Joriy yilning 1-avgust kuni Toshkent shahrida Savdo-sanoat palatasi, Soliq qo‘mitasi va boshqa idoralar rahbarlari eksportchi korxona vakillari bilan uchrashuv o‘tkazdi. Unda Savdo-sanoat palatasi raisi Davron Vahobov mamlakatga olib kirilayotgan elektromobillarga bojlarni gibrid avtomobillarniki bilan tenglashtirish kerakligini aytdi.
Savdo-sanoat palatasi raisining ushbu so‘zlari ijtimoiy tarmoqlarda turli muhokamalarga sabab bo‘ldi. Bir qancha iqtisodchilar uning fikriga e’tiroz bildirib, o‘z munosabatlarini yozdi.
Xususan, iqtisodchi Behzod Hoshimov Davron Vahobovning fikrlariga munosabat bildirib, Asakadagi zavod O‘zbekiston iqtisodiyotiga, ayniqsa, o‘zbek sanoati uchun katta to‘siq hamda o‘lpon bo‘lgani va hozir ham o‘lpon bo‘lib kelayotganini yozdi.
“Asakadagi zavod – O‘zbekiston iqtisodiyoti va, ayniqsa, o‘zbek sanoati uchun katta to‘siq va o‘lpon bo‘lgan. Bo‘lib kelmoqda ham.
U zavodni himoyalashga qo‘llangan choralarni millionlab odamlar o‘nlab yillardan beri to‘lab kelmoqda. Asakadagi zavod – samarasizlik va Karimov davridagi noto‘g‘ri iqtisodiy siyosatni mujassam qiluvchi ramz. Xuddi shunday chuqurlarga ochiq ko‘z bilan ketayotganimiz achinarli”, deya yozgan Behzod Hoshimov.
Boshqa iqtisodiy tahlilchi Otabek Bakirov esa Savdo-sanoat palatasi rahbari sanab o‘tgan mamlakatlar O‘zbekistondan keskin farq qilishini, bu mamlakatlardagi avtomobil ishlab chiqaruvchi kompaniyalar maxfiy ravishda import bojlaridan ozod qilinmaganiga e’tibor qaratdi.
“Mana ‘elektromobillarga boj kiritishyapti’ deb sanalgan AQSH, Yevropa ittifoqi, Turkiya va Braziliyaning O‘zbekistondan yana bir ulkan farqi bor.
Bu mamlakat va hududlarda biron bir avtomobil ishlab chiqaruvchi kompaniya yashirin va maxfiy qaror bilan import bojlardan (QQSdan) ozod qilinmaydi.
Va eng asosiysi, agar yashirin qarorlar bilan import boji to‘lamaydigan kompaniya bor deya tasavvur qilsak, uning elektromobillarga boj solishni taklif etishi, ikkiyuzlamachi kompaniyani o‘sha kuniyoq bankrotlikka olib keladigan darajada jamiyat tarafidan cancel qilishga olib kelgan bo‘lardi. Qanaqadir hukumat vakili yoki shartli Savdo-sanoat palatasi raisi o‘zi ham cancel bo‘lib ketishini bilgani uchun bu absurdni himoyalab chiqishga jurʼat etmagan bo‘lardi. Ularning baxtiga AQSH emasmiz. Yevropa emasmiz. Hatto Braziliya va Turkiya emasmiz”, dedi iqtisodiy tahlilchi.
-k1S63zT_.jpg)
Bloger va elektromobil importi bilan shug‘ullanuvchi tadbirkor Umid Gafurov proteksionizm siyosatini amalga oshirayotgan Turkiyada inflyatsiya oshib ketganini urg‘uladi:
“Proteksionizmi bilan mashhur Turkiya iqtisodiyoti bir necha yildan beri enasinikiga kirib ketyapti. Bugungi kunda inflyatsiya 70-80 foiz. Narxlar yiliga 10-15 barobar oshyapti. Turk lirasi qadrsizlanish tezligi bo‘yicha birinchi o‘rinlarda turibdi. Turk fuqarolaridan so‘ranglar kayfiyatini…
Tayyor tovarni yig‘ib qimmatroqqa sotish bilan iqtisodiyotni gullatmoqchimisizlar? Nima keragi bor bunday ‘ishlab chiqarish’ni? Baribir olib kelinadigan avtomobildan arzon bo‘lolmaydi. Buning sabablari ko‘p. Asosiysi – barcha bosqichlardagi korrupsiya”.
Shuningdek, bloger UzAvto kompaniyasining O‘zbekiston iqtisodidagi ulushi juda ozligini va tamaki sotuvchilar byudjetga avtokompaniyadan ko‘ra ko‘proq foyda keltirayotganini qo‘shimcha qilgan.
“UzAvto kompaniyasining iqtisodiyotimizdagi ulushi juda oz. Tamaki sotuvchilari ko‘proq foyda olib kelyapti byudjetga. Zavod deyarli 30 yoshda. Agar “avtoyig‘ishsanoati” ga berilgan qulaylik va subsidiyalarni hisobga oladigan bo‘lsak, iqtisodiyotga foydasidan zarari ko‘proq bo‘lishi ham mumkin. To‘rt kishining cho‘ntagi deb, 38 mln xalq qimmatroq olaversin ekan-da?”
Yana bir iqtisodchi Valijon To‘rakulov bunday takliflarni kam sonli odamlar tashviqot qilishini va oqibatda ko‘p sonli odamlar zarar ko‘rishini yozdi.
“Bu kabi siyosatlar har doim kam sonli odamlarni hisobiga tashviqot qilib chiqiladi lekin ko'p sonli odamlar bundan zarar ko‘rishadi. Bu kabi gaplar qanchalik chiroyli qilib gapirilmasin natijasi xunuk bo‘lib qolaveradi! Biz iqtisodchilarning vazifasi esa eslataverish!”, degan iqtisodchi.
Shu bilan birga, iqtisodchi Behzod Hoshimov O‘zbekiston bunday iqtisodiy siyosat yuritish bilan JSTga yaqin yillarda kira olmasligini qo‘shimcha qilgan.
“Savdo haqida o‘ylab bir xulosaga kelyapman: katta ehtimol bilan bu yili ham JSTga kirmasak kerak. Keyingi yili ham. Kirmaslik bo‘yicha JST tarixidagi rekordimizni mutlaq yetib kela olmaydigan qilib muhrlaymiz.
Eslataman: har bir foiz boj – bu O‘zbekistonliklar cho‘ntagidan olinib – samarasiz interes guruhlariga berilgan mablag‘ bo‘libgina qolmay, orada yutqazishi ham bor transfert!”
Bundan tashqari iqtisodchi so‘zida davom etib, hukumatga o‘z tavsiyalarini yozib qoldirgan.
“Shuning uchun hukumatga tavsiyam quyidagicha: xohlagan ishlab chiqaruvchilarni qo‘llab- quvvatlashsin. Faqat bojlar orqali emas – to‘g‘ridan to‘g‘ri byudjetdan pul berib, shunda shikast karrasiga kamroq bo‘lar edi.
Albatta xalq pulidan ayrim ishlab chiqaruvchilarni qo‘llab-quvvatlamaslik eng ideal narsa bo‘lar edi, lekin buni iloji bo‘lmasa, qo‘llab-quvvatlamasak bo‘lmaydi deb o‘ylashsa – unda to‘g‘ridan to‘g‘ri mablag‘ berish iqtisodiyotimizga ancha arzonga tushar edi”, degan Behzod Hoshimov.
Eslatib o‘tamiz, 2019-yilda O‘zbekistonga olib kirilayotgan elektromobillar bojxona, aksiz va avtotransport soliqlaridan ozod qilingan. 2021-yilning noyabrida YHXBB elektromobillar uchun “yashil” davlat raqamlari berishni boshladi.
Prezidentning 2024-yildagi qaroriga ko‘ra, O‘zbekistonda elektromobil va gibrid avtomobillar ishlab chiqarish quvvati bosqichma-bosqich yiliga 500 ming donagacha oshiriladi.
Izoh (0)