Tojikistondagi Rog‘un gidroelektr stansiyasida (GES) favqulodda hodisa yuz berdi. Avariya oqibatida uch kishi halok bo‘ldi, bir kishi jarohatlandi. Bu haqda Tojikiston hukumati huzuridagi Sanoatda va konchilikda ishlarning bexatar olib borilishini nazorat qilish davlat xizmatiga tayanib, AsiaPlus xabar berdi.
Avariya 12-noyabr kuni Rog‘un GES qurilish maydonchasida sodir bo‘lgan. Halok bo‘lganlar GES obyektlaridan birida ishlagan “Xokrud” kompaniyasi xodimlari bo‘lgan. 39, 40 va 51 yoshli erkaklar halok bo‘lgan. Hozircha aynan nima bo‘lgani ma’lum emas.
Tarmoqlarda tarqalgan, rasman tasdiqlanmagan xabarlarga ko‘ra, ishchilar ustiga “platforma” tushib ketgan. Bu esa uch kishining o‘limiga sabab bo‘lgan. Hodisa yuzasidan maxsus ishchi guruh tuzilib, tergov harakatlari boshlangan. Stansiya qurilishida avval ham baxtsiz hodisalar kuzatilgan.
2019 va 2020-yillarda “asr qurilish maydonchasi”da 20 dan ortiq odam halok bo‘lgan. Biroq Rog‘un GESi mas'ullaridan hech kim javobagrlikka tortilmagan, deyiladi xabarda.
Rog‘un GES yoxud Tojikistonning “asr loyihasi”
Rog‘un GES Dushanbedan 110 km uzoqlikda Vaxsh daryosida joylashgan bo‘lib, mintaqadagi eng yirik inshoot hisoblanadi. Uni qurish 1976-yilda boshlangan, ammo SSSR parchalanganidan so‘ng qurilish to‘xtatib qo‘yilgandi.
Keyinchalik Tojikiston o‘z mablag‘lari hisobidan va xalqaro jamg‘armalar hamda tashkilotlarning mablag‘larini jalb qilgan holda, loyihada ko‘zda tutilgan 600 MVt quvvatga ega GESlarni qurish bo‘yicha ishlarni davom ettirdi.
6 ta agregatdan hozircha ikkitasi ishga tushirildi. Uchinchisi 2025-yilda ishga tushirilishi rejalashtirilgan. 335 metr balandlikdagi gidroelektr to‘g‘oni dunyodagi eng baland to‘g‘on bo‘ladi.
Mirziyoyev Rog‘un GES qurilishiga xavotir bildirgandi
2016-yil O‘zbekiston bosh vaziri Shavkat Mirziyoyev tojikistonlik hamkasbi Qohir Rasulzodaga Tojikistonning Rog‘un GESni qurish rejasiga nisbatan xavotir bildirilgan maktub yuborgandi. Unda ulkan GES majmuasi qurilishi uchun tanlangan maydonning seysmikligi Rixter shkalasi bo‘yicha 9−10 ball bo‘lgan tog‘ hududida ekani ta’kidlangan.
“Tojikiston hukumati mamlakat energiya taʼminotidagi mushkul muammolarni Tojikiston hududidagi ko‘p sonli daryo va suv manbalaridan foydalangan holda kichik va o‘rta GESlar qurish yo‘li bilan hal etishi mumkin deb hisoblashga barcha asoslarimiz bor. Bizga maʼlumki, bunday istiqbolli dastur Tojikistonda allaqachon amalga oshirilmoqda”, deyilgan maktubda.
O‘z navbatida, ekspert Rog‘un GES qurilishida O‘zbekistonning xavfsirashlari va xavotirlariga quloq tutishga chaqirgan. Jumladan, “Markaziy Osiyo suv-energetika manbalari va suvdan foydalanish muammolarini tadqiq qilish instituti” xalqaro jamoatchilik fondi eksperti Zulfiya Marat tegishli fikrni bildirgan.
“Yirik GESlarni mintaqadagi yaqin qo‘shnilar ishtirokisiz qurish faqat nizo potensialining o‘sishiga olib keladi, bu turli ekstremistik kuchlarning rivojlanishi ehtimoli bor bo‘lgan sharoitlarda o‘ta xavfli. Elektr energiyasi sotuvidan tushadigan hech qanday ehtimoliy daromad ahil qo‘shnichilik aloqalari o‘rnini bosa olmaydi”, degan Zulfiya Marat.
GES loyihasining narxi qanday o‘zgardi
2008-yilda Rog‘un GES loyihasi qayta tiklanganida uning qiymati 3 milliard dollarga baholangan edi.
2016-yilda to‘g‘on qurilishi bo‘yicha bosh pudratchi tanlash bo‘yicha o‘tkazilgan xalqaro tender chog‘ida obyekt qiymati 3,9 milliard dollar deb e’lon qilingan.
2022-yilda Tatariston Respublikasi Energetika vazirligi Rog‘un GESni qurib tugatish uchun 5 milliard dollardan ortiq mablag‘ talab qilinishini ma’lum qilgan.
2023-yil fevral oyi boshida energetika idorasining so‘nggi hisob-kitoblarga ko‘ra, stansiyani qurish uchun 6,2 milliard dollar kerak bo‘lishini aytgan.
Shu bilan birga, ushbu davrda Rog‘un GES qurilishini yakunlash uchun 40 milliard somoniydan (taxminan 4 mlrd dollar) ortiq mablag‘ yo‘naltirilgan, shuningdek, “Rog‘un GES” OAJ aksiyalari, yevroobligatsiyalarni sotish hisobiga, qolgan qismi esa davlat byudjetidan qoplangan.
Standard&Poor’s Global Ratings xalqaro reyting agentligiga ko‘ra, GES loyihasini 2035-yilgacha yakunlash qiymati 6,4 milliard dollarga baholanmoqda.
Izoh (0)