NATO va Shanxay Hamkorlik Tashkiloti ( SHHT) global geosiyosatda hal qiluvchi rol o‘ynaydigan ikki muhim xalqaro tashkilotdir. 1949-yilda tashkil etilgan NATO o‘zaro mudofaa va xavfsizlikni taʼminlashga sodiq bo‘lgan birinchi navbatda G‘arb davlatlarining harbiy ittifoqidir. Vashington shartnomasi 5-moddada ko‘rsatilgan jamoaviy mudofaaga katta ahamiyat bergan holda, siyosiy va harbiy vositalar orqali a’zo davlatlarning erkinlik va xavfsizligini ta’minlashga qaratilgan. NATOning ta’siri a’zo davlatlardan tashqarida ham, ko‘pincha global xavfsizlik masalalari, inqirozlarni boshqarish va hamkorlik aloqalarida xavfsizlikni ta’minlash bilan shug‘ullanadi.
Boshqa tomondan, 2001-yilda tashkil etilgan Shanxay Hamkorlik Tashkilotiga birinchi navbatda Yevrosiyo mamlakatlari kiradi va asosiy e’tibor siyosiy, iqtisodiy va xavfsizlik sohasidagi hamkorlikka qaratilgan. Tashkilot o‘z aʼzolari o‘rtasida mintaqaviy barqarorlikni ta’minlab, terrorizmga qarshi kurash va iqtisodiy rivojlanishda o‘zaro yordam beradi. SHHT ichki ishlarga aralashmaslik, suverenitetni hurmat qilish va ko‘p qutbli dunyo tartibini mustahkamlab, o‘zaro manfaatli ish ko‘rishga katta ahamiyat beradi. Tashkilot asosan G‘arb ta’sirini muvozanatlash va a’zo davlatlar uchun mintaqaviy muammolarni o’zaro hamkorlikda hal qilish uchun universal platforma yaratishga qaratilgan.
9-11-iyul kunlari Vashingtonda NATOning 75-sammiti bo‘lib o‘tdi. Asosiy muhokamalar Ukrainada davom etayotgan mojaroga javoban strategik qayta tuzish, NATOning kengayishi va aʼzo davlatlar o‘rtasida mudofaa uchun xarajatlarni oshirishga qaratildi.
2024-yil 4-iyul kuni Ostona shahrida bo‘lib o‘tgan SHHT sammitida mintaqaviy hamkorlik, siyosiy barqarorlik va iqtisodiy rivojlanish masalalari muhokama qilindi. Shu kuni Belarusiya davlati tashkilotga a’zo bo‘ldi.
Har ikki tadbir yakunida deklaratsiyalar qabul qilindi: NATO uchun Vashington deklaratsiyasi va SHHT uchun esa Ostona deklaratsiyasi. Har ikkala hujjatda ham tashkilotlarning rejalari, faoliyat yo‘nalishlari va ish tamoyillari belgilab berilgan. Ushbu maqolada ikkala hujjatning mazmuni solishtiriladi.
NATO va SHHT deklaratsiyalarini solishtirishning dolzarbligi
NATO va SHHT sammitlari deklaratsiyasini taqqoslash ushbu ikki yirik tashkilotning strategik yo‘nalishlari, ustuvor faoliyatlari va geosiyosiy pozitsiyalari haqida qimmatli fikrlarni beradi. Deklaratsiyalarda ularning global xavfsizlik, xalqaro munosabatlar va mintaqaviy barqarorlikka nisbatan yondashuvlari aks ettirilgan. Ushbu hujjatlarni tahlil qilish orqali biz NATO va SHHTga a’zo davlatlarning siyosati va harakatlarini shakllantiruvchi qarama-qarshi va ba‘zan bir-biriga yaqin fikrlarni yaxshiroq anglashimiz mumkin.
Bunday qiyoslash, ayniqsa, yirik davlatlar o‘rtasidagi ziddiyat va mintaqaviy mojarolar hukm surayotgan hozirgi geosiyosiy manzarada dolzarbdir. Masalan, NATO deklaratsiyasi jamoaviy mudofaa, demokratik qadriyatlar va Rossiya hamda Xitoy kabi muayyan davlatlar tahdidlariga qarshi turishga qat’iy amal qilishni ta‘kidlaydi. Bundan farqli o‘laroq, SHHT deklaratsiyasi ko‘p qutbli dunyo tartibini, betaraflik va davlatlar o‘rtasida o‘zaro hurmatni mustahkamlashga qaratilgan.
NATO va SHHTning deklaratsiyalari tili, mavzulari va maqsadlarini tizimli ravishda tahlil qilish mumkin. Ushbu yondashuv nafaqat tahlilning shaffofligini oshiradi, balki grafika va diagrammalar orqali vizual tushunchalarni taqdim etadi, bu esa solishtirishni o‘quvchilar uchun qulay va ravshan qiladi.
Strategik maqsad va yo‘nalish: NATO uchun — umumiy xavfsizlik, SHHT uchun esa a’zolar o‘rtasidagi hamkorlik
NATO deklaratsiyasida jamoaviy mudofaa va xavfsizlik, xususan, Rossiyadan kelayotgan tahdidlar ta‘kidlangan. Unda transatlantik aloqalar, Shvetsiya va Finlyandiya kabi yangi a’zo davlatlarning integratsiyasi muhimligini aytiladi. Deklaratsiya demokratik qadriyatlar, inson huquqlari va qonun ustuvorligiga rioya qilishni belgilab, ehtimoliy xatarlarning oldini olish, mudofaa, inqirozlardan qochinish va hamkorlik aloqalarida xavfsizlikka e’tibor qaratadi. NATO, shuningdek, harbiy salohiyat va tayyorgarlikni kuchaytirish, jumladan, yadroviy qurol va raketaga qarshi mudofaa hamda ilg‘or texnologiyalarni integratsiyalashga ahamiyat beradi.
Bundan farqli o‘laroq, SHHT deklaratsiyasida ko‘p qutbli dunyo tartibini yaratish, global tinchlik, xavfsizlik va barqarorlikni mustahkamlashga alohida urg‘u berilgan. Deklaratsiya ichki ishlarga aralashmaslik, suverenitetni hurmat qilish va o‘zaro manfaatni himoya qiladi. Deklaratsiyada iqtisodiy hamkorlik, madaniy aloqalar va ekologik barqarorlikni ta’minlash muhimligi ta’kidlangan. SHHT asosiy e’tiborni narkotik moddalar savdosi va uyushgan jinoyatchilik bilan birga terrorizm, separatizm va ekstremizmga qarshi kurashga qaratadi.
Bu esa mintaqaviy barqarorlikka, xususan, Markaziy Osiyodagi barqarorlikni ta’minlab, turli sohalarda, jumladan, raqamli iqtisodiyot, qishloq xo‘jaligi va energetika xavfsizligi kabi sohalarda hamkorlikni rivojlantirishga xizmat qiladi.
Bularning barchasi quyida R dasturlash tili orqali tuzilgan so‘zlardan tashkil topgan bulutlar orqali yaqqol ko‘rsatilgan.
Asosiy mavzular va ustuvorliklar
Ikkala deklaratsiya matnlarida eng ko‘p uchraydigan atamalarni belgilash orqali eng ko‘p ta‘kidlangan mavzularni aniqlash mumkin. NATO deklaratsiyasida xavfsizlik, mudofaa, harbiy tayyorgarlik hamda Ukraina va ittifoqchilarni qo‘llab-quvvatlashga urg‘u berilgan, bu uning xavfsizlik ittifoqi sifatidagi an’anaviy rolini aks ettiradi. Aksincha, SHHT esa hamkorlik, rivojlanish va iqtisodiy jihatlarga ko‘proq eʼtibor qaratadi, terrorizm, tamoyillar va barqarorlikka katta urg‘u beradi. Ikkala tashkilot ham global muammolar va rivojlanayotgan texnologiyalarning ahamiyatini tan oladi, ammo ularning muammoga yondashuvlari va ustuvorliklari sezilarli darajada farq qiladi.
NATO deklaratsiyasida xavfsizlikka katta e’tibor berilib, bu so‘z 69 marta tilga olingan. Bu uning a’zo davlatlar xavfsizligini ta’minlash va turli xil xavf tahdidlariga qarshi kurashish majburiyatini ko‘rsatadi. Bundan farqli o‘laroq, SHHTda esa 54 marta hamkorlik haqida ta‘kidlangan, bu a’zo davlatlar o‘rtasidagi hamkorlik sa‘y-harakatlariga kuchli urg‘u berishni talab qiladi.
Mudofaa va harbiy sohaga kelsak, NATO 55 marta “mudofaa”, 20 marta esa “harbiylar” haqida gapirib, uning jamoaviy mudofaa va harbiy tayyorgarlikdagi rolini ta‘kidlaydi. Aksincha, SHHTda mudofaa yoki harbiy soha haqida hech qanday eslatma yo‘q, bu NATOga nisbatan boshqacha yondashuv yoki harbiy jihatlarga kamroq e’tiborni bildirishi mumkin.
Rivojlanish va iqtisodiy yo‘nalish nuqtai nazaridan, NATO “taraqqiyot” haqida faqat 4 ta eslatmaga ega, bu NATO doirasidagi rivojlanish faoliyatiga kamroq e’tiborni aks ettiradi. Shanxay hamkorlik tashkiloti esa 47 marta “taraqqiyot”ni alohida tilga olib, unga aʼzo davlatlar o‘rtasidagi iqtisodiy va rivojlanish sohasidagi hamkorlikka katta eʼtibor qaratilayotganini taʼkidlaydi.
Ukraina va ittifoqchilar NATO uchun asosiy shartlar bo‘lib, mos ravishda 45 va 54 marta eslatib o‘tiladi, bu NATOning davom etayotgan mojarolar sharoitida Ukrainani qo‘llab-quvvatlashi va ittifoq birdamligi muhimligini aks ettiradi. Shanxay hamkorlik tashkiloti Ukraina yoki ittifoqchilarni tilga olmasligi, ularning hozirgi deklaratsiyada asosiy o’rinda emasligini ko‘rsatadi.
Har ikki tashkilotda tahdid va barqarorlik tilga olingan bo’lib, NATO 27 marta “tahdid” va 10 marta “barqarorlik”ni ta’kidlashi, davom etayotgan xavfsizlik xavotirlari va mintaqaviy barqarorlikni saqlashga qaratilgan sa‘y-harakatlardan dalolat beradi. SHHT 10 marta “tahdid va barqarorlik”ni tilga olib, bu masalalarga mutanosib yondashganini ko‘rsatadi.
NATOning global xavfsizlik va jamoaviy mudofaa mexanizmlariga e’tibor qaratishini 7 ta “global” va 16 ta “kollektiv” so’zlari belgilab o‘tilganidan ko‘rish mumkin. Biroq SHHT “global” so’zini 10 marta va “kollektiv” so’zini faqat bir marta ta’kidlab o‘tadi, bu NATOga nisbatan bir oz ko‘proq global istiqbolga, kollektiv harakatlarga esa kamroq e’tibor anglatadi.
Terrorizm va xatarlar NATO uchun doimiy tashvish bo‘lib, 4 ta “terrorizm” va 10 ta “xatarlar” haqida eslatib o‘tiladi. Shanxay hamkorlik tashkiloti terrorizmga 13 ta eslatma bilan ko‘proq urg‘u beradi, bu esa terrorizmga qarshi kurashga jiddiy eʼtibor qaratilayotganini aks ettiradi, xatarlar esa 5 marta tilga olinib, turli qiyinchiliklar ahamiyat olinganligini ko‘rsatadi.
NATOning asosiy qadriyatlarga va uzoq muddatli strategik rejalashtirishga sodiqligi 4 ta “tamoyil” va 14 ta “strategik” atamalari orqali namoyon bo‘ladi. SHHT “tamoyil”larni tez-tez muhokama qilib, 11 marta eslatib o‘tadi, bu asosiy qadriyatlarga kuchli urg‘uni bildiradi. “Strategik” atamasi esa faqat bir marta aytib o‘tiladi.
Rivojlanayotgan texnologiyalar va barqarorlik NATO tomonidan ma‘lum darajada e’tiborga olinadi, har birida “texnologiya” va “barqarorlik” haqida 3 martadan eslatib o‘tiladi, ammo ular asosiy e’tibor emas. Shu bilan birga, SHHT “texnologiya” va “barqarorlik” so’zini teng ravishda 11 marta ta’kidlab o‘tadi, bu texnologik taraqqiyot va barqarorlik tashabbuslariga katta e’tibor qaratilganidan dalolat beradi.
Kiber va raqamli transformatsiya nuqtai nazaridan, NATO kiberxavfsizlik va raqamli transformatsiyaga oid xavotirlarni aks ettiruvchi “kiber” so‘zini 8 marta va “raqamli”ni esa bir marta eslatib o‘tadi. Shanxay hamkorlik tashkiloti faqat 1 ta eslatma bilan kiberxavfsizlikkaga kamroq ahamiyat qaratadi, ammo 12 ta eslatma bilan raqamli transformatsiyaga katta e’tibor beradi.
NATO deklaratsiyasida jamoaviy mudofaaga katta e’tibor qaratilgan bo‘lib, Vashington shartnomasining 5-moddasida bir-birini himoya qilish majburiyati ta‘kidlangan. Bu yerda Rossiya tahdidi, Ukrainadagi harbiy mojaro va Ukraina mudofaasini qo‘llab-quvvatlashga keng e’tibor qaratilgan. Deklaratsiyada mudofaa salohiyatini modernizatsiya qilish, mudofaa maqsadli xarajatlarini oshirish, keng ko‘lamli harbiy mashg‘ulotlar o‘tkazish ham alohida ta’kidlangan.
Bundan tashqari, NATO xavfsizlikning asosi sifatida yadroviy qurol imkoniyatlarni saqlab qolish va modernizatsiya qilish bilan birga yangi texnologiyalarni, jumladan sun‘iy intellekt, kibermudofaa va kosmik imkoniyatlarni o‘zlashtirishni ta‘kidlaydi.
SHHT deklaratsiyasida suverenitet, hududiy yaxlitlik va tarafsizlik tamoyillariga urg‘u berib, yanada vakolatli, demokratik va ko‘p qutbli dunyo tartibini targ‘ib qiladi. U terrorizm, separatizm, ekstremizm va uyushgan jinoyatchilikka qarshi muvofiqlashtirilgan sa’y-harakatlar bilan Markaziy Osiyo va Yevrosiyoning uzoq burchaklarida barqarorlik va taraqqiyotga qaratilgan. Deklaratsiya aʼzo davlatlar o‘rtasidagi hamkorlikning asosiy yo‘nalishlari sifatida iqtisodiy hamkorlik, madaniy almashinuv va atrof-muhitni muhofaza qilishni rag‘batlantiradi.
Geosiyosiy vaziyat: batafsil taqsimot
NATO deklaratsiyasida Xitoy siyosati va uning Rossiya bilan hamkorligidan xavotirdaligi tufayli, Rossiya eng muhim va to‘g‘ridan-to‘g‘ri tahdid sifatida belgilangan. Unda strategik raqobat, Afrika va Yaqin Sharqdagi beqarorlik, gibrid va kiber faoliyat tahdidlari muhokama qilinadi. NATO shuningdek, umumiy xavfsizlik muammolarini hal qilish uchun Yevropa Ittifoqi, Avstraliya, Yaponiya va boshqa global hamkorlar bilan aloqalarni mustahkamlashga urg‘u beradi.
Vashingtondagi NATO sammiti deklaratsiyasida “Rossiya ittifoqchilar xavfsizligiga eng muhim va bevosita tahdid bo‘lib qolmoqda” deyilgan.
Shuningdek, unda “Xitoy Xalq Respublikasi (XXR) ambitsiyalari va majburiy siyosati bizning manfaatlarimiz, xavfsizligimiz va qadriyatlarimizga qarshi turishda davom etmoqda” degan jumlalar keltirilgan.
SHHT deklaratsiyasi jahon siyosatidagi tektonik siljishlar hamda ko‘p qutbli dunyo tartibining vujudga kelishini e’tirof etadi. Rivojlanayotgan mamlakatlar vakillarini kuchaytirish uchun BMTni keng qamrovli islohga chaqiradi. Shanxay hamkorlik tashkiloti turli sohalarda, jumladan, iqtisodiyot, texnologiya, atrof-muhitni muhofaza qilish va madaniy almashinuvlar bo‘yicha sheriklik sa’y-harakatlarini qo‘llab-quvvatlaydi, bu global muammolarni hal qilishda hamkorlikdagi yondashuvni aks ettiradi.
Shanxay hamkorlik tashkilotining Ostona sammiti deklaratsiyasida “Kuch qo‘llash kuchaymoqda, xalqaro huquq tizimli ravishda buzilmoqda, geosiyosiy qarama-qarshilik va mojarolar kuchaymoqda, dunyo va SHHT mintaqasidagi barqarorlikka qarshi xavflar ko‘paymoqda” deyiladi.
Shunimgdek, u yerda “Aʼzo davlatlar axborot makonidagi tahdidlarga qarshi kurashish, davlat suverenitetini hurmat qilish va boshqa davlatlarning ichki ishlariga aralashmaslik tamoyillari asosida qurilgan xavfsiz axborot makonini yaratishda BMTning asosiy rolini taʼkidlaydi” degan jumlalar bor.
Terror tahdidi
NATO ham, SHHT ham terrorizm, kibertahdidlar va geosiyosiy beqarorlik tahdidlariga alohida urg‘u beradi.
Vashingtondagi NATO sammiti deklaratsiyasi: “Terrorizm, uning barcha shakllari va ko‘rinishlarida, fuqarolarimiz xavfsizligi va xalqaro tinchlik va farovonlik uchun eng buyuk to‘g‘ridan-to‘g‘ri assimetrik tahdiddir”.
Shanxay hamkorlik tashkilotining Ostona sammiti deklaratsiyasi: “a’zo davlatlar terrorizmga qarshi kurashda ikki tomonlama standartlarga yo‘l qo‘yib bo‘lmasligini ta‘kidlaydilar. Terrorizmning har qanday shakli va ko‘rinishlarini oqlab bo‘lmaydi; terrorchilarni ma‘qullash va panoh berish butun dunyo hamjamiyati tomonidan qat‘iy qoralanishi kerak”.
Gibrid tahdidlar
NATO gibrid, kiber, kosmik va boshqa davlat va nodavlat faktorlar tomonida tahdidlarga duch kelmoqda. Deklaratsiyada “ushbu gibrid tahdidlarga tayyorgarlik ko‘rish, ularni to‘xtatish, himoyalanish va ularga qarshi turish”, jumladan, NATOning integratsiyalashgan kibermudofaa markazini tashkil etish zarurligi ta’kidlangan. Ushbu markaz tarmoqni himoya qilish, vaziyatga ogohlikni oshirish va kibermakonni operatsion domen sifatida amalga oshirishga qaratilgan. Bundan tashqari, NATO dezinformatsiya operatsiyalarini tahlil qilish va ularga qarshi kurashish salohiyatini rivojlantirish muhimligini ta‘kidlaydi.
Kibertahdidlar, shuningdek, xalqaro terroristik tashkilotlarning kiber tashviqot va dezinformatsion harakatlariga qarshi kurashishga qaratilgan sa‘y-harakatlari bilan SHHTni tashvishga solmoqda. SHHT davlat suverenitetini hurmat qilish va ichki ishlarga aralashmaslik asosida xavfsiz axborot makonini yaratishda BMTning asosiy rolini alohida ta’kidlaydi.
Vashingtondagi NATO sammiti deklaratsiyasi: “Tinchlik, inqiroz va mojarolar davrida tarmoqni himoya qilish, vaziyatdan ogohlikni oshirish va kibermakonni operativ domen sifatida tatbiq etish maqsadida NATOning integratsiyalashgan kibermudofaa markazini tashkil etiladi”.
Shanxay hamkorlik tashkilotining Ostona sammiti deklaratsiyasi: “Ular xalqaro terroristik tashkilotlar tomonidan SHHTga aʼzo davlatlarga qarshi kiberpropaganda va dezinformatsion harakatlarga qarshi kurashadi”.
Yadroviy qurollar va ular bilan ta’minlashni to’xtatish rejimi NATO deklaratsiyasida alyans xavfsizligining asosi sifatida ko‘rsatilgan bo‘lib, yadroviy qurollar savdosini to‘xtatib turish muhimligi ta‘kidlangan. Unda tinchlikni saqlash, kuch ishlatishning va tahdidlarning oldini olish uchun ishonchli va samarali yadroviy salohiyat zarurligi qayd etilgan. Deklaratsiyada, shuningdek, Rossiyaning masʼuliyatsiz yadroviy ritorikasi va strategik tahdid sifatida ko‘rilayotgan Belarusdagi harakatlaridan xavotir bildirilgan. Bundan tashqari, NATO yadroviy qurol mavjud ekan, o‘zining yadroviy salohiyatiga sodiq qolish va strategik barqarorlikni ta’minlash uchun qurollarni nazorat qilish bo‘yicha kelishuvlarga rioya qilish muhimligini ta‘kidlaydi.
SHHT deklaratsiyasida asosiy e’tibor yadro qurolini tarqatmaslik va tegishli shartnomalarga qat’iy rioya qilish muhimligiga qaratilgan. Tashkilot “Markaziy Osiyoda yadro qurolidan holi hudud to‘g‘risida”gi shartnomaga xavfsizlik kafolatlari to‘g‘risidagi Protokolning tezroq kuchga kirishi tarafdori va “Yadro qurolini tarqatmaslik to‘g‘risida”gi shartnoma maqsadlarini har tomonlama va muvozanatli targ‘ib qilish zarurligini taʼkidlaydi.
Deklaratsiya, shuningdek, atom energiyasidan tinch maqsadlarda foydalanish bo‘yicha hamkorlikka chaqiradi va yadroviy qurolsizlanish va yadroviy qurollarni tarqatmaslikning global rejimi muhimligini ta‘kidlaydi.
Vashingtondagi NATO sammiti deklaratsiyasi : “Yadroviy qurollar targ’iboti to‘xtatib turish Alyans xavfsizligining asosidir. NATOning yadroviy salohiyatining asosiy maqsadi tinchlikni saqlash, kuch ishlatishn va tajovuzning oldini olishdir”.
“Yadro qurollari mavjud ekan, NATO yadroviy ittifoq bo‘lib qoladi”
Shanxay hamkorlik tashkilotining Ostona sammiti deklaratsiyasi: “Aʼzo davlatlar “Markaziy Osiyoda yadro qurolidan xoli hudud to‘g‘risida”gi Shartnomaning (Nyu-York, 2014-yil 6-may) xavfsizlik kafolatlari to‘g‘risidagi Protokolni imzolagan barcha davlatlar uchun tezroq kuchga kirishi mintaqaviy xavfsizlikni taʼminlash va yadroviy qurollarni tarqatmaslik rejimini mustahkamlashga katta hissa qo‘shishiga ishonadi.”
NATO va SHHT: Global xavfsizlik va hamkorlikda muqobil yo‘llar
NATO va SHHT deklaratsiyasini qiyosiy tahlil qilish ularning o‘ziga xos geosiyosiy kontekstlari va fundamental tamoyillari asosida shakllangan alohida strategik yo‘nalishlar va ustuvorliklarini ochib beradi. Kollektiv mudofaaga uzoq vaqtdan beri e’tibor qaratgan NATO mudofaa, harbiy tayyorgarlik va demokratik qadriyatlarni, xususan, Rossiya va terrorizmdan kelib chiqadigan tahdidlarga qarshi himoyani birinchi o‘ringa qo‘yadi. Uning asosiy e’tibori xavfsizlik, mudofaadagi texnologik yutuqlar va yadroviy qurollarni to‘xtatuvchi mustahkam vositani saqlashga qaratilgan.
Aksincha, SHHT betaraflik, suverenitetni hurmat qilish va o‘zaro manfaatdorlik bilan ajralib turadigan ko‘p qutbli dunyo tartibini himoya qiladi. Uning deklaratsiyasida mintaqaviy barqarorlik, iqtisodiy hamkorlik, o‘zaro hurmat va hamkorlik doirasida terrorizm va ekstremizmga qarshi kurash ta’kidlangan. Shanxay hamkorlik tashkilotining yondashuvi iqtisodiy rivojlanish, madaniy aloqalar va ekologik barqarorlikka kengroq e’tiborni aks ettirib, G‘arb ta’sirini muvozanatlash va hamkorlikda mintaqaviy tartibni mustahkamlashga qaratilgan.
Ikkala tashkilot ham kibertahdidlar, terrorizm va geosiyosiy beqarorlik kabi yuzaga kelayotgan global muammolarni hal qilishning muhim ahamiyatini tan oladi. Biroq, ularning strategiyalari sezilarli darajada farq qiladi: NATOning militaristik va mudofaa pozitsiyasi bilan SHHTning hamkorlik va rivojlanishga yo‘naltirilgan pozitsiyasidan farq qiladi.
Muallif: Eldaniz Gusseinov
Izoh (0)