O‘zbekistonning tashqi qarzi yaqin besh yil ichida qariyb 10 foizga qisqarishi kutilmoqda. Bu haqda Xalqaro valyuta fondi xabar bergan. Bu prognoz O‘zbekiston hukumatining fiskal intizomni saqlash va davlat qarzini oqilona boshqarish bo‘yicha olib borayotgan saʼy-harakatlari fonida eʼlon qilingan.
XVF tahliliga ko‘ra, 2023-yil oxirida yalpi ichki mahsulotning 60 foizini tashkil etgan mamlakatning umumiy tashqi qarzi 2029-yilga borib YaIMning 51 foizigacha kamayishi kutilmoqda. Xuddi shu tarzda, 2023-yil oxirida yalpi ichki mahsulotning 34 foizini tashkil etgan, davlat tomonidan kafolatlangan tashqi qarz ham 2029-yilga kelib YaIMning 27 foizigacha pasayishi kutilmoqda.
Ushbu ijobiy statistikaga bir qancha omillar hissa qo‘shgan. O‘zbekiston hukumati byudjet taqchilligi va yangi qarzlar bo‘yicha yillik limitlarni joriy qilib, byudjet taqchilligini yalpi ichki mahsulotning 3 foizi miqdorida cheklashni maqsad qilgan. Bundan tashqari, 2023-yilda qabul qilingan davlat qarzi to‘g‘risidagi qonun davlat kafolatidagi qarzlarni YaIMning 60 foizigacha cheklaydi, agar u YaIMning 50 foiziga etsa, qarzni kamaytirish bo‘yicha takliflarni taqdim etadi.
XVFning “Tashqi qarz barqarorligi asoslari” protokoli maʼlumotlari shuni ko‘rsatadiki, 2024-yildan 2029-yilgacha tashqi qarzning prognoz qilinayotgan o‘zgarishi turli omillar, jumladan, sof tashqi qarzlar qisqarishi va fiskal boshqaruvni takomillashtirish bilan bog‘liq. Foizsiz joriy hisob taqchilligi va sof to‘g‘ridan to‘g‘ri xorijiy investitsiyalardagi o‘zgarishlar kabi aniqlangan sof qarzni yaratuvchi oqimlar bu pasayishga hissa qo‘shishi kutilmoqda.
Asosiy diqqatga sazovor maʼlumotlar:
Tashqi qarz prognozlari:
Nominal tashqi qarz 2023-yildagi YaIMning 60,0 foizidan 2044 yilga kelib YaIMning 50,4 foizigacha kamayishi kutilmoqda.
Davlat kafolatlagan tashqi qarzi 2023-yildagi YaIMning 33,4 foizidan 2044-yilga kelib YaIMning 24,1 foizigacha qisqarishi kutilmoqda.
Qarz barqarorligi ko‘rsatkichlari:
Kafolatlangan tashqi qarzning yalpi ichki mahsulotga nisbati joriy qiymati 2023-yildagi 39,1 foizdan 2044 yilga kelib 22,0 foizgacha pasayishi prognoz qilinmoqda.
Tashqi qarzning eksportga nisbati 2023-yildagi 14,8 foizdan 2044-yilga kelib 10,3 foizga kamayishi prognoz qilinmoqda.
Davlat kafolatlagan qarzning milliy daromadga nisbati 2023-yildagi 9,4% dan 2044 yilga kelib 8,7% gacha kamayishi kutilmoqda.
XVJ O‘zbekiston tashqi qarzining tarkibi uning iqtisodiy zarbalarga zaifligini kamaytiradi, deb taʼkidlaydi. Qarzning katta qismi rasmiy kreditorlarga uzoq muddatlarda va past foiz stavkalarida to‘lanadi, bu esa qarz muammosi xavfini kamaytiradi. Hisobotda aytilishicha, “O‘zbekistonning davlat kafolatidagi tashqi qarzining hozirgi holati o‘rtacha darajada va yaqin istiqbolda pasayish prognoz qilinmoqda. O‘zbekiston nisbatan yuqori xalqaro zaxiralarga ega va qarzlarning katta qismi rasmiy kreditorlar tomonidan uzoq muddatlarda va past foiz stavkalarida taqdim etiladi".
Ijobiy prognozlarga qaramay, XVJ potensial xavflar haqida ogohlantirmoqda. Shartli majburiyatlarning amalga oshirilishi, eksportning pasayishi va bozor o‘zgarishlari qarz barqarorligiga taʼsir qilishi mumkin. Ushbu xatarlarni bartaraf etish uchun hukumat jami qarzlarining yillik chegaralarini belgilagan va davlat-xususiy sheriklik birlashmalari hamda davlat korxonalarining shartli majburiyatlarini cheklash choralarini tatbiq qilgan.
O‘zbekiston hukumati qarzdorlikning o‘rtacha darajasini saqlab qolish tarafdori ekanini bildirgan. Hisobotda O‘zbekiston rasmiylariga iqtibos keltirilib, “Hukumatning o‘rta muddatli byudjet taqchilligini YaIMning 3 foizi darajasida kamaytirish va saqlab qolish maqsadi kafolatlangan tashqi qarzlarning YaIMdagi ulushini pasaytirish yo‘liga ishora qiladi”, deyiladi.
Hisobotda, shuningdek, O‘zbekistonning barqaror iqtisodiy o‘sishi prognoz qilinmoqda, real YaIM o‘sishi uzoq muddat davomida har yili o‘rtacha 5,5 foizni tashkil etishi kutilmoqda. Ushbu o‘sish mamlakatning fiskal konsolidatsiyaga qaratilgan saʼy-harakatlarini qo‘llab-quvvatlaydi va qarzning YaIMga nisbatini kamaytirishga yordam beradi.
Xulosa qilib aytganda, Xalqaro valyuta fondi prognozlari O‘zbekistonning tashqi qarzi bilan bog‘liq vaziyatning istiqbolli obrazini ko‘rsatadi, bunday obrazga esa byudjetni oqilona boshqarish va tarkibiy o‘zgarishlar sabab bo‘ladi. Moliyaviy intizomni saqlash va davlat va tashqi qarzlarni boshqarishga doimiy eʼtibor qaratilishi ushbu ijobiy trayektoriyani saqlab qolish uchun hal qiluvchi ahamiyatga ega bo‘ladi.
Izoh (0)