O‘zbekistonda chaqaloqlar o‘limi darajasi tendensiyalarini hamda chaqaloqlar o‘limi xavfi bilan bog‘liq asosiy omillarni aniqlashga qaratilgan tadqiqot o‘tkazildi. Tadqiqot davomida 2021—2022-yillarda UNICEF loyihasi doirasida O‘zbekistonda o‘tkazilgan Uy xo‘jaliklarida multiindikator klaster kuzatuvi (MICS)ning birlamchi maʼlumotlaridan foydalanilgan.
Qayd etilishicha, tadqiqot davomida Jahon banki tomonidan tuzilgan rivojlanish ko‘rsatkichlari maʼlumotlari asosida so‘nggi 30 yil davomida O‘zbekistonda chaqaloqlar o‘limi koeffitsiyenti dinamikasini o‘rganib chiqilgan. Grafikda keltirilgan maʼlumotlardan kelib chiqib, so‘nggi yillarda O‘zbekistonda chaqaloqlar o‘limi koeffitsiyentining yil sayin kamayib borganini kuzatish mumkin.
O‘tkazilgan tahlil natijasida bolaning jinsi va bir yoshgacha bo‘lgan o‘lim xavfi kabi omillar o‘rtasidagi korrelyatsiya ahamiyatsiz ekanligi aniqlangan. “Biz egizak tug‘ilgan bolalar uchun o‘lim xavfi ko‘proq bo‘lishini kuzatdik. Maʼlumotlarimizga ko‘ra, egizak tug‘ilgan bir yoshgacha bo‘lgan bolaning o‘lim xavfi 6,05 foizga yuqori”, — deyiladi xabarda.
Chaqaloqlar o‘limini aniqlovchi navbatdagi omil bolaning tug‘ilish tartibidir. Tartib bo‘yicha ikkinchi va uchinchi tug‘ilgan bolalarda xavf 1,04 foizga, to‘rtinchi va undan keyin tug‘ilgan bolalarda esa onalari birinchi marta tug‘ayotgan bolalarga nisbatan 2,22 foizga yuqori bo‘lgan.
“Yana bir kuzatuv shuni ko‘rsatdiki, oliy maʼlumotli onalardan tug‘ilgan bolalar uchun birinchi tug‘ilgan kuniga yetmasdan o‘lim xavfi hech bir maʼlumotga ega bo‘lmagan, boshlang‘ich yoki o‘rta maʼlumotga ega bo‘lgan onalardan tug‘ilgan bolalarga qaraganda 2,1 foizga kam”, — deyiladi tadqiqotda.
Shuningdek, tug‘ilish oralig‘i va chaqaloqlar o‘limi xavfi o‘rtasida ahamiyatli statistik korrelyatsiyani kuzatilgan: tug‘ilish oralig‘i 24 oydan kam bo‘lgan bolalarda bu xavf 2,13 foizga yuqori ekanligi aniqlangan. Shuningdek, birinchi farzandini 18 yoshgacha tuqqan onalardan tug‘ilgan bolalarda chaqaloqlar o‘limi xavfi 2,6 foizga yuqori bo‘lishini qayd etildi.
Ta’kidlanishicha, bola bir yoshgacha bo‘lgan davrda o‘lim xavfi va chaqaloq onasining oilaviy ahvoli ham bir-biri bilan bog‘liq. Oilali onalardan tug‘ilgan bolalarda bu xavf turmushga chiqmagan ayollardan tug‘ilgan bolalarga qaraganda 1,92 foizga kamroq.
Shuningdek, bolalari besh yoshgacha bo‘lgan ko‘p farzandli oilalarda bir yoshgacha bo‘lgan bolalar o‘limi darajasi past bo‘lishini qayd etilgan. Uy xo‘jaligida besh yoshgacha bo‘lgan yana bitta bola bo‘lsa, bir yoshgacha bo‘lgan davrda o‘lim xavfi 0,8 foizga kamaygan.
“O‘zbekistonda MICS 6-raundi chog‘ida to‘plangan maʼlumotlarning logit tahlilini o‘tkazish natijasida olingan xulosalar 1 yoshgacha bo‘lgan bolalar o‘rtasida o‘limning yuqori xavfini belgilovchi asosiy omil egizak tug‘ilish ekanini ko‘rsatdi. O‘tkazgan tadqiqotimiz, shuningdek, tug‘ilish tartibi, onaning oliy maʼlumotli ekani, tug‘uruqlar oralig‘i, onaning oilaviy ahvoli, onaning birinchi farzand tug‘ilishidagi yoshi va uy xo‘jaligida yashovchi besh yoshgacha bo‘lgan bolalar soni chaqaloqlar o‘rtasidagi yuqori o‘lim xavfi bilan sezilarli darajada bog‘liq degan xulosa yasashga imkon berdi. Shuning barobarida, ayrim viloyatlarda (Surxondaryo, Samarqand, Namangan va Qashqadaryo) bolaning bir yoshga to‘lmasdan vafot etishi xavfi O‘zbekiston poytaxtiga qaraganda yuqori ekanini aniqladik”, — deyiladi tadqiqot xulosasida.
Izoh (0)