Qashqadaryo viloyat sudi Iqtisodiy ishlar bo‘yicha sudlov hayʼatining kassatsiya instansiyasi sudida javobgar qilinayotgan fermer to‘lov unga noto‘g‘ri hisoblanganini isbotlab bersa-da, sudya buni mutaxassis javobi bilan tasdiqlatishga erishsa-da qarorda baribir bank manfaati ustun kelgani xabar berilgandi. Javobgar qilinayotgan fermer Ashurali Boltayevning “Daryo”ga bildirishicha, avvalgi instansiyalar shartnoma shartini buzgan bank ishiga eʼtibor qaratmagani, sud haydov traktorini garov predmeti deb tushunib, qo‘pol qonunbuzilishiga yo‘l qo‘ygani uchun taftish tartibida shikoyat qilgan.
Maʼlum bo‘lishicha, viloyatning Nishon tumanida faoliyat yurituvchi “Samandar-nur” fermer xo‘jaligi va “Agrobank” ATB Nishon filiali o‘rtasida 2020-yil 29-oktyabr kuni 784-sonli kredit shartnomasi tuzilib, ushbu shartnomaga ko‘ra bank fermerga 1 dona “Arion-630C” rusumli universal haydov traktori olish uchun 20 foiz ustama to‘lash sharti bilan 2025-yil 5-noyabrga qadar bo‘lgan muddatga 977 million 500 ming so‘m kredit ajratgan.
Kredit shartnomasi bo‘yicha majburiyatlarning bajarilishini taʼminlash maqsadida 2020-yil 4-noyabrda tuzilgan garov-ipoteka shartnomasiga asosan “Samandar-nur” fermer xo‘jaligiga tegishliligi aytilgan “Arion 630C” rusumli universal haydov traktori hamda “Qurbonov Javohir” xususiy korxonasiga tegishli to‘yxona, savdo markazi, dorixona va maishiy xizmat ko‘rsatish binosining yerdan foydalanish va mulkka egalik huquqi bilan birgalikda garovga qo‘yilgan. Biroq, bank shartnoma shartlarini bajarmay, belgilangan kreditni 93 kun kechiktirib, 2021-yil 5-fevral kuni pul chiqargan. Fermer tomonidan ham kredit mablag‘larini kelishilgan tartibda va muddatlarda qaytarish majburiyati lozim darajada bajarilmagach, Savdo-sanoat palatasining Qashqadaryo viloyat boshqarmasi “Agrobank” ATB manfaatida sudga daʼvo kiritgan. Sud daʼvoni qanoatlantirib, fermer va qo‘shimcha javobgar bo‘lgan xususiy korxonaga nisbatan 203 million so‘m kredit foizi, 438 million so‘m muddati o‘tgan kredit asosiy qarzi, 533 million so‘m muddatli kreditning asosiy qarzini undirish va undiruvni garovga qo‘yilgan mol-mulklarga qaratish haqida qaror chiqargan.
Qarshi tumanlararo iqtisodiy sudining 2023-yil 2-avgustdagi hal qiluv qarorida bank shartnoma shartiga amal qilmagani, kredit mablag‘ini muddatini o‘tkazib, chiqarib berganini hisobga olmayapti. Shuningdek, “ARION-630C” haydov traktorini fermer xo‘jaligiga tegishli va garovga qo‘yilgan deb yozilgan. Holbuki, bank bilan ipoteka shartnomasi tuzilgan payt yaʼni 2020-yil 4-noyabrda haydov traktorini garovga qo‘yish uchun fermer xo‘jaligida mulk huquqi bo‘lmagan. Bundan kelib chiqiladiki, garov shartnomasi noqonuniy rasmiylashtirilgan. Fuqarolik kodeksining 116-moddasiga ko‘ra, qonunchilik talablariga muvofiq kelmaydigan bitim o‘z-o‘zidan haqiqiy emasdir deyilgan, — deydi fermer.
Fermerning qo‘shimcha qilishicha, sudda qo‘shimcha javobgar sifatida ko‘rilayotgan “Qurbonov Javohir” xususiy korxonasiga tegishli bo‘lgan to‘yxona, savdo, dorixona va maishiy xizmat ko‘rsatish binosi garov shartnomasi shartlari to‘liq bajarilgunga qadar tasarruf etishi taqiqlanib, notarius tomonidan taqiq qo‘yilgan.
Biroq, “Samandar nur” fermer xo‘jaligi hisobidan sotib olinayotgan “ARION-630C” haydov traktoriga nisbatan taqiq qo‘yish yuzasidan hech qanday shartnoma mavjud bo‘lmasa-da, birinchi instansiya sudi “Garov to‘g‘risidagi” qonun normalarini qo‘pol ravishda buzib, shartnomaviy-huquqiy munosabat mazmunini anglamasdan, o‘z xizmat vazifasiga sovuqqonlik bilan qaragan. Va undiruvni “Samandar nur” fermer xo‘jaligiga tegishli bo‘lgan haydov traktoriga qaratgan. Eng qizig‘i 2020-yil 29-oktyabrda tuzilgan shartnoma bandida “kredit hisobiga 977 million 500 ming so‘mga olinayotgan 1 dona “ARION-630C” rusumli universal haydov traktori garovga qo‘yilgunga qadar jumlasi ishlatilgan. Bu kredit bo‘yicha garov bilan taʼminlangan mol-mulklar — “Qurbonov Javohir” xususiy korxonasiga tegishli bo‘lgan to‘yxona, savdo, dorixona va maishiy xizmat ko‘rsatish binosi “ARION-630C” rusumli haydov traktori garovga qo‘yilishi bilan garov mulki sifatidan chiqarilishini anglatadi. Bank garov bilan taʼminlangan mulklarni tadbirkordan ikki hissa miqdorida taʼminot jalb qilib, yaʼni 977 million 500 ming so‘m garov o‘rniga 1 milliard 955 million so‘mni garov qilib olib, fermer xo‘jaligiga og‘ir shartlar bilan kredit imzolatishga erishgan, — deydi Ashurali Boltayev.
“Samandar nur” fermer xo‘jaligi rahbari Qashqadaryo viloyat sudi iqtisodiy ishlar bo‘yicha sudlov hayʼati kassatsiya instansiyasining 2024-yil 15-avgustdagi hal qiluv qaroridan ham norozi bo‘lmoqda.
Kassatsiya instansiyasi qarorining asoslantiruvchi qismida “kredit shartnomasi shartlarining o‘z vaqtida bajarilishini taʼminlash maqsadida taraflar o‘rtasida 2020-yil 4-noyabrda ipoteka shartnomasi tuzilgan. Mazkur shartnomaga muvofiq javobgarga tegishli “ARION-630C” rusumli universal haydov traktori va qo‘shimcha javobgarga tegishli Nishon tumanidagi to‘yxona, savdo dorixona va maishiy xizmat ko‘rsatish binosiga yerdan foydalanish va mulkka egalik qilish huquqi bilan birga garovga qo‘yilgan deb”, javobgarga tegishli “ARION-630C” rusumli haydov traktori garov predmetiga tushishini tan olib, qo‘pol qonun tushunmovchiligiga yo‘l qo‘ygan. Hamda kredit foizlari va muddati o‘tgan qarzdorlik daʼvogar tomonidan Markaziy bank boshqaruvining “Tijorat banklarida foizlarni hisoblash tartibi to‘g‘risidagi nizomni tasdiqlash haqidagi” qarori talablaridan kelib chiqib belgilamagan, — deydi u.
Fermer o‘z shikoyatida har ikkala qarorni bekor qilib, kredit foizi va asosiy qarzlarni qayta ko‘rib chiqqan holda undiruvga qaratilgan mol-mulklarni javobgar va qo‘shimcha javobgarga qaytarilishi yuzasidan yangi qaror chiqarilishini so‘ramoqda.
“Daryo” voqealar rivojini kuzatishda davom etadi.
Izoh (0)