekistonning faol qo‘shinlari soni 48 000 nafarni, qo‘shimcha 20 000 nafar paramilitar xodimlarni tashkil etadi. Ammo Jahon banki ma’lumotlariga ko‘ra, faol qo‘shinlarning soni 68 000 nafarga yaqin. Bundan tashqari, paramilitar tizimning muhim tarkibiy qismi bo‘lgan Milliy gvardiya 30 000 nafardan ortiq xodimga ega. Bu O‘zbekistonning operativ imkoniyatlarini sezilarli darajada kengaytirib, milliy mudofaa uchun mustahkam asos yaratadi.

Mudofaa byudjeti: past baholangan ko‘rsatkich

GFP O‘zbekiston mudofaa byudjetini 796 million dollar deb ko‘rsatadi, ammo haqiqiy ko‘rsatkich 3 milliard dollarga yaqin. Ushbu tafovut mamlakatning qurolli kuchlarini modernizatsiya qilish va tayyorlashga sodiqligini ko‘rsatadi.

Bundan tashqari, O‘zbekistonning xarid qobiliyati pariteti (PPP) GFP tomonidan 270 milliard dollarga baholangan, aniq ko‘rsatkich esa 319 milliard dollarni tashkil qiladi. Bunday mustahkam iqtisodiy poydevor mudofaa qobiliyatiga barqaror investitsiyalar kiritishni qo‘llab-quvvatlaydi, strategik va tezkor tayyorgarlikni ta’minlaydi.

Logistika va infratuzilma: Tayyorgarlikning poydevori

O‘zbekiston yaxshi rivojlangan logistika infratuzilmasiga ega bo‘lib, saqlash omborlari, ta’mirlash bazalari va uzoq muddatli harbiy operatsiyalar uchun zarur transport markazlarini o‘z ichiga oladi. Mamlakatning keng qamrovli temir yo‘l va avtomobil yo‘llari tarmog‘i qo‘shin hamda texnikani tez safarbar qilishni ta’minlab, strategik harakatchanlikni oshiradi.

Ushbu logistik afzalliklar jangovar shaylik va operativ moslashuvchanlikni saqlab turishda hal qiluvchi ahamiyatga ega, biroq ularga global baholashlarda hamon yetarlicha e’tibor qaratilmagan.

Modernizatsiya va texnologik yutuqlar

So‘nggi yillarda O‘zbekiston muhim modernizatsiya ishlarini amalga oshirib, eskirgan uskunalarni zamonaviy tanklar, zirhli transport vositalari va raketa tizimlari bilan almashtirgan. Bundan tashqari, kiber mudofaa va elektron urushga bo‘lgan investitsiyalar mamlakatning zamonaviy jangovar muhitlarda faoliyat yuritish qobiliyatini mustahkamladi.

Ushbu yutuqlar, hozirgi harbiy strategiya uchun juda muhim bo‘lsa-da, global reytinglarda yetarlicha yoritilmayapti.

Tayyorgarlik va xalqaro hamkorlik

O‘zbekistonning qurolli kuchlari xalqaro standartlarga mos keladigan keng qamrovli tayyorgarlik dasturlaridan foydalanadi. Mustaqil ravishda va global hamkorlar bilan o’tkaziladigan muntazam mashg‘ulotlar harbiylarning taktik ko‘nikmalar va kasbiy malakasini oshiradi.

Ushbu hamkorlik O‘zbekiston armiyasining moslashuvchanligini va turli ssenariylarga tayyorligini oshiradi, uning mudofaa qobiliyatini yanada mustahkamlaydi.

Geosiyosiy ahamiyati va strategik resurslari

Markaziy Osiyoning qoq markazida joylashgan O‘zbekistonning geografik o‘rni mintaqaviy tahdidlarga tez javob berish imkonini beruvchi strategik ustunlikni ta’minlaydi. GFP hudud va chegaralar kabi omillarni hisobga olsa-da, O‘zbekistonning markaziy joylashuvining mintaqaviy xavfsizlik dinamikasiga ko‘rsatadigan kengroq ta’sirini e’tibordan chetda qoldiradi.

Bundan tashqari, O‘zbekistonning energetika mustaqilligi strategik boylik sifatida xizmat qiladi. Yiliga 46 milliard kub metrdan ortiq tabiiy gaz qazib olish va sezilarli miqdordagi ko‘mir zaxiralari tufayli mamlakat tashqi resurslarga qaram bo‘lmagan holda harbiy operatsiyalarni amalga oshira oladi.

Bunday o‘zini o‘zi ta’minlash uzoq muddatli harbiy tayyorgarlik va chidamlilik uchun hal qiluvchi ahamiyatga ega.

Mirshohid Aslanov yuqoridagilardan kelib chiqib, quyidagilarni xulosa qildi:

Global Firepower reytingi ma’lumotlar eskirgani va asosiy omillar to‘liq hisobga olinmagani sababli O‘zbekistonning harbiy salohiyatini yetarli darajada qamrab olmaydi. Zaxira kuchlari, aniq byudjet ko‘rsatkichlari, logistika infratuzilmasi, modernizatsiya sa’y-harakatlari va energiya mustaqilligi kabi omillarni o‘z ichiga olgan qayta baholash O‘zbekistonning harbiy kuchini yanada to‘liq va real tasvirlaydi.

Bunday qayta baholash nafaqat O‘zbekistonning jahon reytingidagi o‘rnini oshiradi, balki uning mintaqaviy barqarorlik va xavfsizlikni ta’minlashdagi muhim rolini ham ko‘rsatadi, deydi Progressiv islohotlar markazi direktori.