O‘zbekistonda 2025-yilda elektr energiyasi narxlari 24 foiz, tabiiy gaz 36 foiz, suyultirilgan gaz 25 foiz, metan 39 foizga o‘sishi belgilangan. Bu haqda Markaziy bank raisi Mamarizo Nurmurodov 31-oktyabr kuni Toshkent shahrida o‘tkazilgan jurnalistlar bilan muloqotda maʼlum qildi, deya xabar berdi “Daryo” muxbiri.
Matbuot anjumanida O‘zbekistonning kelgusi uch yillik makroiqtisodiy rivojlanish prognozlari tahlil qilindi. Tadbirda Markaziy bank raisi Mamarizo Nurmurodov o‘rta muddatli iqtisodiy rivojlanish parametrlari yuzasidan uch xil ssenariy ishlab chiqilganini aytdi. Ular — asosiy, muqobil va xatarli ssenariylardir. Taʼkidlanishicha, uch turdagi ssenariy ishlab chiqilishi mamlakatda ko‘p tomonlama asoslangan qarorlar qabul qilish imkonini beradi.
Asosiy ssenariy bo‘yicha prognozlar
Mamarizo Nurmurodov nutqi davomida asosiy ssenariyda qanday masalalar inobatga olinganiga to‘xtaldi.
“Asosiy ssenariyda kelgusida global inflyatsiya pasayib borishi, unga javoban Markaziy banklar tomonidan asosiy stavkalar pasaytirilishi, jahondagi iqtisodiy o‘sish surʼatlari ijobiy shakllanishining kuchayishi hisobga olingan. Shu bilan birga, xalqaro bozorda bizning xomashyo mahsulotlar (oltin, mis va boshqalar) narxlarini nisbatan yuqori darajada saqlanib qolishi aks etgan. Eng muhimi — mamlakatda investitsion talabning oshib borishi, tarkibiy islohotlarni faol davom ettirilishi shartlari asosiy ssenariyning muhim fundamentini tashkil qiladi. Agar jarayon mazkur ssenariy bo‘yicha davom etsa, 2025-yilda iqtisodiy o‘sish 5,5–6 foizni tashkil etishi va surʼat 2026–2027-yillarda 6–6,5 foizgacha tezlashishi kutilmoqda. Inflyatsiyani 5 foizlik targetiga (maqsad) 2026-yilning ikkinchi yarmida, aniqrog‘i, III chorakda erishish prognoz qilinmoqda”,dedi rais.
Muloqotda Mamarizo Nurmurodov ko‘zlangan maqsadga, yaʼni inflyatsiyani 5 foizga tushirishga qatʼiy chora ko‘rgan holda nega tezroq erishilmayotgani yuzasidan izoh berdi. Markaziy bank rahbari so‘zlariga ko‘ra, maqsadli ko‘rsatkichga qanchalik tez erishilsa, barqaror iqtisodiyotga va uni kelgusida sog‘lom rivojlanishga sharoitlar shunchalik tez yaratiladi. Biroq, bunda baʼzi muammolar yuzaga kelishi mumkin.
“Institutsional jihatdan barqaror sharoitlarni yaratmasdan turib, yalpi talabni cheklovchi keskin choralar ko‘rilsa (kreditlarni qisqartirish, foizni oshirish va hokazo), iqtisodiy faollik va moliyaviy barqarorlikka jiddiy xavf–xatar tug‘ilishi mumkin. Shu sababli joriy sharoitlar va inflyatsion omillardan kelib chiqib, umumiy makroiqtisodiy barqarorlikka salbiy taʼsir ko‘rsatmaslik uchun inflyatsiya bo‘yicha maqsadli ko‘rsatkichimiz, yaʼni targetga erishish muddatini uzaytirmoqdamiz. Yuqori inflyatsiya sharoitlarida ham yaxshi o‘sish ko‘rsatkichlariga maʼlum bir qisqa davrda erishish mumkinku deb aytish mumkin. Ha, to‘g‘ri. Lekin bu o‘sish barqaror bo‘lmaydi. O‘rta va uzoq muddatli istiqbolda yuqori inflyatsiya albatta o‘zining salbiy taʼsirini ko‘rsatadi. Buni ko‘p davlatlar amaliyotidan yaqqol ko‘rib turibmiz”, deya maʼlum qildi u.
Muqobil ssenariy asosidagi prognozlar
Mamarizo Nurmurodov makroiqtisodiy rivojlanishning muqobil ssenariysi asosiy ssenariydan tashqi xatarlar ortishi ko‘proq inobatga olingani bilan farq qilishini aytdi. Muqobil ssenariy global inflyatsiyaning uzoq muddat hozirgi darajada saqlanib qolishi, asosiy savdo hamkorlar hisoblangan davlatlarda iqtisodiy o‘sishning sekinlashishi va buning ichki iqtisodiyotga salbiy taʼsiridan kelib chiqqan holda ishlab chiqilgan.
“Bunday sharoitda ichki talabni qo‘llab–quvvatlash uchun fiskal rag‘batlar amalga oshiriladi. Natijada iqtisodiy o‘sish asosiy ssenariydagi ko‘rsatkichlarga qaraganda pastroq bo‘ladi. Yaʼni 2025-yilda 5–5,5 foiz, 2026-yilda 5–6 foiz, 2027-yilda esa 5,6–6,5 foizlik darajasida tiklanishi taxmin qilinmoqda. Muqobil ssenariyda iqtisodiy faollik pasayishi va nisbatan qatʼiy pul–kredit sharoitlarini saqlanib qolishi evaziga umumiy inflyatsiya 2025-yilda 7–8 foiz, 2026-yilda 6 foizga yaqin bo‘lishi va 5 foizlik targetga 2027-yilning birinchi yarmida tushishi kutilyapti. Mazkur ssenariy shartlari yuzaga kelgan taqdirda pul–kredit sharoitlarini asosiy ssenariyga nisbatan qatʼiyroq shakllantiramiz va asosiy stavkani oshirish ehtimolini ham ko‘rib chiqamiz”, dedi Markaziy bank raisi.
Xatarli ssenariy bo‘yicha prognozlar
Muloqotda asosiy va muqobil ssenariyga qo‘shimcha ravishda ehtimoli doim mavjud bo‘lgan inflyatsion xatarlar kuchayishiga asoslangan xatarli ssenariy ham ishlab chiqilgani maʼlum qilindi. Ushbu ssenariyda inflyatsiyani oshirishga va iqtisodiy o‘sishni sekinlashtirishga taʼsir qiluvchi omillar aks etgan. Xususan, tahlilda mintaqada iqlim o‘zgarishining ishlab chiqarish ko‘rsatkichlariga salbiy taʼsiri inobatga olingan. Shu bilan birga, ishlab chiqarishning cheklangan sharoitida fiskal rag‘batlantirishning kuchaytirilishi, energiya resurslari taklifini talabga nomutanosib bo‘lishi hisobiga inflyatsiyani oshiruvchi ehtimoliy xatarlar ko‘zda tutilgan.
“Mazkur xatarlar yuz bersa, umumiy inflyatsiya 2025-yilda 8–9 foiz, 2026-yilda 7–8 foiz bo‘lishi prognoz qilinmoqda. Va 5 foizlik targetga 2027-yilning oxirida erishishimiz kutilmoqda. Bu ssenariy amalga oshgan taqdirda asosiy stavka ko‘tariladi, pul–kredit sharoitlari qatʼiylashtiriladi. Shuningdek, hukumat bilan inflyatsiyaga nomonetar omillar, masalan, qurg‘oqchilik, yoqilg‘i yetkazishdagi vaqtinchalik uzilishlarga qarshi choralar faollashtiriladi, keng qo‘llaniladi”, dedi regulyator rahbari.
Energetika narxi oshishining inflyatsiyaga taʼsiri
Mamarizo Nurmurodov jurnalistlar savoliga javob berar ekan, energetika narxlaridagi o‘sishlarning inflyatsiyaga taʼsirini tushuntirdi.
“2025-yilda mamlakatda elektr energiyasi narxlari 24 foiz, tabiiy gaz 36 foiz, suyultirilgan gaz 25 foiz, metan 39 foizga o‘sishi belgilangan. Kelasi yil 1-apreldan elektr energiyasi va gaz ikkilamchi narxlarining oshirilishini 6–7 foizlik (asosiy ssenariyda) inobatga olganmiz. Bu narxlar o‘sishi taʼsirida inflyatsiya 1,5 foizdan 1,8 foizgacha oshishini kutyapmiz. Va 7 foizlik inflyatsiyada buni inobatga olganmiz”, deya taʼkidladi Markaziy bank raisi.
Maʼlumot uchun, 2024-yil sentyabr oyida umumiy inflyatsiya yillik 10,5 foizni tashkil etib, III chorak davomida o‘zgarishsiz qolgan. Joriy yil yakunida inflyatsiya darajasi 9,5 foiz atrofida shakllanishi kutilmoqda.
Izoh (0)