Yugoslaviyaning sobiq prezidenti Slobodan Miloshevich XX asrning eng ziddiyatli siyosatchilaridan hisoblanadi. Ota-onasining fojiali o‘limini boshdan kechirgan yetakchi o‘ziga qarshilarni yo‘q qilgan shaxs, shu bilan birga, oilaparvar, ayoli va farzandlariga qattiq gapirmagan inson sifatida nom chiqardi. Miloshevich mamlakat budjetidan milliardlab pullarni o‘zlashtirdi, atrofdagilardan hashamatli hayot kechirayotganini yashirdi. Shu bilan birga, ko‘plab serblar uchun u hamon qahramon.
Quyida Gaaga tribunalining eng mashhur sudlanuvchilaridan biri bo‘lgan Miloshevich taqdiri haqida hikoya qilamiz.
“Men ikkita poyga avtomobilini pachoqladim, qolgan o‘ntasini u kechirdi”
“Otam hech qachon menga qattiq gapirmagan. Dastlabki ikki poyga mashinasini pachoqlaganimda uning jahli chiqqan, qolganlarini esa kechirgan”, — deya eslaydi Slobodan Miloshevichning o‘g‘li Marko. Serblarning sobiq yetakchisi o‘z oilasi — rafiqasi, qizi va o‘g‘lini juda yaxshi ko‘rardi. Chunki uning o‘zini ota-onasi bilan munosabatlari mutlaqo boshqacha kechgan edi.
Slobodan Miloshevich juda qattiq oilaviy fojiani boshdan kechiradi. Unga yaqin bo‘lgan uch inson o‘z joniga qasd qiladi. Birinchisi otasi — chernogoriyalik rohib Svetozar edi. Rafiqasi bilan muntazam janjallar sabab u oilasini tashlab ketib, depressiyaga tushib qoladi. Erkak G‘arbga ketishni istardi, ammo unga xorijga chiqish pasportini berishmaydi. Shunda u qochib o‘tishga qaror qiladi. Svetozar Fransiyaga qadar yetib boradi, ammo u yerda hibsga olinadi va vataniga qaytarib yuboriladi. Shundan keyin u o‘z joniga qasd qilish haqida o‘ylay boshlaydi. Bu vaqtda Slobadan 20 yoshda edi.
Onasining ismi Stanislava bo‘lib, uning millati serb edi va u ham o‘z joniga qasd qilgan. Yolg‘izlikdan aziyat chekkan ayolning jasadi o‘z kvartirasidan topiladi. Uning ukasi ham o‘z xohishi bilan hayotdan ko‘z yumadi. Sodir bo‘lgan voqealar Slobadan Miloshevichning ruhiyatiga qattiq ta’sir qiladi. Oqibatda aynan shu orqali u mamlakatni butkul tanazzulga olib borganini tushuntiradi.
Boshga tushgan ko‘rguliklarni yengishda Slobodanga rafiqasi Mira yordam beradi. Yigit u bilan 1958-yilda tanishgandi — qiz qo‘shni uyda yashar, keyinchalik birgalikda Belgrad universitetining yuridik fakultetiga o‘qishga kirgan. Miraning ham o‘z oilaviy siri bor edi — qizning onasini 1942-yilda partizanlar qatl etgan. Ularning ta’kidlashicha, asirga olingan ayol partizanlarning barcha harbiy sirlarni sotib qo‘ygan. Miloshevich rafiqasi atrofidagilar Mirani doim bir savol qiynab kelgani haqida aytadi: “uning onasi rostdan ham xoin edimi?”
.jpg)
Ayol Slobodanning ruhiyatiga qattiq ta’sir ko‘rsatgan. Ko‘pchilikning hisoblashicha, aynan u erkakning prezidentga aylanishida muhim rol o‘ynagan. Aslida esa Miloshevichning omadli chiptasi Ivam Stambolich bilan do‘st tutinganida edi. Uning amakisi Yugoslaviya kommunistik partiyasi rahbarlaridan biri bo‘lgan. 1980-yillar o‘rtalarida Stambolich Serbiya Kommunistlar ittifoqi rahbariga aylanadi va do‘sti Slobodanni Belgrad partiya tashkiloti rahbarligiga tayinlaydi.
Ikki yildan keyin Ivan Stambolich davlat rahbari bo‘ldi va Miloshevichni o‘zining oldingi lavozimiga ko‘tardi: u qo‘l ostidagi shaxs iqtisodiyot bilan shug‘ullanishiga umid qilgandi. Buning o‘rniga Slobodan turli fitnalarni yuzaga keltirdi va do‘stini Yugoslaviya yetakchisi lavozimidan ag‘dardi. Stambolichning o‘rnini egallagan Miloshevich sobiq do‘sti bilan butunlay aloqalarni uzib yubordi. 2000-yil 25-avgust kuni sobiq prezident sirli tarzda yo‘qolib qoladi. Uch yildan keyin uni maxsus operatsiya bo‘linmalarining sakkiz nafar ofitseridan iborat guruh o‘ldirgani aniqlanadi. Bu boradagi buyruqni esa shaxsan Slobodan Miloshevich bergandi.
“Seni mayda-mayda qilib arralab, bo‘laklaringni daryoga tashlayman”
Prezident etib tayinlangach, Slobodan oilasining hashamatli hayotini ta’minlashga kirishadi. Birinchi navbatda u Belgradda ulkan villa xarid qiladi — buning uchun prezident 1112 dollar to‘laydi xolos. Aslida qarorgohning qiymati 110 ming dollarni tashkil etardi, ammo yirik davlat banklaridan biri narxdagi tafovutni qoplab beradi. Natijada ko‘plab firibgarliklar, katta miqdorda davlat mablag‘larining o‘g‘irlanishi oshkor bo‘ladi.
Miloshevich o‘z ishlarini aka-uka Karichlar orqali amalga oshira boshlaydi — sobiq ko‘cha mashshoqlari juda tez moliyaviy imperiya egalariga aylanadi. Keyinchalik tergov Slobodan o‘ziga tanish bo‘lgan shaxslar, offshor kompaniyalar orqali ish olib borib, serb valyutasi devalvatsiyasini spekulyatsiya qilganini aniqlaydi.
Shveysariya hukumatining ma’lum qilishicha, Slobodanga yaqin bo‘lgan shaxslarning muzlatilgan hisoblarida 100 million frank topilgan, sobiq prezident esa mamlakatdan 5 milliard dollarga yaqin mablag‘ o‘margan — bu Miloshevich 10 yil davomida boshqargan mamlakat tashqi qarzining deyarli yarmidir.
Shu bilan birga, Slobodan va uning rafiqasi barchaning ko‘z o‘ngida kamtar insonlar sifatida ko‘rinish berardi. Ular Belgradda faqatgina davlat villasida yashashlarini ta’kidlar, ba’zida prezidentning rasmiy qarorgohida vaqt o‘tkazishlarini aytardi. Dam olish uchun faqatgina istisno — bu Gretsiyaning Egey dengizi qirg‘og‘idagi hashamatli villada yashashlari edi.
Miloshevichlar oilaning asosiy daromadini sotsiologiya professori hisoblangan Miraning ko‘p sonli maqolalari chop etilishidan kelayotgandek o‘zini tutardi. Prezidentning rafiqasi kitoblar chiqarar, Yugoslaviya va xorijda 100 minglab tirajli gazetalarda ilmiy maqolalar chop etardi.
Miloshevichning farzandlari — qizi Mariya va o‘g‘li Marko — hech qachon juda badavlat ekanliklarini yashirmagan. Mariya Yugoslaviya poytaxtidagi badavlat insonlar yashaydigan dahada joylashgan hashamatli kvartirada yashardi. Poytaxt radio va telestansiyasi unga qarardi.
Marko esa so‘nggi urfdagi kiyim-kechaklar bilan savdo qiluvchi do‘konlar, novvoyxonalar, ko‘ngilochar bog‘lar va Pojarevesdagi eng katta tungi klubga egalik qilardi. Muxolif serb OAVlari Marko benzin va tamaki kontrabandasiga, shuningdek, givohvand moddalar va qurol savosiga bog‘liqligi haqida yozardi.
Miloshevichning o‘g‘li Marko do‘stlari bilan “Zarba” harakatining a’zosi bo‘lgan bir faol talabani o‘g‘irlab, unga tahdid qilganlikda ayblangan. Asir bo‘lgan yigit keyinchalik Slobodanning o‘g‘li “Zarba”ga kim homiylik qilishini aniqlamoqchi bo‘lganini aytgandi. “Harakatga keltirilgan benzoarrani yuzim oldida o‘ynatib, ‘O‘zim seni mayda bo‘laklarga arralab tashlayman va bo‘laklaringni daryoga oqqizaman’, degandi”, — deya eslaydi faol. Oxir-oqibat Markoga hech qanday chora ko‘rilmaydi, jinoyat ishi yopiladi.
Moskvaga qochish
2000-yilda Miloshevich saylovlarda muvaffaqiyatsizlikka uchraydi, Voislav Koshtunitsa prezidentga aylanadi. Slobodan Yugoslaviya sotsialistlari yetakchisi sifatida siyosiy karyerasini davom ettirishni xohlaydi. Ammo 2001-yil aprelda sobiq davlat rahbari o‘z villasida hibsga olinadi. Mamlakat bosh vaziri Zoran Jinich siyosatchini yashirin ravishda harbiy jinoyatlar bo‘yicha Xalqaro tribunalga topshirib yuboradi. Bu ko‘plab serblarning, xususan, prezident Koshtunitsning g‘azabini qo‘zg‘aydi.
Gaagada Yugoslaviyaning sobiq prezidenti 1999-yilda Kosovoda harbiy jinoyatlarni sodir etganlikda ayblanadi — bu insoniyatga qarshi jinoyatlar edi. Miloshevich ishi bo‘yicha jarayonlar yakunlanishga ulgurmaydi — sudlanuvchi 2006-yilda qamoqxonada vafot etadi.
Miloshevich rejimi qulagach, Marko rafiqasi va o‘g‘lini olib Moskvaga qochib ketadi. Bunda unga Borislav — Slobodanning Rossiyadagi Yugoslaviya elchixonasiga rahbarlik qilgan to‘ng‘ich akasi yordam beradi. Marko Barvixda yashaydi, keyinroq uni Xitoy, Qozog‘iston va Kubada ham ko‘rishadi. Oqibatda uning izi yo‘qotib qo‘yiladi. Mish-mishlarga ko‘ra, u yana bir bor uylangan — bu safar rossiyalik ayolga va ularning qiz farzandi bor.
Shuningdek, Mira ham Serbiyadan Moskvaga qochib ketadi. Vatanida u davlat mablag‘larini noqonuniy o‘zlashtirish va Ivanning o‘ldirilishiga aloqadorlikda ayblanadi. Serb hukumati Interpol orqali uning mamlakatga topshirilishiga harakat qiladi, ammo Rossiya buni rad etadi. Mira Miloshevich 2019-yilda Moskvada vafot etadi.
Miloshevichning qizi Mariya Rossiyaga o‘tmaydi — u Setine degan shaharchadan qo‘nim topadi. 2002-yilda u o‘z yurtida sakkiz oy muddatga ozodlikdan mahrum etish va ikki yil shartli qamoq jazosiga hukm etiladi. U otasining izidan borib, siyosat bilan shug‘ullanmoqchi bo‘ladi, ammo buni eplay olmaydi. Buning uchun serb fuqaroligidan voz kechishi talab etilardi. Hozirda uni vatanida deyarli hech kim eslamaydi.
Miloshevichning o‘limidan keyin oila o‘rtasida nizo kelib chiqadi. Bunga Yugoslaviya sobiq rahbarini qayerga dafn etish masalasi sabab bo‘lgandi. Rafiqasi va o‘g‘li Marko Miloshevichni Rossiyada so‘nggi manzilga kuzatishni istaydi, chunki Serbiyada ularga nisbatan jinoiyat ishi ochilgandi. Ular Belgradga borganida, hibsga olinishi tayin edi. Serb hukumati esa sobiq yetakchining yaqinlarini afv etish niyati emasligini bildiradi.
.jpg)
Qizi Mariya esa Moskvaga borishdan bosh tortadi. Bu vaqtda u Chernogoriyada yashar va otasining dafn marosimi shu yerda o‘tkazilishi kerak deb hisoblardi. Slobodanning akasi Borislav esa uning Serbiya tuprog‘iga ko‘milishini xohlaydi. Qayerga ko‘mish borasida bahslar davom etayotgan bir paytda barcha qarindoshlarni faqat bir narsa birlashtirib turardi — Miloshevichning zaharlangan bo‘lishi mumkinligi. Murdani yorib ko‘rish asnosida u infarktdan o‘lgani ma’lum bo‘ladi.
Izoh (0)