Qonunchilikka kiritilgan o‘zgartirishga ko‘ra, 2024-yilning 1-yanvaridan boshlab o‘zini o‘zi band qilgan shaxslarning mehnat faoliyati natijasida yoki tovarlarni (xizmatlarni) realizatsiya qilishdan olingan daromadlariga ushbu daromadlar soliq davrida yuz million so‘mdan oshgan kundan e’tiboran yakka tartibdagi tadbirkorlar uchun belgilangan tartibda soliq solinishi belgilandi.
Mamlakatda yanvar holatiga ko‘ra 2,5 milliondan ortiq o‘zini o‘zi band qilgan shaxslar ro‘yxatdan o‘tgan. Shundan 5701 tasi 100 million so‘mgacha, 2715 tasi 100 million so‘m va 200 tasi 1 milliard so‘mdan oshiq yillik daromad ko‘rgan. Xo‘sh, kiritilayotgan o‘zgartirish aslida nima va u qanday tartibda ishlaydi? Shu kabi savollarga Soliq qo‘mitasi axborot xizmati “Daryo”ga tushuntirish berdi
Yuz million so‘mdan oshsa
Soliq kodeksining 461-moddasining birinchi qismi 2-bandiga asosan soliq davrida tovarlarni (xizmatlarni) realizatsiya qilishdan olingan daromadi yuz million so‘mdan oshgan, lekin bir milliard so‘mgacha bo‘lgan yakka tartibdagi tadbirkorlar aylanmadan olinadigan soliq to‘lovchilar hisoblanishi belgilangan.
Shunga asosan soliq davrida mehnat faoliyati natijasida yoki tovarlarni (xizmatlarni) realizatsiya qilishdan olingan daromadlariga yuz million so‘mdan oshgan kundan e’tiboran ushbu kodeksning 467-moddasiga asosan 4 foizlik stavkada aylanmadan olinadigan soliqni to‘lash lozim bo‘ladi.
Xuddi shunday, agar o‘zini o‘zi band qilgan shaxslar elektron tijorat ishtirokchisi hisoblanib, ya’ni elektron savdo maydonchasida tovarlarni (ishlarni, xizmatlarni) chakana sotish bo‘yicha faoliyatni amalga oshirsa, u holda aylanmadan olinadigan soliq 2 foizlik stavkada to‘lanadi.
Shu kabi, O‘zbekiston prezidentining 2022-yil 30-dekabrdagi PF-287-sonli farmonining 1-ilovasida tasdiqlangan beshinchi toifaga kiritilgan hududlardagi o‘zini o‘zi band qilgan shaxslarga aylanmadan olinadigan soliq stavkasi 2026-yil 1-yanvarga qadar 1 foiz miqdorida qo‘llanadi.
Misol uchun, o‘zini o‘zi band qilgan shaxsning joriy yilning yanvar oyida mehnat faoliyatidan olgan daromadlari 101 million so‘mni tashkil etsa, oshgan qismidan, ya’ni 1 million so‘midan 4 foizlik stavkada, ya’ni 40 ming so‘m aylanmadan olinadigan soliq to‘lanadi.
O‘z navbatida, ushbu shaxslar aylanmadan olinadigan soliq bo‘yicha har oyda, jumladan, hisobot davri yakunlari bo‘yicha — hisobot davridan keyingi oyning o‘n beshinchi kunidan hamda yil yakunlari bo‘yicha — soliq davridan keyingi davrning 15-fevralidan kechiktirmay hisobot taqdim etish majburiyati yuklanadi.
To‘lovlarni amalga oshirish yuqorida qayd etilgan, ya’ni hisobot taqdim etish muddatidan kechiktirmay amalga oshiriladi.
Ya’ni yuqoridagi misolda qayd etilgan 100 million so‘mdan oshgan daromadning 1 million so‘mi uchun fevral oyining 15-sanasiga qadar soliq hisoboti taqdim etilishi hamda shu muddatga qadar to‘lovni amalga oshirilishi lozim.
O‘zini o‘zi band qilgan shaxslarning daromadi qanday aniqlanadi?
Ma’lumki, o‘zini o‘zi band qilgan shaxslar yuridik shaxslarga xizmatlar ko‘rsatishda (tovarlarni sotishda) elektron hisob-kitob fakturalarni taqdim qilishi hamda nazorat-kassa texnikasi va bank plastik kartochkalari orqali hisob-kitoblar bo‘yicha to‘lov terminallaridan foydalanishi hamda tijorat banklarida hisobvaraqlarini ochgan holda faoliyat yuritishlari mumkin. O‘z navbatida, yuqorida qayd etilgan ma’lumotlar Soliq qo‘mitasining ma’lumotlar bazasida tashqi manba ma’lumotlari asosida shakllanadi. Shunga asosan, o‘zini o‘zi band qilgan shaxslarning daromadlari yuqorida qayd etilgan ma’lumotlar asosida aniqlanish imkoniyati mavjud.
Daromadi 100 mln so‘mdan oshgan o‘zini o‘zi band qilgan shaxslar YTTlar kabi xodimlarni yollay oladimi?
Ma’lumki, YTTlar 5 nafargacha xodim yollagan holda faoliyat yuritishlari mumkin. O‘z navbatida, xodimni yollash bevosita ikkita tomon o‘rtasida tuziladigan mehnat shartnomasi asosida amalga oshiriladi hamda soliq organlariga har bir yollangan xodimlarni majburiy tartibda hisobga qo‘yishlari lozim bo‘ladi. Shuningdek, YTT zimmasida har bir, ya’ni 5 nafargacha yollagan xodimlari uchun daromad solig‘i hamda ijtimoiy soliq to‘lovini amalga oshirish majburiyati yuklatilgan.
Shunga asosan, o‘zini o‘zi band qilgan shaxslar o‘z faoliyatida yollanma xodimlar mehnatidan foydalanishga hamda tadbirkorlik subyektlariga yollangan xodim sifatida mehnat faoliyatini amalga oshirishga haqli emas.
Xalqaro tajriba
Xorijiy davlatlarda ham o‘zini o‘zi band qilgan shaxslar soliq to‘lovchilar hisoblanadi. Misol uchun, yaqin Rossiya Federatsiyasida o‘zini o‘zi band qilgan shaxslar olgan daromadlaridan soliq to‘lash majburiyati mavjud. Ya’ni ularning qonunchiligiga asosan daromadlaridan 4 foiz, agar ushbu daromadlar yuridik shaxs yoki xususiy tadbirkorlarga ko‘rsatilgan xizmatdan olingan bo‘lsa, 6 foiz miqdorida professional daromad solig‘i to‘lashlari lozim bo‘ladi.
Daromadi 100 mln so‘mdan oshganda o‘zini o‘zi band qilgan shaxs sifatida e’tirof etiladimi yoki YTTga aylanadimi?
Kiritilgan o‘zgartirish va qo‘shimchalarga asosan o‘zini o‘zi band qilgan shaxsning jami daromadi soliq davrida 100 mln so‘mdan oshsa, YTTga aylanmaydi. Faqatgina soliq to‘lash majburiyati YTT sifatida belgilanadi.
O‘zini o‘zi band qilgan shaxslarning daromadi 100 mln so‘mdan oshganda ijtimoiy soliqni YTT kabi to‘laydimi?
Ijtimoiy soliq to‘lash ixtiyoriy asosda amalga oshiriladi. Shunga asosan daromadi 100 mln so‘mdan oshgan o‘zini o‘zi band qilgan shaxslar ham yiliga bir marotaba bazaviy hisoblash miqdorining bir baravari miqdorida mehnat stajini hisoblash uchun ijtimoiy soliq to‘laydi.
Izoh (0)