Adabiyot va kino olamida ko‘pincha kitoblar hamda ular asosida suratga olingan filmlar o‘rtasida o‘zaro ta’sir bo‘ladi. Kitobxonlar ko‘pincha asar qahramonlari va syujetiga maftun bo‘ladi, keyin esa sevimli hikoyalari asosida ishlangan filmlarni sabrsizlik bilan kutadi. Biroq ekranlashtirish har doim ham muxlislar umidini oqlamaydi. Ammo ushbu maqolada tomoshabinlar fikriga ko‘ra yangi ranglar va taassurotlar qo‘shib, kitoblaridan ham o‘zib ketgan bir nechta filmlarni ko‘rib chiqamiz.
“Taxtlar o‘yini”
Amerikalik yozuvchi Jorj R.R.Martinning “Muz va olov qo‘shig‘i” turkumidagi birinchi “Taxtlar o‘yini” fantastik romani 1996-yilda nashr etilgan. Kitobni o‘quvchilar yaxshi baholadi, ammo 2011-yilda kartinaning birinchi qismi chiqqach, ko‘pchilik serial originalidan ancha qiziqarli ekanini angladi. Ba’zi o‘quvchilarga muallifga xos uslub haddan tashqari soddalashtirilgan, hatto bolalarcha, jiddiy kattalar adabiyotidan kutayotgan teranlik va ko‘p qatlamlilikdan mahrumdek tuyuldi.
Shuningdek, ko‘pchilik kitobdagi qahramonlarning psixologik portretlarini filmdagi kabi ishlab chiqilmagan deb hisoblaydi. Serial Vesterosning shafqatsizligi va siyosiy intrigalari muhitini juda ishonchli tasvirlab berdi, eng muhimi, Deyeneris Targaryenni yanada ko‘p qirrali va insoniy shaxs sifatida taqdim etdi. Emiliya Klark qahramonining murakkab kechinmalarini: uning umidlari, shubhalari, o‘sishi va tanazzulini ajoyib tarzda tasvirlab berdi. Shuningdek, serialda ko‘plab syujet chiziqlari chuqurlashtirilgan, yangi qahramonlar va fitnalar qo‘shilgan.
“Afsungar”
1995-yilda Buyuk Britaniyada nashr etilgan Kristofer Pristning mistik romani e’tirofga sazovor bo‘lganiga qaramay, ko‘plab o‘quvchilar 2006-yilda chiqarilgan “Afsungar” filmi kitobdan yaxshiroq ekanini ta’kidlashadi. Filmda ikki illyuzionist — Robert Anjer va Alfred Borden o‘rtasidagi murakkab munosabatlar va dushmanlik batafsilroq ochib berilgan.
“Qariyalarga bu yerda joy yo‘q”
“Qariyalarga bu yerda joy yo‘q”ning kitobi ham, filmi ham maqtovga loyiq. Ko‘pchilikning ta’kidlashicha, 2007-yilda ekranlashtirilgan film kitobdan yaxshiroq va ta’sirliroq bo‘lgan. Qizig‘i, dastlab Kormak Makkarti 2005-yilda “Qariyalarga bu yerda joy yo‘q”ni roman sifatida emas, balki ssenariy sifatida yozgan. Makkartining kitobi o‘zining uslubi, shafqatsizligi va murosasizligi bilan ajralib turadi. U taqdir, erkinlik va axloqiy tanlov haqida o‘ylashga majbur qiladi.
Film aka-uka Koyenlarning mahoratli rejissurasi va Haver Bardem, Tommi Li Jons va Josh Brolinning ijrosi tufayli yanada mashhurlashadi. Bardem ijro etgan Anton Chigurning unutilmas obrazi sovuq ratsionalligi va kutilmagan shafqatsizligi tomoshabinlar xotirasida uzoq vaqt saqlanib qoldi.
“Forrest Gamp”
“Forrest Gamp” shunchaki film emas, balki har bir tomoshabinning qalbida o‘chmas iz qoldiradigan hayotiy hikoyadir. Filmning ekranlashtirilishi romanning o‘zidan ham chuqurroq va ta’sirliroq bo‘lib chiqdi. Ko‘plab kitobxonlar filmni ko‘rgandan so‘ng kitob bilan tanishib, uning yuzakiligidan ko‘ngli qoldi. Kitobda filmni mashhurlikka erishtirgan hissiy boylik va unutilmas muhit mavjud emas.
Rejissyor Robert Zemekis 1986-yilda Uinston Grum tomonidan yozilgan hikoyaga ko‘plab nozik jihatlar va tagma’nolarni qo‘shib, mavzuni kengaytirdi hamda kitobda deyarli bo‘lmagan yangi ma’no qatlamlari va ezgu g‘oyalarni kiritdi. 1994-yilda ekranlarga chiqqan film nafaqat roman syujetini qayta hikoya qildi, balki uni oddiy hikoyani millionlab odamlarga ta’sir qilgan hayot, muhabbat va taqdir tasodiflariga boy voqeaga aylantirdi. Hatto saundtreklar ham filmning muvaffaqiyatiga katta hissa qo‘shib, har bir sahnaning hissiy darajasini yanada kuchaytirdi.
“Shoushenkdan qochish”
Rejissyor mahorati va aktyorlarning ajoyib ijrosi tufayli “Shoushenkdan qochish” filmi keng ommalashib, kinematografiyaning haqiqiy durdonasiga aylandi. Kitobni o‘qiganlar voqealar bayonining qisqaligi sababli hikoya muhitiga to‘liq sho‘ng‘ib keta olmadi. Film esa asarning mohiyatini ancha mukammal yetkazishga erishdi. Shuningdek, filmdagi ko‘p lavhalar asliyatdan deyarli so‘zma-so‘z olinganini ta’kidlash joiz.
“Qattiqqo‘l xonim”
Muvaffaqiyatli ekranlashtirishga yorqin misollardan biri “Qattiqqqo‘l xonim” (2006) filmidir. Yozuvchi Loren Vaysbergerning 2003-yildagi xuddi shu nomdagi romaniga asoslangan film mashhur aktrisalar — Meril Strip, Enn Heteuey va Emili Blantning ajoyib ijrosi tufayli tomoshabinlar e’tiborini tortdi. Filmning muxlislari ekran qahramonlari kitob prototiplariga qaraganda ancha jonli va ko‘p qirrali bo‘lganini ta’kidlaydi.
Masalan, bosh qahramon Endi Saksning kitob versiyasi ko‘plab o‘quvchilarga Enn Heteuey tufayli ekrandagi obraziga qaraganda zerikarli tuyuladi. Ushbu film muxlislari uni qayta-qayta ko‘rishga tayyor ekanliklarini ta’kidlashadi, ammo kitobdagi Endi qayta o‘qish istagini uyg‘otmaydi. Ba’zi tanqidchilar hatto roman muallifi asarga chuqur ma’no bermasdan, Vogue muharriri Anna Vintur ustidan kulish uchun yaratgan degan fikrni ham bildirishadi.
Izoh (0)