• Profilga Kirish
  • 1744009905_435.svg 1744009905_642.svg

  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
Ўзбекча
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
    • USD12831.81
    • RUB163.75
    • EUR14606.45
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Toshkentda
      +23°C
      • Andijon
      • Qarshi
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Farg‘ona
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Termiz
      • Namangan
      • Toshkent
      • Navoiy
      • Toshkent vil
      • Nukus
      • Urganch
    • Daryo
      • Internet-nashr
      • Tahririyat haqida
      • Aloqa ma'lumotlari
      • Foydalanish shartlari
      • Maxfiylik siyosati
      • Yangiliklar arxivi
    • Reklama
    • Ijtimoiy tarmoqlar
      • Instagram | Rasmiy
      • Instagram | Lifestyle
      • Instagram | Sport
      • Facebook | Rasmiy
      • OK | Rasmiy
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Rus tilida
      • YouTube | Daryo Global
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • O‘zbekiston
      • Boshqalar
      • Navoiy
      • Toshkent viloyati
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Qashqadaryo
      • Surxondaryo
      • Xorazm
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Namangan
      • Farg‘ona
      • Andijon
      • Qoraqalpog‘iston
      • Toshkent sh.
      • Mehridaryo
      • Ob-havo
    • Markaziy Osiyo
      • O‘zbekiston (Mahalliy)
      • Afg'oniston
      • Qirg‘iziston
      • Qozog‘iston
      • Turkmaniston
      • Tojikiston
    • Dunyo
    • Pul
      • Biznes
      • Iqtisodiyot
      • Moliya
      • Kripto
    • Madaniyat
      • Kino
      • Kitob
      • Musiqa
      • Shou-biznes
    • Layfstayl
      • Ayollar sahifasi
        • Farzand
        • Go‘zallik
        • Karyera
        • Maslahatlar
        • Moda
        • Retseptlar
      • Texnologiyalar
        • Arxitektura
        • Gadjetlar
        • Ilm-fan
        • Koinot
        • Media
      • Avto
      • Qo‘ziqorin
      • Sayohat
      • Salomatlik
      • Ta’lim
        • Abituriyent
        • Ingliz tilini o’rganamiz
    • Sport
      • Futbol
      • UFC
      • Boks
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Markaziy Osiyo

    Markaziy Osiyo uchun zamonaviy tahdidlar: bosimlarga qanday chap berish mumkin?

    Markaziy Osiyo jahon siyosati va iqtisodiyoti uchun katta strategik ahamiyatga ega. Biroq mintaqa barqarorligi va rivojlanishiga putur yetkazishi mumkin bo‘lgan qator jiddiy tahdidlarga ham duch kelinmoqda. Ushbu maqolada Markaziy Osiyo mamlakatlari uchun asosiy tahdidlarni ko‘rib chiqib, Qozog‘iston va Qirg‘iziston ekspertlarining joriy vaziyat va ushbu muammolarni hal qilish yo‘llari haqidagi qarashlarini tahlil qilamiz.

    Qozog‘iston

    Taisiya Marmontova, qozog‘istonlik siyosatshunos

    Markaziy Osiyo dunyoning asosiy mintaqalaridan deyarli farq qilmaydi. Shu sababdan klassik va yangi tahdidlar bizga ham talluqli. Klassik tahdidlarga harbiy xavfsizlik kiradi. Ammo, umuman olganda, muayyan bir harbiy mojaro tahdidi yo‘q. Terrorizm, ekstremizm, narkotrafik bilan bog‘liq tahdidlar ham mavjud, ammo ular huquqni muhofaza qilish organlari faoliyati doirasida, qolaversa, xalqaro tashkilotlar, masalan Shanxay Hamkorlik Tashkiloti va Kollektiv Xavfsizlik Shartnomasi Tashkiloti faoliyat doirasida muvaffaqiyatli hal qilinmoqda.

    Yangi xavfsizlik tahdidlariga kelsak, bu yerda vaziyat ancha murakkab. Biz uchun ekologik tahdidlar jiddiy, ya’ni ichimlik suvining yetishmasligi. Markaziy Osiyo ichimlik suvi tanqisligini boshdan kechirib kelgan va bundan keyin ham duch keladigan sakkizta mintaqadan biridir. Bu Osiyo taraqqiyot bankining prognozi. Ichimlik suvi zahiramizning asosiy qismi stressda. Shunga ko‘ra, biz bu borada ishlashimiz kerak.

    Yana bir muhim jihat — oziq-ovqat xavfsizligi masalasi. Bizda bevosita ocharchilik tahdidi bo‘lmasa-da, ekologik buzilish va iqtisodiy xavfsizlik bilan bog‘liq muammolar bor – oziq-ovqat sifati va o‘zimizda ishlab chiqariladigan mahsulotlarning yetarli bo‘lishi. Biz importga ancha qarammiz. Aytish joizki, bu yerda Markaziy Osiyo mamlakatlarida vaziyat bir-biridan farq qiladi. Umuman olganda, ocharchilik tahdidi haqida gapiradigan bo‘lsak, bu masala Tojikiston va Qirg‘izistonga ta’sir qilishi mumkin. Chunki bu ushbu respublikalardagi qashshoqlikning yuqori darajasi bilan bog‘liq. O‘zbekiston va Qozog‘istondagi ahvol yaxshi.

    XXI asr tahdidlari qarshisida mintaqa qanday qilib o‘zini himoya qila oladi?

    100 foiz hech qanday. Ammo, umuman olganda, xavflarni kamaytirish, tashqi va ichki bosimga qarshi turishning eng yaxshi quroli bu hamkorlik, axborot va o‘zaro ta’sir, deb aytishimiz mumkin.

    Ya’ni, shunga ko‘ra, bu xalqaro tuzilmalarda faol ish olib borish, diplomatiyani rivojlantirish va katta muammolarni birgalikda hal qilish imkonini beradigan hamkorlik vositalari va yo‘llarini topishdir. Chunki tavakkal qilib yolg‘iz kurashish juda qiyin.

    Yirik davlatlar bosimini chetlab o‘tish imkonsiz. Markaziy Osiyo davlatlari o‘rta kuch deb ataladi, shuning uchun Rossiya, Xitoy, AQSH va Yevropa Ittifoqi kabi super o‘yinchilarning bosimiga bevosita qarshilik ko‘rsatish befoyda. Chunki ular quvvat parametrlari, iqtisodiy kuchi bo‘yicha bizdan o‘zib ketmoqda. Ammo hozir Qozog‘iston ko‘p vektorli tashqi siyosat yo‘lida, bu tahdidlarga berilmaslik, shantajdan qochish va o‘z manfaatlarini himoya qilishni o‘z ichiga oladi. Ya’ni, teng masofa saqlash, manyovr, moslashuvchan muzokara strategiyalaridan foydalanish va birinchi navbatda, o‘zaro ta’sir o‘tkazish.

    Qirg‘iziston

    Grigoriy Mixaylov

    “Logistan” Telegram kanali bosh muharriri, Markaziy Osiyo bo‘yicha ekspert

    Markaziy Osiyoga tahdidlar ro‘yxati ancha uzun. Biz tabiiy ofatlar va iqlimiy hodisalar bilan bog‘liq tahdidlarni alohida ko‘rsatishimiz mumkin: sel, cho‘llanish va boshqalar.

    Shuningdek, inson faoliyati bilan bog‘liq tahdidlarni, masalan, strategik muhim infratuzilma obyektlarining yuqori darajada eskirishini ta’kidlash kerak. Buni hozir Qirg‘izistonda kuzatish mumkin, Qozog‘istonda energetika bilan bog‘liq muammolar mavjud.

    Shuningdek, mintaqa davlatlari o‘rtasida yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan qurolli to‘qnashuvlar bilan bog‘liq tahdidlarga ham eʼtibor qaratish lozim. Bu, masalan, Tojikiston va Qirg‘iziston o‘rtasidagi hal etilmagan chegara muammosi.

    Bundan tashqari, aholi soni o‘sishini ko‘rsatish mumkin. Shu bilan birga, yer, suv va davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash yetarli emas.

    Shuningdek, ekstremistik kayfiyatning kuchayishi, qurolli to‘qnashuvlarga olib kelishi mumkin bo‘lgan siyosiy inqirozlar ehtimoli bor — ro‘yxat juda uzun.

    Mintaqaning o‘ziga qanday yordam ko‘rsatish masalasiga kelsak, bu yerda 20 yil oldin amalga oshirilishi kerak bo‘lgan keng ko‘lamli chora-tadbirlar mavjud — energiya yoki suv tanqisligi muammosini oldini olishdan tortib, allaqachon yuzaga kelgan muammolarni hal qilish uchun katta miqdordagi mablag‘, kuch va resurslarni sarflashgacha.

    Mintaqa uchun eng dolzarb muammolarni hal qilish uchun o‘nlab milliard dollar sarmoya, muhim siyosiy iroda va davlatlar o‘rtasidagi muvofiqlashtirish zarur. Bundan tashqari, unchalik ommalashmagan choralar ham mavjud bo‘lib, aholining bir qismi ularga qarshi. Bu ancha murakkab masala.

    Ko‘p sonli muammolarni keltirib chiqaradigan va murakkab yechimga ega bo‘lgan mavzuga misol qilib Qirg‘iziston va Tojikiston o‘rtasidagi hal etilmagan chegara muammosini keltirish mumkin.

    Buni murosa yo‘li bilan hal qilishga bo‘lgan har qanday urinish muqarrar ravishda siyosiy vaziyatning keskinlashishiga va ma’lum bir davlat hokimiyatining obro‘siga putur yetkazadi. Bu masalaning hal etilmagani chegarada qurolli to‘qnashuvlar xavfini keskin oshiradi.

    Jumagulov Baktibek,

    Yevrosiyo strategik tadqiqotlar markazi direktori, siyosatshunos

    Ichki omillar xavfsizlikka asosiy tahdiddir, muhim savol: ular qayerdan kelib chiqadi? Odatda ular bir emas, bir nechta omillar bilan bog‘liq. Hokimiyat uchun tartibsiz kurash, jamiyatdagi siyosiy tafovutlar, ekstremistik diniy kuchlarning tajovuzkorligi, mintaqaviy nizolar, etnik qarama-qarshiliklar va hokazolar — bularning barchasi sabab bo‘lishi mumkin.

    Bundan tashqari, tahdidlar orasida tashqi tahdidlarni ajratib ko‘rsatish kerak: xalqaro terrorizm, radikal mafkura, tabiiy resurslar va hudud uchun harbiy qarama-qarshilik.

    Ichki muammolar eng katta xavf tug‘dirar ekan, Markaziy Osiyoda xavfsizlik va barqarorlikni saqlashning asosiy yo‘li ularni bartaraf etish bo‘lishi kerak. Hatto tashqi xavf-xatarlarga qarshi to‘siq ham birinchi navbatda mamlakatlar ichida qurilishi kerak. Darhaqiqat, Markaziy Osiyo davlatlari buni tobora anglab yetmoqda, islohotlar ham shunga qaratilgan bo‘lishi kerak.

    Iqtisodiyotni rivojlantirish, qashshoqlikka barham berish, korrupsiyaga qarshi kurashish, ijtimoiy adolat, aholi turmush darajasini oshirish hamda milliy taraqqiyot va ijtimoiy barqarorlikni ta’minlash islohotlarning asosiy elementlari bo‘lishi kerak. Albatta, bu uzoq va og‘riqli jarayon bo‘lib, muvaffaqiyatga bir kunda erishib bo‘lmaydi.

    Yevrosiyoda barqarorlik va xavfsizlikni saqlashning asosiy mexanizmlaridan biri Shanxay hamkorlik tashkiloti (SHHT) hisoblanadi. Shanxay hamkorlik tashkiloti o‘z faoliyati davomida jahon miqyosida muhim siyosiy salmoq va nufuz orttirdi. 2021-yilda AQSHning Afg‘onistonni tark etishi va bu davlatda yangi siyosiy rahbariyat hokimiyatga kelishi munosabati bilan voqealar rivojining o‘ta pessimistik ssenariylari paydo bo‘lmoqda.

    Terrorizm, narkotik moddalar kontrabandasi, noqonuniy migratsiya va gumanitar falokat ko‘rinishidagi mintaqaviy tahdidlarning kuchayishi ehtimoli yuqori. Shanxay hamkorlik tashkiloti Yevrosiyo xavfsizlik arxitekturasining muhim elementi bo‘lib, bu tahdidlarga qarshi turish uchun yaxshi salohiyatga ega.

    Tashkilotning 2021-yil sentyabrda Dushanbe shahrida bo‘lib o‘tgan yubiley sammitida umumiy pozitsiya ishlab chiqildi. SHHTga aʼzo barcha davlatlar afg‘on muammosini siyosiy va diplomatik yo‘llar bilan hal etish tarafdori bo‘lib, inklyuziv hukumat tuzish zarurligini taʼkidladi. Eron to‘laqonli ishtirokchi sifatida mintaqaviy muammolarni hal qilishda tashkilot uchun qo‘shimcha ustunlikka aylandi. Afg‘oniston rivojiga sezilarli ta’sir ko‘rsatuvchi Eron omili Afg‘onistonning yangi hokimiyatlari bilan munosabatlarni yo‘lga qo‘yishning asosiy omillaridan biriga aylanishi mumkin.

    Shunday qilib, SHHT xavfsizlik sohasida muhim integratsiya salohiyatiga ega, tashkilot Afg‘oniston muammosida o‘zining ijobiy rolini o‘ynashi kerak.

    Zamonaviy sharoitda Markaziy Osiyoda hamkorlikni mustahkamlash nihoyatda zarur. Shunday qilib, mintaqadagi barcha davlatlar uchun eng dolzarb masala ichki siyosiy barqarorlik va xavfsizlikdir.

    Giyohvand moddalar savdosi va Afg‘onistondan kelib chiqishi mumkin bo‘lgan tahdidlar Markaziy Osiyoning barcha mamlakatlari uchun dolzarbdir.

    Dunyo manzarasining o‘zgarishi, Rossiya va Ukraina o‘rtasidagi ziddiyat, Rossiya Federatsiyasiga qarshi sanksiyalar va tashqi o‘yinchilarning kuchayishi sharoitida Markaziy Osiyo mintaqasi mamlakatlari oziq-ovqat va energetika xavfsizligi bo‘yicha ortib borayotgan xavf-xatarlarga duch kelmoqda. Bu vazifalar joriy yilda ham dolzarbdir.

    Faqat qo‘shma mudofaa tadbirlari, mashg‘ulotlar, shuningdek, KXSHT kabi tashkilotlar doirasidagi harakatlar Markaziy Osiyo davlatlarini turli tahdidlardan himoya qila oladi.

    Bu turli platformalar — KXSHT, SHHT, Mustaqil Davlatlar Hamdo‘stligi, Yevrosiyo iqtisodiy ittifoqi va boshqa bir qator platformalar doirasida integratsiya va ko‘p tomonlama hamkorlikni taqozo etadi.

                                                                                                            Azamat Xaydaraliyev

    28.12.2023, 15:50   Izoh (0)   23825
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email
    Surayyo Majidova

    Izoh (0)

    Kirish
    Javob qoldiring Bekor qilish

    Mavzuga doir

    Markaziy Osiyoda 10 mln kishi sog‘lom oziq-ovqat bilan ta’minlanmagan — YTB

    08.11.2023, 21:35

    Markaziy Osiyodagi ekologik muammolarga qarshi kurash bo‘yicha O‘zbekiston taklif etgan rezolyutsiya BMT Bosh Assambleyasida qabul qilindi

    20.12.2023, 13:57

    Markaziy Osiyo davlatlari eng arzon va eng ko‘p suv iste’mol qiladi — tadqiqot

    22.12.2023, 14:33

    Rossiya muftiysi muhojirlar masalasida Markaziy Osiyodagi hamkasblarini tanqid qildi

    27.12.2023, 13:50

    “Tolibon” delegatsiyasi O‘zbekistonda. Tashrifdan qanday maqsad ko‘zlangan?

    26.12.2023, 21:45

    O‘zbekiston Vikipediyada davlat tilida chiqqan maqolalar soni bo‘yicha Markaziy Osiyoda 1-o‘rinni egalladi

    24.12.2023, 23:40
    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Sizning muammoingiz yechimi


    Navoiy innovatsiyalar universiteti — kelajagingizni kafolatlaydigan zamonaviy ta’lim maskani! 


    Kapitalbank va Visa O‘zbekiston terma jamoasining JCH-2026 saralash o‘yinini BAAda tantanali ravishda ochishdi


    Tenge Bank Tenge24 ilovasida yangi raqamli avtokreditini e’lon qildi


    Zamonaviy Haval Jolion endi 0% muddatli to‘lov shartida 


    Yangi ufqlar: Centrum Air haftasiga ikki marta Toshkentdan Bishkekka parvozlarni amalga oshiradi


    Mobiuz "Mehribon" imtiyozli tarif rejasini taqdim etdi


    UZTELECOM "Muruvvat" tarifini taqdim etadi: Atigi 25 000 so‘m evaziga g‘amxo‘rlik va e’tibor bilan boyitilgan aloqa


    AVO’dan yangi omonat: yillik 25% gacha — 6 oyda orzuingizni amalga oshiring


    Toshkentda xalqaro fintex-hodisa — Visa Cashless Forum 2025 bo‘lib o‘tdi 


    Bektemir Residence — oilaviy turmush uchun mo‘ljallangan uy-joy majmuasi


     Coca-Cola jamg‘armasi va Global atrof-muhit va texnologiyalar jamg‘armasi (GETF) “Aylanma iqtisodiyot kelajagi uchun hamkorlik bitimi (PACT)” ni e’lon qilganligi haqida ma’lum qildi


    Sello Ecosystem Farg‘ona, Andijon va Namanganda Sello Summer Fest yorqin festivalini o‘tkazdi


    O‘zbekiston qishloq xo‘jaligi mahsulotlari Yevropaga yo‘l olmoqda


    UCMG Amsterdamda bo‘lib o‘tayotgan Money 20/20 Europe xalqaro fintech ko‘rgazmasida O‘zbekiston nomidan ishtirok etadi


     ADM Jizzakh Jizzaxda joylashgan 5-ixtisoslashtirilgan muassasa tarbiyalanuvchilari ehtiyoji uchun avtobus taqdim qildi

     

    Tavsiya etamiz

    Sevgi yoxud KGB maxsus operatsiyasi — grek milliarderiga uylangan sovet xizmatchisi

    7 iyun, 16:20

    Chumchuqlarga yem bo‘lgan burgutlar. “O‘rgimchak to‘ri” operatsiyasi Rossiya uchun qanchaga tushadi?

    4 iyun, 18:49
    Audio Icon

    Qurib qolgan ko‘chatlar, millionlar shamolga uchdimi?

    4 iyun, 15:03

    Feldmarshalga almashtirilmagan Stalinning zurriyoti — “dohiy” nega o‘g‘lini urushga yuborgan edi?

    3 iyun, 21:10
     
     
     

    So‘nggi yangiliklarga o‘tish

    Toshkentning ayrim ko‘chalari velomarafon sabab vaqtincha yopiladi

    O‘zbekiston | 7 iyun, 22:52

    Mark-Andre ter Shtegen “Barselona”dan ketishi mumkin

    Sport | 7 iyun, 22:50

    Shavkat Mirziyoyev va Pokiston bosh vaziri Shahboz Sharif bir-birini Qurbon hayiti bilan tabrikladi

    O‘zbekiston | 7 iyun, 21:19

    Italiya A Seriyasida 2025/26-yilgi mavsum uchun taqvim eʼlon qilindi

    Sport | 7 iyun, 21:17

    Toshkentdan Farg‘onaga giyohvandlik vositasini olib ketayotgan shaxslar ushlandi

    O‘zbekiston | 7 iyun, 21:10

    O‘zbekistonliklar to‘rt oyda turistik maqsadlarda eng ko‘p qaysi davlatlarga chiqayotgani ochiqlandi

    O‘zbekiston | 7 iyun, 20:00

    Qamchiq dovonida yo‘lning bir qismi vaqtincha yopilgan

    O‘zbekiston | 7 iyun, 19:11

    Shavkat Mirziyoyev O‘zbekiston Qahramoni Azim Latipov vafoti munosabati bilan hamdardlik yo‘lladi

    O‘zbekiston | 7 iyun, 18:25
    Daryo About Us

    “Daryo” internet-nashrining (O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi (O‘zMAA, hozirgi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi) tomonidan 13.03.2015 yil sanasida 0944-sonli guvohnoma bilan ommaviy axborot vositasi sifatida ro‘yxatga olingan. Matnli materiallarni to‘liq ko‘chirish yoki qisman iqtibos keltirishga, shuningdek, fotografik, grafik, audio va/yoki videomateriallaridan foydalanishga “daryo.uz” saytiga giperhavola mavjud bo‘lgan va/yoki “Daryo” internet-nashrining muallifligini ko‘rsatuvchi yozuv ilova qilingan taqdirda yo‘l qo‘yiladi. Chop etiladigan ba’zi ma’lumotlar 18 yoshga to‘lmagan foydalanuvchilarga mo‘ljallanmagan bo‘lishi mumkin. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» MChJ, 2013–2025

    Yosh bo‘yicha cheklov

    Xato topdingizmi? Ctrl+Enter’ni bosing

    • Foydalanish shartlari
    • Maxfiylik siyosati
    • Reklama
    Nimani qidiramiz?

    Sign In or Register

    Xush kelibsiz!

    Tizimga kiring yoki Roʻyxatdan oʻting.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Roʻyxatdan oʻting

    Roʻyxatdan oʻtganmisiz? Login.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Sizga parol elektron pochta orqali yuboriladi.

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Matnda xato topdingizmi?

    ×

    Rahmat. Biz sizning xabaringizni oldik va xatoni imkon qadar tezroq tuzatamiz.