O‘zbekistonliklar mablag‘ini dollar ko‘rinishida yig‘ish samarali yo‘l deb bilishadi. Lekin bugungi kunda banklar bir necha muqobil yo‘llarni taklif qilmoqda. Masalan, yaxshi foizlar evaziga so‘mdagi omonatlar qo‘yishni taklif etilmoqda.
Shu kabi omonatlar qanchalik foydali va xavfsiz? Maqolada bu tahlilni ko‘ramiz.
Kafolatlangan yuqori daromad
So‘mdagi omonatlar bo‘yicha banklar narxlarning oshishidan yuqori stavkalarni taklif qiladi. Masalan, TBC Bankda yillik 27% depozit bor.
Bu shuni anglatadiki, agar siz 100 million so‘m sarmoya kiritsangiz, bir yildan so‘ng 127 million so‘m olasiz. Bu daromad kafolatlangan va inflyatsiyadan ancha yuqori, ya’ni 2023-yilda 8,7 foizni tashkil etdi.
Dollar sotib olishda bilishingiz kerakki, kurs oshib borishi kafolatlanmagan. Shuningdek, dollar ham inflyatsiyaga uchrashi mumkinligini afsuski bilmaymiz. Borgan sari 100 dollarga olish mumkin bo‘lgan narsalar soni kamaymoqda.
Aytaylik, 2023-yil boshida 100 million so‘mga 8 891 dollar xarid qilgansiz. Yil oxirida shu dollarlarni 109,7 million so‘mga sotishingiz mumkin. Sizning foydangiz 9,7 million so‘mdek ko‘rinadi. Biroq, 8,77% inflyatsiyani hisobga olgan holda, sizning haqiqiy daromadingiz 0,93% yoki 930 ming so‘mni tashkil etdi.
Tushunarli bo‘lishi uchun, jadval asosida ko‘rib chiqsak. Misol sifatida 2023-yil uchun dollar va inflyatsiya kursining ma’lumotlarini oldik. Inflyatsiya har qanday valyutaga ta’sir qiladi — yil davomida barcha tovarlar va xizmatlar qimmatlashadi. Siz bir xil miqdorda kamroq sotib olishingiz mumkin. Bu “Real daromad” ustunida ko‘rsatilgan. Lekin yaxshi xabar shundaki, siz baribir katta foydada qolasiz.
Oylik bir martalik to‘lovlar
Siz har oy kartangizga omonat bo‘yicha to‘lov qabul qilib olasiz. Yana o‘sha misolga qaytsak: agar 100 million so‘m qo‘ygan bo‘lsangiz, bank har oyda sizga 2,25 million so‘m o‘tkazadi. Ushbu mablag‘ni ishlatish yoki yig‘ib qo‘yish sizning ixtiyoringizda.
Naqd dollarda esa bunday daromad yo‘q, kurs barqaror emas, yilning ayrim oylaridan zarar bilan chiqishingiz ham mumkin.
Istalgan miqdordagi mablag‘ni qo‘yib, darhol daromad olish
Omonatni siz hatto 10 ming so‘mdan boshlab jamg‘arib borish imkoniyatiga egasiz. Kichik miqdordagi mablag‘ qo‘yib ham 1 oydan so‘ng daromad olasiz. Dollar bilan esa bu imkonsiz. Agar 100 dollar xarid qilsangiz, 1 oydan so‘ng uni foyda bilan sotishingizga hech kim kafolat bermaydi.
Buning ustiga siz omonatni to‘ldirib borish imkoniyati bilan ham qo‘yishingiz mumkin. Bunda albatta bir marta, ochishda to‘ldiriladigan katta miqdordagi mablag‘ga nisbatan pastroq foiz beriladi, lekin siz uni jamg‘arma qutisi singari xohlagan vaqtingizda to‘ldirasiz. Masalan, TBC Bankda yillik 25% foizli depozit bor. Ushbu omonatni to‘ldirish uchun bank ilovasida o‘tkazma qilsangiz kifoya. Kommision to‘lov yo‘q.
Xavfsizlik
90-yillarda yashagan ko‘pchilik banklarga ishonmaydi. Shu sabab jamg'armalar dollarga o'tkaziladi va xavfsiz deb hisoblangan uyda saqlanadi.
Ammo uyda pul o‘g‘irlanishi mumkin, yong'in sodir bo‘lishi yoki qo'shnilaringiz sizni suv bosishi mumkin – siz bir kechada barcha jamg'armalarni yo'qotishingiz mumkin.
O'zbekiston banklarida jamg'armalar 2002-yildan beri davlat tomonidan sug'urta qilingan. Bu shuni anglatadiki, agar bank to'satdan bankrot bo'lib qolsa, statistik ma'lumotlarga ko'ra, bu maishiy jinoyatlar va baxtsiz hodisalarga qaraganda ancha kam uchraydi, sizning omonatingiz davlat tomonidan qaytariladi. Ushbu davlat chora-tadbirlari amalga oshirilmoqda: so'nggi uch yil ichida O'zbekiston banklarida omonatchilar soni uch barobardan oshdi. Agar 2019-yilda depozitlarning umumiy hajmi (jismoniy va yuridik shaxslar) 70 trln so‘mni tashkil etgan bo'lsa, 2024-yil 1-yanvar holatiga ko'ra bu summa 241,6 trln so‘mdan oshgan.
Xalqaro bankni tanlash imkoniyati
O'zbekistonda nafaqat mahalliy banklar, balki xalqaro banklar ham faoliyat ko'rsatmoqda. Masalan, O'zbekistondagi TBC Bank Gruziyadagi yirik va ishonchli bankning bo'linmasi bo'lib, uning Ozarbayjonda filiallari ham bor va uning investorlari dunyodagi yirik banklardir. Bularning barchasi ishonchlilikning kafolatidir.
Qachon dollar ko‘rinishda yig‘ish kerak
Agar yaqin kelajakda chet el bilan bo‘g‘liq rejalaringiz bo‘lsa. Masalan, siz bolalarni chet elda o'qish yoki sayohat qilish uchun yuborishni rejalashtirmoqdasiz. Bunday holda, valyutani oldindan o'zgartirish mantiqan to'g'ri keladi. Ammo agar chet elda sarf-xarajatlar bu yil bo‘lmasa, unda siz hali ham omonat haqida o‘ylashingiz yaxshiroqdir, chunki bu bilan siz ko‘proq daromad olishingiz mumkin.
Yillik 27% miqdorida depozitni qanday ochish kerak?
TBC Bank kabi zamonaviy banklar sizning qulayligingiz uchun hamma narsani qilishadi. Siz hech qayerga borishingiz yoki navbatda turishingiz shart emas. Ishdan keyin dam olish kunida yoki kechqurun ham bank dasturini yuklab olish va depozitni onlayn ochish kifoya. Siz o‘zingiz muddatni tanlashingiz mumkin: 13, 18 yoki 24 oy. Siz har qanday bank kartasidan TBC Bank ilovasida omonatni to'ldirishingiz mumkin – qo‘shimcha to'lovlar bo'lmaydi.
TBC Bank ilovasini yuklab olish: app.tbcbank.uz
Reklama huquqi asosida.
Izoh (0)