Ko‘zingizga uyqu kelmaydi: so‘nggi yillarning eng yaxshi detektiv filmlari

Uzoq oqshomlarda sirli qotillik, qora o‘tmishga ega tergovchi va go‘zal kinomatografiya tasvirlangan filmni tomosha qilishdan ko‘ra ko‘proq tetiklantiruvchi narsa yo‘q.

“Janob Speyd”, teleserial, AQSH, 2024-yil

Rejissyor: Skott Frank

Detektiv film Deshil Hammettning “Malta lochini” romani asosida suratga olingan. Yolg‘iz o‘zi yashaydigan Klayv Ouen Fransiya janubidagi tog‘li yo‘llar bo‘ylab hashamatli mashinasini ehtiyotkorlik bilan boshqarib ketmoqda. Uning charchagan ko‘rinishi va muloyim ko‘zlari odamlarni magnit kabi o‘ziga tortadi, chunki u tabassum qilmasdan hazil qilishni biladi: “Men qanday odam ekanligimni o‘zim ham bilmayman. Lekin so‘zimda turaman, ayniqsa maosh olsam”. Dialogning sifati, hazillari va ko‘kalamzor bilan o‘ralgan eski fransuz qal’alarining ko‘rinishlari film voqealari bilan uyg‘unlashib ketadi.

“Klipot”, teleserial, Rossiya, 2024-yil

Rejissyor: Sergey Arlanov

Pokrovsk. Hozirgi kun. Kamerada qadimiy mulkda joylashgan zamonaviy san’at markazining ochiq g‘isht devorlari ko‘rinadi. Hashamatli uy san’at obyektlari bilan to‘la. Qayerdadir ekrandan tashqarida binoga bomba qo‘yilgani haqida xabar beriladi. Bir guruh zamonaviy yoshlar ekstremizmda gumonlanib hibsga olinadi. Ularning hech biri bundan qo‘rqmaydi, tergovchining savollariga hamma bosiqlik bilan javob beradi. Faqat ota-onalari qo‘rqishadi — axir gumonlanuvchilar jiddiy odamlarning farzandlari. Nozik mavzudagi noodatiy serial. Agar bu yoshlar klublarda sang‘imay, giyohvand moddalar iste’mol qilmay, mafkuraviy jamoada to‘planganida nima bo‘lardi. “Klipto” bu — tashkilot nomi, Kaballa ta’limotidan olingan bo‘lib, so‘zma-so‘z “iblis” degan ma’noni anglatadi. Ko‘pchilik filmni Dostoyevskiyning “Iblislari” bilan taqqoslaydi.

“Nefarious”, AQSH, 2023-yil

Rejissyor: Chak Konzelman, Keri Solomon

Qamoqxonadagi so‘roq xonasi. Bir tomonda Edvard oltita qotillikda ayblanib, kechqurun elektr stulga hukm qilinishi kerak. Ikkinchi tomonda psixiatr Jeyms Martin — uning vazifasi xudkush-terrorchining aqli rasoligini tekshirishdan iborat. Agar Edvard ruhiy nosog‘lom bo‘lib chiqsa, qatl bekor qilinadi. Suhbatning dastlabki daqiqalaridanoq Ed g‘alati duduqlanib, titragan holda shifokorga uning tanasida iblis Nefarius yashayotgani haqida aytadi Shifokor bu gaplardan keyin o‘rnidan turib ketishi mumkin edi. Ammo u xuddi qora tuynuk ichiga kirib qolgandek, suhbatga qanday kirishib ketganini sezmay qoladi. Nefarious Jeymsning o‘zidan boshqa hech kim bilmaydigan o‘tmishidagi faktlar va tafsilotlarni aytib beradi. Mahbusning keyingi harakatini oldindan aytib bo‘lmaydi.

“Haqiqiy detektiv. Zulmat mamlakati” teleserial, AQSH, 2023-yil

Rejissyor: Issa Lopes

Alyaska muzlari, qorli landshaftlar, yuk mashinasining mast haydovchilari, noyob mikroorganizmlarni ajratib olgan sirli tadqiqot stansiyasidan g‘oyib bo‘lgan olimlar. Bularning barchasi Jon Karpenterning afsonaviy “Hech nima” asarini eslatadi. Tajribali detektiv Jodi Foster bilan har bir epizod tobora qiziqarli bo‘lib boradi. Yagona salbiy tomoni shundaki, syujet rivojlanib borishi bilan sirlar ham ko‘payadi.

“Qulash anatomiyasi” , Fransiya, 2023-yil

Rejissyor: Jyustin Triu

Kann kinofestivalida “Oltin palma novdasi”ni qo‘lga kiritgan drama. Mashhur nemis yozuvchisi Sandra Uolter o‘z uyida jurnalistga intervyu beradi, lekin o‘zini g‘alati tutadi. To‘satdan uyning yuqori qavatida kimdir musiqani shunchalik baland qo‘yadiki, suhbatni davom ettirishning iloji bo‘lmaydi. “Erim ishlayotgandi”, deydi Sandra aybdor ohangda. Hamma noqulay ahvolda qoladi, intervyu shu bilan tugaydi. Muxbir ketganidan bir necha soat o‘tgach, o‘g‘li Daniel otasini uyga kiraverishda o‘lik holda topadi. U yuqori qavatdan sakraganmi yoki kimdir uni itarib yuborganmi — filmning asosiy mavzusi shu haqda. Bir qator holatlar Sandraning aybdorligini ko‘rsatadi. Tergov eksperimentlari va barcha ishtirokchilarning javoblari sinchkovlik bilan tekshirilgani sari qotillik tafsilotlari kattalashib boraveradi. 

“Oq ro‘yxat”, Rossiya, 2023-yil

Rejissyor: Alisa Xazanova

Podolsk 2015-yil, panelli kvartiradagi odatiy hayot. O‘smir qiz kiyinib, kvartirani aylanib chiqadi. Ona qizining unga qo‘l siltab qo‘yganiga e’tibor bermay, telefonda gaplashmoqda. Lift, it bilan qo‘shni, tomga olib chiquvchi zinapoya. Qiz tom chetiga kelib, sakraydi. “Oq ro‘yxat” a’zolaridan birining o‘z joniga qasd qilishi shunday tugaydi. Podolsklik Anya Kostyukova internetda memga aylanadi: “Anya buni uddaladi, sen ham qila olasan”. Sakraganlar ko‘paymoqda, ota-onalar o‘z joniga qasd qilish sektasining rahbarini qidirish uchun bir guruhga yig‘iladi. Bu “Ko‘k kit” mavzusidagi odatiy syujet bo‘lib tuyuladi. Oddiy, lekin unchalik emas. Moskvadan Podolskka ikki xodim jo‘natiladi — charchagan, qari Korotkiy (Aleksey Serebryakov) va quvnoq yosh Lazarev (Vladimir Averyanov). Yosh Lazaryev bir qator vazifalarni o‘z ichiga olgan “ro‘yxat”ga kirish uchun uning shartlarini bajara boshlaydi, jumladan, “Sevimli narsangizni sindiring”, “Qo‘rquvingizni nomlang va uni qabul qiling”. Mashhur psixolog Roy Baumaster tomonidan ishlab chiqilgan ushbu shartlar ro‘yxati hayot uchun xavfli degan fikr bor, chunki u o‘zini o‘zi himoya qilish instinktlarini buzish mexanizmini ishga tushiradi. Lazaryev bu dasturni o‘zida sinab ko‘radi, ammo unda g‘alati narsalar sodir bo‘la boshlaydi.“

“Mizantrop”, teleserial, AQSH, 2023-yil

Rejissyor: Damian Sifron

Ko‘p qavatli uyning tomida bazm bo‘lyapti. Odamlar raqsga tushib, jakuzi ichiga sakrashmoqda, birdaniga o‘qlar yog‘a boshlaydi. Vahima ko‘tariladi, odamlar o‘ladi. Xuddi shunday kutilmaganda shaharning boshqa qismlarida ham odamlar o‘lib ketishadi — kvartiralarning birida portlash sodir bo‘ladi. 29 ta o‘lim, har bir o‘q o‘z qurbonini topadi. Patrul ayol Elinor (Sheylin Vudli) jinoyat joyini ko‘zdan kechirib, detektivlar guruhiga qo‘shiladi.

“Mening jinoyatim”, Fransiya, 2023-yil

Rejissyor: Fransua Ozon

Parij. 1935-yil. Ikki go‘zal qiz birga uy ijaraga oladi, ular bir necha oydan beri pul to‘lay olmaydi. Biri omadsiz aktrisa, ikkinchisi hech kimga kerak bo‘lmagan advokat. Uy egasi ularni kvartiradan haydab chiqarishga harakat qiladi va bunga javoban u fransuzlarning mayin gaplarini va bir kun kelib ijaraning yarim yilligini to‘lashga xayoliy va’dalarni oladi. Film muallifi Fransua Ozon ekanligini hisobga olsak, birinchi lavhalardayoq hayratda qolasiz. Ammo asta-sekin hazillarga kula boshlaysiz, filmning asosiy mavzusi ayollar huquqlari uchun kurashdir. Shubhasiz, zaif jins vakillari g‘alaba qozonishga majbur, hatto buning uchun ayol o‘zi qilmagan qotillikni tan olishi kerak bo‘lsa ham.

“Farishtalar sukunati”, Daniya, 2023-yil

Rejissyor: Esben Tonnesen, Juli Elgor

Niqoblangan manyakni qidirish haqidagi Daniya trilleri. Qotil o‘ldirgan qizlarni bir xil holatda o‘tirg‘izib, zo‘rlangani yozib olingan videoxabar qoldiradi. Marhumalarning barchasi bir paytlar abort qildirgan ayollar. O‘zini “Farishtalar yaratuvchisi” deb ataydigan manyak (qadimda bolalar qotillari shunday atalgan) ularni sodir etgan jinoyati uchun jazolaydi.

“Gulli oy qotillari”, AQSH, 2023-yil

Rejissyor: Martin Skorseze

Film Devid Grannning xuddi shu nomdagi kitobiga asoslanib, mahalliy oseyji qabilasida yuz bergan g‘alati o‘limlar haqida. Robert De Niro hindular bilan bir joyda yashaydigan mulkdor. Uning jiyani Ernest (Di Kaprio) urushdan “Qirol” (De Niro) laqabli jilmayib turgan amakisining oldiga qaytadi. Amakisi jiyanini o‘z ishlariga jalb qiladi va badavlat hindu — Molliga uylanishni taklif qiladi. Badavlat opa-singillardan biri to‘satdan kamqonlikdan vafot etadi, ikkinchisi aqldan ozguncha ichadi, onasi anchadan beri kasal, Ernestning rafiqasi esa qandli diabet bilan og‘rigan. Amaki jiyaniga xotinining oilasi bu dunyoni tark etsa, tezroq boyib ketishlarini aytadi.

“Venetsiyalik arvohlar”, AQSH, 2023-yil

Rejissyor: Kennet Brana

Kennet bosh rol (mo‘ylovli Puaro)ni ijro etgan Agata Kristining yana bir asariga asoslangan film. Faqat bu safar unchalik mashhur bo‘lmagan roman — “Hellouin bayrami”. Qizig‘i shundaki, bu loyiha ham oldingi ikki  — “Sharqiy ekspressidagi qotillik” va “Nildagi o‘lim” filmlariga o‘xshash bo‘lib chiqdi, ammo bu jamoatchilikda katta taassurot qoldirdi. Ammo bu filmga g‘ayrioddiy kadrlar qo‘shilgan: tomoshabin qahramonlarni goh pastdan, goh yon tomondan, tasodifiy o‘tkinchilarning ularning yonidan o‘tib ketayotganini va hatto tom balandligidan, yomg‘ir ostida o‘tayotganini ko‘radi. Arvohlar borligiga ishonishga urinayotgan Puaroning chehrasidagi o‘zgarishlarni kuzatish ham o‘zgacha zavq bag‘ishlaydi.

“Gipnotik”, AQSH, 2023-yil

Rejissyor: Robert Rodriges

Film “Matritsa” uslubida ishlangan. Aynan bosh qahramon hamma narsa ko‘ringanidek emas degan xulosaga keladi va nimadir qilishga harakat qiladi. Ben Afflek detektiv Denni Rurk rolini o‘ynaydi, u butun film davomida yo‘qolgan qizini qidiradi. Biroq u qizini izlayotganda paranormal qobiliyatga ega bo‘lgan juda ko‘p g‘alati odamlarni uchratadi. Ular bilan muloqot qilib, Ben nafaqat dunyoni, balki o‘zini ham tushunolmay qoladi.