Hindiston — ko‘p millatli va ko‘p madaniyatli mamlakat hisoblanadi. Aholisi 1,425 milliard kishidan ortiq bo‘lgan mamlakat 160 million nafar maktab o‘quvchilarini o‘qitishga mas’uldir. Kelajakka intilayotgan Hindiston har bir bolaning bilim olishi va o‘z orzulariga erishish imkoniyatini ta’minlash uchun mamlakat yoshlari ta’limiga sarmoya kiritishda davom etmoqda. Hindiston ta’limining o‘ziga xos xususiyatlari nimada va biz ulardan nimani o‘rganishimiz mumkin?
Hindlar farzandlarini tarbiyalashda nimalarga e’tibor berishadi?
Hindiston ekologiya, iqtisodiyot, din, til, tarix, madaniyat va oshxona kabi turli sohalarda qonunlar, an’analar va madaniy xususiyatlarning sezilarli xilma-xilligiga ega. Bu xilma-xillik umumiy tamoyillarni shakllantirish ustida ishlashda jiddiy muammolarni keltirib chiqaradi.
Zamonaviy hind oilalarida ijtimoiylashtirish hamon qadimiy an’analarga yo‘naltirilgan, lekin tobora ko‘proq oilalar farzandlari uchun zamonaviy ta’lim usullaridan foydalanishni qo‘llab-quvvatlamoqda. Texnik taraqqiyot hayotning tobora muhim jihatiga aylanmoqda.
Tez o‘zgarib borayotgan dunyoda hind ta’lim tizimi zamonga faol moslashmoqda, yangiliklarni va texnologiyalarni joriy etib, ta’limni barcha uchun yanada qulay va samarali qilmoqda, ammo hali ham juda past darajada qolmoqda. Ta’lim va sifatli ta’lim olishdagi tengsizlik tufayli bilim darajasi yuqori emas — XX asr o‘rtalaridagi darajada qolib ketgan.
Hindistonda bolalarni o‘qitishning 10 ta prinsipi
Hindiston maktablari o‘zining alohida xususiyatlari bilan dars berish va o‘qitish formatida ajralib turadi:
1. Katta sinflar: ayrim maktablardagi sinflarda 70 nafargacha o‘quvchi bo‘lishi mumkin.
2. Uzluksiz yodlash: Hindiston ta’lim tizimida tanqidiy fikrlash va ijodiy ko‘nikmalarni rivojlantirish o‘rniga faktlar va ma’lumotlarni yodlashga katta e’tibor beriladi.
3. Katta yuklamalar: Hindiston maktablari katta o‘quv yuklamalari va ko‘plab uy vazifalari bilan tanilgan, bu esa o‘quvchilarni stressga olib kelishi mumkin.
4. Haftada 6 kun dars: maktab o‘quvchilari olti kunlik o‘quv rejimida o‘qiydi.
5. Darslar 35 minutdan bo‘ladi: hindistonliklar dars uchun kamroq vaqt sarflaydi.
6. Maktabda o‘qish ingliz tilida: asosiy o‘qitish tili sifatida hindistonliklar chet tilidan foydalanishadi, lekin maktabdan tashqari ona tilida gaplashishni afzal ko‘rishadi.
7. Majburiy maktab formasi: formaga qat’iy rioya qilish deyarli hamma joyda mavjud.
8. Faqat 2 oy ta’til: Bolalar may oyidan iyungacha ta’tilga chiqishadi.
9. Pulli o‘rta maktab: Yuqori sinfga o‘tish va o‘qishni davom ettirish uchun pul to‘lanadi.
10. Maktab solig‘i: Hindiston hukumati har bir ishlaydigan fuqaroning daromadidan 3 foiz miqdorida ta’lim solig‘ini joriy qilgan.
Hindistonda maktab hayoti juda yoshlikdan boshlanadi. Hindlar 3,5 yoshidayoq maktabgacha ta’lim muassasalarida (tayyorgarlik maktabi) o‘qituvchilar bilan tanishadi va ta’lim olishni boshlaydi. Bu yerda odatiy bolalar bog‘chalari yo‘q, aksincha, bolalar ta’lim olishni to‘g‘ridan to‘g‘ri o‘rta maktab binolarida boshlaydi. Bu yerda bolalar ingliz alifbosi, raqamlar, she’riyat va yozuv asoslarini o‘zlashtiradi. Buning uchun kuniga 2-4 soat vaqt ajratiladi.
Vaqt o‘tishi bilan o‘quvchilar Secondary school (o‘rta maktab)ga o‘tadi, bu yerda ularni 8 soatlik to‘liq o‘quv kunlari qarshi oladi. Maktab o‘quv rejasi tarix va geografiyadan tortib, kimyo va fizikagacha bo‘lgan keng ko‘lamli fanlarni o‘z ichiga oladi. Gumanitar fanlardan ingliz, hind va mahalliy tillarni o‘rganish ta’lim jarayoniga o‘ziga xos madaniy kontekst qo‘shadi.
Hindistonda majburiy ta’lim 10-sinfni o‘z ichiga oladi. Keyinchalik o‘quvchilar o‘rta maktabni tugatish yoki kollejda o‘qishni davom ettirishni tanlashi mumkin. O‘rta maktab ta’limi (11 va 12-sinflar) yoshlarga muvaffaqiyatli kelajak uchun ko‘nikma va bilim berish orqali ularni universitetga tayyorlaydi. O‘rta maktabda o‘qish pullik.
Hindiston hukumati kelajak sari qadam tashlab, har bir fuqaroga ta’lim olish imkoniyatini taqdim etishga harakat qilmoqda.
- Hindiston maktablari ko‘pincha o‘quvchilarning xarakterini shakllantirishda qimmatli bo‘lgan intizom va o‘z-o‘zini tarbiyalash muhimligini ta’kidlaydi.
- Hindiston ta’lim tizimi talabalarni jiddiy akademik o‘qishga tayyorlaydi.
- Maktabda o‘qish imkoniyati juda katta ahamiyatga ega, chunki hamma ham bunga qodir emas. Hindlar ta’lim olishga katta hurmat bilan qarashadi, bu esa o‘rganish va o‘z-o‘zini rivojlantirish muhimligini ta’kidlaydi.
“Hindistonning yorqin aqllari” — omadmi yoki tarbiya natijasi?
Mamlakat dunyoga ko‘plab ilmiy va madaniy kashfiyotlar olib kelgan shaxslari bilan mashhur. Bu iste’dodlar muvaffaqiyatining katta qismi turli omillar kombinatsiyasi bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin. Ularning xarakteri, qadriyatlari va ko‘nikmalarini shakllantirishda tarbiya va ta’lim muhim rol o‘ynaydi. Ularning ko‘pchiligi qulay oilaviy sharoitga ega, yuqori sifatli ta’lim olgan, ota-onalar yoki o‘qituvchilar tomonidan ilhomlantirilgan. Ular o‘z sohalarida muvaffaqiyatga erishish uchun iste’dodi va g‘ayratini ishga sola olgan.
Biroq sayyoradagi bu mashhur va eng aqlli hindlarning barchasi faqat Hindistondagi ta’lim bilan cheklanib qolmagan. Ularning yutuqlari hind maktablari bilan birga chet elda ta’lim olishga muvaffaq bo‘lganliklaridadir.
Izoh (0)