Qandli diabet nima va u qanday paydo bo‘ladi?
Qandli diabet — asosiy energiya manbayi bo‘lgan glyukozaning hujayralarga kirmasligi bilan kechadigan kasallik bo‘lib, organizmda metabolik jarayonlar noto‘g‘ri ishlay boshlaydi. Natijada insulin darajasi pasayadi va qonda shakar miqdori oshadi.
Patologiyaning shakllanish mexanizmiga qarab, diabetning quyidagi turlari mavjud:
I tip qandli diabet (insulin yetishmasligi) — oshqozon osti bezi glyukozani hujayralarga tashish uchun zarur bo‘lgan insulin gormonini yetarli miqdorda ishlab chiqarmaydi;
II tip qandli diabet (insulinga bog‘liq bo‘lmagan) — oshqozon osti bezi yetarli miqdorda insulinni sintez qiladi, ammo hujayralar unga nisbatan sezgirlikni yo‘qotadi, shuning uchun glyukoza hujayralarga so‘rilmaydi;
Gestatsion diabet — homiladorlik paytida paydo bo‘ladigan giperglekimiya, ya’ni qondagi qand miqdorining oshishi. Tug‘uruqdan keyin ko‘pincha normal holatga qaytadi yoki II turdagi diabetga aylanadi.
Qandli diabet kelib chiqish sabablari
Irsiyat
Agar ota-ona I yoki II turdagi diabetga chalingan bo‘lsa, ularning farzandida ham kasallikning rivojlanish xavfi boshqa bolalarga nisbatan yuqori bo‘ladi.
Ortiqcha vazn
Og‘ir vaznli insonlar II turdagi diabetga chalinishga ko‘proq moyil bo‘ladi. Ularda adipotsitlar organizmga kerak bo‘lgandan ko‘ra ko‘proq yog‘ kislotalari ishlab chiqaradi. Bunday kislotalarning bir qismi jigarga kirib, jigar hujayralarining insulin bilan bog‘lanishiga to‘sqinlik qiladi, qolgan qismi esa mushaklarga ta’sir qiladi. Shu sababli glyukozaning hujayralarda so‘rilishi kamayib boradi va qandning qondagi miqdori oshadi.
Oshqozon osti bezi kasalliklari
I toifa qandli diabet oshqozon osti bezi kasalliklarida, insulinni sintez qiluvchi beta hujayralari shikastlanganda rivojlanadi va pankreatit, kistalar, saraton kabi kasalliklarda yuzaga chiqadi.
Diabetning birinchi turi ba’zan gemoxromatoz — irsiy kasallik tufayli yuzaga keladi. Bu tanadagi temir almashinuvi buzilishi bo‘lib, ushbu modda oshqozon osti bezi va boshqa organlarda ortiqcha to‘planib boradi. Shuningdek, oshqozon osti bezini kesish jarrohligi — pankreatotomiya ham I turdagi diabetga sabab bo‘ladi.
Homiladorlikda gormonal o‘zgarishlar
Sog‘lom va hech qanday patologiyasiz kechayotgan homiladorlik davrida ham hujayralarning insulinga ta’sirchanligi ikki barobar pasayadi. Statistikaga ko‘ra, 1 foizdan 20 foizgacha homilador ayollar qandli diabetga chalinishga moyildir.
Viruslar
So‘nggi tadqiqotlarga ko‘ra, Koksaki virusi, qizilcha, Epshteyn-barr yoki retroviruslar ham I turdagi diabetga olib kelishi mumkin. Ular oshqozon osti bezi hujayralarini zararlaydi va limfotsitlarning ba’zi guruhlarini qo‘zg‘atib yuboradi.
Qandli diabetga chalinmaslik uchun profilaktik tavsiyalar:
- yog‘li va shirin taomlar iste’molini kamaytirish;
- meva, sabzavotlar, dukkakli o‘simliklarni ko‘proq iste’mol qilish;
- jismoniy faol bo‘lish;
- vaznning to‘g‘ri indeksini ushlab turish;
- alkogoldan voz kechish.
Organizmda qandli diabet rivojlanganini tekshirish uchun bir yilda bir marotaba qon tahlili topshirish va shifokor ko‘rigidan o‘tish zarur.
Izoh (0)