AQSH sobiq davlat kotibi, tinchlik bo‘yicha Nobel mukofoti sovrindori Genri Kissinjer 100 yoshida vafot etdi, deb yozmoqda The Washington Post. Siyosatchining o‘limi haqida uning konsalting firmasi xabar bergan, o‘lim sababi aytilmagan. Kissinjer 29-noyabr kuni Konnektikutdagi uyida vafot etdi.
Kissinjer 1923-yil 27-mayda Germaniyaning Fyurt shahrida dindor yahudiy oilasida tug‘ilgan. 1938-yilda, mamlakat yahudiylarga qarshi qonunlar qabul qilganidan uch yil o‘tgach, uning oilasi Germaniyani tark etib, AQSHga qochib ketadi. U yerda bo‘lajak siyosatchi o‘z ismini Xaynts Alfred Kissingerdan Genri Kissinjerga o‘zgartiradi. 1940-yilda u mahalliy maktabni tugatgach, Nyu-Yorkdagi City College’ga o‘qishga kiradi.
1943-yilda Kissinjer Amerika fuqaroligini oladi. Keyingi uch yil davomida u AQSH armiyasida xizmat qiladi: avval tarjimon bo‘lib, so‘ng Germaniyaning Gessen shtati kontrrazvedka korpusiga o‘tkaziladi. U xizmatlari uchun “Bronza yulduz” medali bilan taqdirlangan.
1947-yilda u Garvard universitetiga o‘qishga kiradi va uyerda siyosatshunoslik bo‘yicha bakalavr darajasini, keyin esa doktorlik darajasini oladi. 1954—1969-yillarda ushbu o‘quv yurtida o‘qituvchilik qiladi.
Kissinjerning siyosiy faoliyati 1960-yillarning oxirida boshlangan. Dastlab u prezidentlar Duayt Eyzenxauer, Jon Kennedi va Lindon Jonsonning xavfsizlik bo‘yicha maslahatchisi bo‘lib ishlagan hamda Qurolsizlanish va qurollarni nazorat qilish agentligida xizmat qilgan.
1969 yilda Kissinjer AQSH milliy xavfsizlik bo‘yicha maslahatchi bo‘ldi va 1975-yilgacha bu lavozimda ishladi. 1973-yil sentyabrdan bir vaqtning o‘zida Davlat kotibi ham bo‘ldi. U ushbu lavozimni 1977-yilda tark etgan.
Kissinjer ushbu lavozimlarda ishlagan paytda:
- Kommunistik Xitoy bilan aloqalar o‘rnatish rejasini ishlab chiqdi va 1972-yilda prezident Richard Niksonning XXRga tashrifini tashkil qildi, undan oldin Kissinjer u yerga yashirin safarlar uyushtirgan;
- SSSR bilan munosabatlar o‘rnatdi va xuddi shu 1972-yilda Nikson boshchiligidagi Amerika delegatsiyasi tarkibida Sovet Ittifoqi va Qo‘shma Shtatlar o‘rtasida strategik hujum qurollarini cheklash to‘g‘risida bitim tuzish uchun Moskvaga keldi. Keyinchalik Kissinjer SSSR va Rossiyaga bir necha bor tashrif buyurdi.
- Falastin—Isroil mojarosini hal qilishda qatnashdi, bunda moki diplomatiyasidan (urushayotgan tomonlar o‘rtasidagi intensiv ikki tomonlama muzokaralar) faol foydalandi;
- 1973-yilda u Vyetnam urushini tugatish uchun Parij tinchlik shartnomasini imzoladi. Buning uchun u va Shimoliy Vyetnam vakili Le Dik Tho tinchlik bo‘yicha Nobel mukofotiga sazovor bo‘lishdi. Vyetnamliklar urush tugamaganini aytib, mukofotni qabul qilishmadi — janglar yana ikki yil davom etdi.
Davlat kotibi lavozimini tark etganidan besh yil o‘tgach, u tahlil va ekspert baholarini tayyorlashga ixtisoslashgan Kissinger Associates Inc xalqaro konsalting firmasiga asos solgan.
1984-yildan 1990-yilgacha u AQSH prezidenti huzuridagi razvedka bo‘yicha maslahat kengashida ishlagan, 2002-yilda esa 11-sentyabr teraktlarini tekshiruvchi komissiyani ikki yarim hafta davomida boshqargan.
U bir nechta kitoblarni nashr etdi, ulardan biri — “Genri Kissinjerdan saboqlar” (2016), unda Rossiyaning kelajagi, Xitoyning yuksalishi va Yaqin Sharqdagi voqealar haqidagi qarashlari aks ettirilgan.
Kissinjerning mukofotlari orasida Prezident Ozodlik medali (jamoat hayotiga qo‘shgan ulkan hissasi uchun AQSH prezidenti tomonidan beriladi) va Myunxen xavfsizlik konferensiyasi Evald fon Kleyst mukofoti (tinchlik va mojarolarni hal etishga qo‘shgan ulkan hissasi uchun beriladi) bor.
Izoh (0)