Oila va xotin-qizlar sohalaridagi qonunchilik takomillashtirilishi munosabati bilan ayrim qonun hujjatlariga o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritish to‘g‘risidagi qonun loyihasi jamoatchilik muhokamasi uchun e’lon qilindi.
Qonun loyihasi bilan 18 yoshga to‘lmagan yigit va qizlarni unashtirish marosimlarini o‘tkazish taqiqlanmoqda. Nikohga kiruvchilar arizasiga ko‘ra homiladorlik, bola tug‘ilishi, voyaga yetmagan shaxsning to‘la muomalaga layoqatli deb e’lon qilinganda (emansipatsiya) nikoh davlat ro‘yxatidan o‘tkaziladigan joydagi tuman, shahar hokimi nikoh yoshini ko‘pi bilan bir yilga kamaytirishi mumkinligi belgilanmoqda.
Ikkinchi, uchinchi va to‘rtinchi darajadagi yon shajara bo‘yicha qarindoshlar o‘rtasida nikoh tuzish taqiqlanmoqda. Faqat tibbiy genetik tekshiruvlar natijasi ijobiy bo‘lgan hollar bundan mustasno.
Quyidagilar uchun jarimalar miqdorini oshirish belgilanmoqda:
- nikoh yoshiga yetmagan shaxs bilan haqiqatda nikoh munosabatlariga kirishish — BHMning 10 baravaridan 15 baravarigacha (3,4 million so‘mdan 5,1 million so‘mgacha). Amalda BHMning 5 baravaridan 10 baravarigacha;
- ota-ona yoki ularning o‘rnini bosuvchi shaxslar tomonidan nikoh yoshiga yetmagan shaxsni erga berish yoxud uylantirish — BHMning 15 baravaridan 20 baravarigacha (5,1 million so‘mdan 6,8 million so‘mgacha);
- nikohi qonunda belgilangan tartibda qayd etilmagan shaxslar o‘rtasida, shu jumladan, nikoh yoshiga yetmagan shaxs bilan nikoh tuzishga doir diniy marosimni amalga oshirish — BHMning 20 baravaridan 30 baravarigacha (6,8 million so‘mdan 10,2 million so‘mgacha);
- qonunda o‘rnatilgan nikoh tuzish va rasmiylashtirish bilan bog‘liq bo‘lgan tartib va shartlarni buzish — BHMning 15 baravaridan 30 baravarigacha (5,1 million so‘mdan 10,2 million so‘mgacha).
Qonun loyihasini ishlab chiqishda 1962-yildagi “Nikohga rozilik berish, nikoh yoshi va nikohlarni qayd etish to‘g‘risida”gi Konvensiya, BMTning “Nikoh tuzish va tan olish to‘g‘risida”gi 1978-yil 14-martdagi Gaaga Konvensiyasi, shuningdek, AQSH, Xitoy, Rossiya, Yaponiya, Buyuk Britaniya, Germaniya, Shveysariya, Turkiya, Irlandiya, Niderlandiya, Janubiy Koreya, Xitoy, Yaponiya, Yangi Zelandiya, Malayziya, Ukraina, Belarus, Tojikiston davlatlarining fuqarolik va oila qonunchiligi hamda huquqni qo‘llash amaliyotidagi muammolar, statistik ma’lumotlar o‘rganilib, tahlil qilingan.
Prezidentning 2024-yil 21-fevraldagi “O‘zbekiston—2030” strategiyasini “Yoshlar va biznesni qo‘llab-quvvatlash yili”da amalga oshirishga oid davlat dasturi to‘g‘risida” qarorida yon shajara bo‘yicha yaqin qarindoshlar o‘rtasida tuzilgan nikohlardan nogiron farzandlar tug‘ilishi xavfini o‘rganish, natijalari asosida yon shajara bo‘yicha yaqin qarindoshlar o‘rtasidagi nikohni taqiqlash bo‘yicha qonun loyihasini ishlab chiqish belgilangandi.
Loyihada
- yaqin qarindoshlar o‘rtasidagi nikohlar oqibatida nogiron tug‘ilishning oldini olishga qaratilgan kompleks tadbirlarni belgilash;
- erta nikoh holatlarini barvaqt aniqlash va ota-onalarga belgilangan tartibda ta’sir choralarini ko‘rish;
- tibbiy ko‘rikdan majburiy tartibda o‘tganlik holatlarini tahlil qilish va aniq choralarni belgilash hamda ko‘rsatilgan muddatlarni buzganlik holatlarida qonuniy choralarni belgilash;
- yaqin qarindoshlar o‘rtasidagi nikoh tuzishni taqiqlash, nikohlarning salbiy oqibatlarida tomonlarning javobgarlik masalalari nazarda tutish ko‘rsatilgan.
Bundan tashqari, aholi o‘rtasida qizlarni hali voyaga yetmasdan unashtirish holatlari qayd etilmoqda. Keyingi paytlarda ijtimoiy tarmoqlarda ham bunday holatlar to‘g‘risida ko‘plab chiqishlar bo‘lmoqda.
Joylarda oila mustahkamligini ta’minlash, erta nikoh holatlarini oldini olish borasidagi muammolarni o‘rganish davomida mahalladagi mas’ullar, nuroniy otaxonlar, “Oqila ayollar” harakati vakillari tomonidan nikohga kirishni xohlovchilarning iltimosiga ko‘ra nikoh yoshini kamaytirish mumkinligi oilaviy munosabatlarning qonuniyligini ta’minlash borasida ish olib boradigan mas’ullar ishida qiyinchilik yuzaga keltirayotganini ma’lum qilgan.
Taklif etilayotgan o‘zgartirishlar shu bilan asoslantirilgan.
Izoh (0)