Endokrin tizimi gormonlarni sintez qiluvchi organlar va ichki sekretsiya bezlarining majmuasidir. U asab sistemasi ta’siri ostida tanada sodir bo‘ladigan ko‘plab biokimyoviy o‘zgarishlarni, ichki organlar faoliyatini tartibga soladi. Shuning uchun endokrin tizim faoliyatidagi buzilishlar har qanday organ holatiga ta’sir qiladi. Kasallikni o‘z vaqtida aniqlash va davolanish uchun quyidagi alomatlarni yodda tutish lozim.
Qalqonsimon bez faoliyatida muammolar borligidan quyidagi belgilar darak beradi:
- Sababsiz vazn ortishi yoki kamayib ketishi;
- Ishtahaning ortishi yoki yo‘qolishi;
- Tez-tez chanqash;
- Ko‘ngil aynishi va tez-tez hojatga chiqish;
- Zaiflik va charchoq;
- Kayfiyatning o‘zgaruvchanligi;
- Hushdan ketish.
Shuningdek, yurak pulsi va qon bosimning o‘zgarishi, giperemiya (biror a‘zo yoki to‘qimalarga qon oqimining ko‘payishi), bo‘yin, qo‘ltiq osti va tirsak sohalarida terining qorayishi kabi belgilar ham mutaxassis ko‘rigini talab etadi.
Poliuriya (shoshilinch va tez-tez peshob chiqarish), polipsiya (kuchli chanqoq) hamda vaznning to‘satdan kamayib ketishi kabi belgilar qondagi glyukoza darajasining sezilarli darajada oshishi bilan bog‘liq qand kasalligidan darak berishi mumkin. Ushbu alomatlar insulin yetishmovchiligi tufayli I turdagi diabetda uchraydi.
Umumiy holsizlik, tananing zaiflashuvi, turli shishlar paydo bo‘lishi, sovuq qotish va befarq bo‘lish kabi alomatlar esa metabolizm jarayonlarining sekinlashuvi sababli yuzaga kelishi mumkin. Qalqonsimon bez tomonidan ishlab chiqariladigan tiroksin gormoni yetishmaganda organizmdagi barcha funksiyalarining sekinlashadi va yuqorida keltirilgan alomatlar paydo bo‘ladi.
Biroq, tiroksin gormonining yetishmasligi boshqa insonlarda tashqi belgilarda namoyon bo‘lmasligi va faqatgina qon tahlilidan so‘ng aniqlanishi mumkin.
Endokrinologik tekshiruvni o‘tkazish tartibi
Bemor tekshiruvi doimgidek suhbatdan boshlanadi. Mutaxassis bemor shikoyatlarini tinglaydi, kasallik tarixini o‘rganib chiqadi va olingan ma’lumotlar asosida asosiy simptomlarga e’tibor qaratadi.
So‘ng yurak urishi, saturatsiya, qon bosimi, vazn va bo‘y o‘lchanadi. Endokrinolog qalqonsimon bezni qo‘l bilan tekshiradi, sochlar, tirnoqlar va teri holatini ko‘zdan kechiradi. Qo‘shimcha ravishda ultratovush tekshiruv ham o‘tkazilishi mumkin.
Endokrin tizim kasalliklarning sabablari
Qalqonsimon bez faoliyatida jiddiy o‘zgarishlar paydo bo‘lishida genetik mutatsiyalar muhim rol o‘ynaydi. Shikastlangan genlar noqulay sharoitlarda yoki boshqa kasalliklar bilan og‘riganda yuzaga chiqishi mumkin. shuningdek, yod tanqisligi yuqori bo‘lgan mamlakatlarda yashovchi insonlar endokrinologik kasalliklarga ko‘proq moyil. Qandli diabet ham nasl surishi mumkin.
Ba’zan endokrin kasalliklar infeksiyalar tufayli kelib chiqadi. O‘tkir tireoidit — qalqonsimon bezning virusli yallig‘lanish kasalligi bunga misol bo‘la oladi.
Izoh (0)