“Bo‘yim tengi bolalarga otalik qilganman” — 10 yoshidan teatrda ishlagan, ichkuyov bo‘lishga majbur bo‘lgan va 17 yil rol kutib yashagan aktyor Ubaydulla Omon 75 yoshda (foto, video)

O‘zbekiston xalq artisti Ubaydulla Omon 31-oktyabr kuni 75 yoshni qarshi oldi. Uning hujjatlardagi familiyasi Baqoyev. Ammo aktyor otasining nomi bilan ijod qilishni istab, Ubaydulla Omon taxallusini tanlagan. Aktyor intervyularida omadini uzoq yil kutgani, ichkuyov bo‘lishga majbur bo‘lgani va 73 yoshda yana oila qurgani haqida so‘zlab bergan.

“Otam asli xorazmlik bo‘lgan”

Ubaydulla Omon olti farzandli oilada dunyoga kelgan. Aktyor sanʼatga bo‘lgan qiziqish qonida bo‘lgani haqida so‘zlab bergan.

— Oddiy, kamtorona oilada dunyoga kelganman. Otam rahmatli Qorako‘l teri zavodida uzoq yillar ishchi bo‘lib ishlagan, keyin 17 yil rahbarlik qilgan inson edi. Oilada olti nafar farzanddan faqat men va singlim oliy o‘quv yurtida tahsil oldik. Qolgan opa-ukalarimning bari otamning ishini davom ettirishdi. Otam usta bo‘lsa-da, sanʼatga juda qiziqardi. Keyin bilsak, bobom asli xorazmlik bo‘lib, ish izlab Buxoroga kelib qolgan ekan. Otam rahmatli biror marta ota diyori Xorazmga bormagani haqida ko‘p gapirardi. Ammo to‘ylarda xorazmcha qo‘shiqlar yangrasa, shunaqa chiroyli raqs tushardiki, uning Xorazmga bormaganiga odamning ishongisi kelmasdi. Otamning ovozi ham chiroyli edi. Kechki dasturxon yig‘ilganidan keyin ariyalarni aytib berardi, — deydi Ubaydulla Omon.

“Onam faqat biz uchun yashardi”

Aktyor onasi qiyofasida o‘zbek ayoli timsolini ko‘rishi, oila qiyinchilikda yashasa-da, yetim qolgan qarindoshlarining bolalarini boqib olgan kunlarni quyidagicha eslaydi.

— Onam oddiy uy bekasi edi, faqatgina otam ishlardi. Oilamizda olti farzanddan tashqari, yana ota-onasidan erta ayrilgan tog‘alarim ham birga yashashardi. Onam kuniga uch mahal 10 kishi uchun mo‘ljallab qozon osardi. Hozir o‘ylab qarasam, ro‘zg‘orimiz tugal bo‘lmagan, ammo mehr-oqibat kuchli bo‘lgan. Oilaning boshi kelmagunicha dasturxonga o‘tirilmasdi, agar kimdir bo‘lmasa, albatta, ulushi bir chetga olib qo‘yilardi. Onam rahmatli ziyrak va dono ayol edi. Uyimizga ko‘pchilik ayollar chiqib, maslahat so‘rashardi. Onam biror marta o‘zi uchun nimadir olganini eslolmayman. Shuning uchun hamisha uni quvontirishga, hech bo‘lmaganda mushki anbar olib bo‘lsa-da, dilini xushnud qilishga harakat qilardim, — deydi aktyor.

“Mehribonlik uyi bolalar uchun mo‘ljallangan maktabda o‘qiganman”

Bo‘lajak aktyor Ubaydulla Omon ilk rolini maktabda ijro etgani va uning sanʼatga qiziqishining oshishida ustozining yordami katta bo‘lgani haqida so‘zlab bergan.

— Buxoro shahridagi Minorayi Kalon qarshisidagi 17-maktabda tahsil olganman. Bu aslida bir boyning eski hovlisi bo‘lib, maktab binosi yo‘qligi uchun bu yerda ikki smenada darslar o‘tilardi. Aslida bu maktab mehribonlik uyi bolalarini o‘qitish uchun tashkil qilingan. Ammo uyimizga yaqin bo‘lgani uchun otam shu maktabda tahsil olishimizni istagandi. Boshqa maktablardan farqli ravishda bu maktabda rus millatiga mansub o‘qituvchilar ko‘p edi. Sinf rahbarimiz Nadejda Mixaylovna bilan yonma-yon qo‘shni edik. Uning deyarli men bilan tengdosh ikki nafar farzandi bor edi. U baʼzan eri bilan biror yerga borishi kerak bo‘lsa, bolalarini biznikiga tashlab ketardi. “Bekor o‘tirmanglar, manavi kitoblarni o‘qinglar”, derdi. Uning uyida rasmli, qiziqarli kitoblar nihoyatda ko‘p edi. O‘sha inson sabab kitob o‘qishga ham mehrim ortgan. U kimyo fani o‘qituvchisi bo‘lishiga qaramay, sanʼatga va adabiyotga juda qiziqardi. Bir kuni maktab tadbiri uchun Mixail Lomonosov haqida bir aktli spektakl sahnalashtirishni taklif qildi. O‘shanda ilk rolimni ijro etdim, — deydi aktyor.

“10 yoshimda teatrga ishga kirganman”

Ubaydulla Omon bolalikdan hind kinosining shaydosi bo‘lgani va 10 yoshida teatrga ishga kirgani haqida so‘zlab berdi.

— Bir kuni kinoteatrda hind kinosi namoyish etilishi haqida eshitib qoldim. Ilk marta Raj Kapurning “Daydi” filmini tomosha qilib, kino haqida tassurot paydo bo‘lgandi. Film so‘ngida yig‘laganim haligacha yodimda. 1958-yilda mashhur bastakor Muxtor Ashrafiy Buxoroga kelib, Buxoro teat­rida “Dilorom” operasini musiqali dramaga aylantirdi. Bosh qahramon Monining shogirdi rolini ijro etish menga nasib qildi. Katta sahnadagi, yaʼni teatrdagi ilk rolimni 10 yoshimda ijro etganman. So‘zlarim ham u qadar murakkab emasdi. Parda ochilganda, bog‘da o‘tirgan Monining oldiga shogirdi kelib tiz cho‘kadi va: “Sharafshon senga, ey rassomi nodir”, deya unga bo‘yoqlarni beradi. Shu kichik roldan keyin hayotim butun umrga teatr bilan bog‘landi! Maktabdan qaytgach, darslarimni tayyorlardim-da, teatr­ga oshiqardim, kichik sahnalarda qatnashardim. Yordamchi tarkib aʼzo­si sifatida ishtirok etgan har bir spektakldan 1 rubl miqdorida gonorar olardim. Ilk gonorarimga onamga atir olib bergandim. Onam yig‘lab, uni to‘yib-to‘yib hidlagani hamon yodimda. Maktabni tamomlagunga qadar sakkiz yil davomida teatrda shtatsiz ishladim, — deydi aktyor Ubaydulla Omon.

“Buxorolik Vijayantimalani sevib qolganman”

Aktyor Toshkentga kelib, sanʼat oliygohiga hujjat topshiradi. Boshqa talabalar qatori u ham moddiy jihatdan qiyinchiliklarga uchraydi. Ammo bo‘lajak shifokorga ko‘ngil qo‘yganidan keyin avvalgi moddiy qiyinchiliklar hech narsa emasligini anglaydi.

— O‘z xayollari bilan yashaydigan bola edim. 16 yoshimda hind aktrisasini sevib qolib, xuddi shunday ko‘rinishdagi qizga uylanaman, deb orzu qilardim. Birinchi kursni tamomlagan yilim, yozgi taʼtilda Buxoroga bordim. Tasodifni qarangki, o‘sha yerda xuddi Vijayantimalaga o‘xshaydigan qizni ko‘rib qoldim. Surishtirib bilsam, u bo‘lajak shifokor “ToshMI”da tahsil olar ekan. Ilk tanishuvdayoq unga ko‘nglimdagilarni aytdim. U otasining roziligisiz biror narsa deyolmasligini aytdi. Uyalmay otasi bilan uchrashishga ham o‘zimda kuch topgan ekanman. Baxtimga qaynotam ham sanʼatsevar inson ekan. U kishi bilan til topishishimiz qiyin kechmadi. Toshkentdagi sanʼat institutida o‘qishimni eshitib, bu yerlik ijodkorlar haqida so‘radi, men oshirib-toshirib javob berdim, — deydi aktyor Ubaydulla Omon.

“To‘yni tezlashtirishimizga to‘g‘ri keldi”

Ubaydulla Omon bo‘lajak shifokor Matluba Farmonova bilan oila qurishni niyat qilardi. Ammo undan avval o‘qishni tamomlashi va ishga kirishi kerak edi. Ammo kutilmaganda to‘y tezlashib ketdi.

— Bir kuni Matluba “ToshMI”da o‘qiydigan samarqandlik yigit undan so‘ramay, sovchi yuborgani va uning oilasi otasiga maʼqul kelgani haqida aytib qoladi. O‘zbek Vijayantimalasidan ayrilishni istamay o‘sha kuniyoq otamga “yorildim”. Otam rahmatli sovchilikka borib, samarqandlik yigitdan avval otni qamchiladi. Buxoroda to‘y qilib, 4 kundan keyin Toshkentga qaytdik. Eng qizig‘i, Matlubani “teatralniy”ning, meni esa “ToshMI”ning yotoqxonasiga kiritmasdi. Do‘stlarimizning yordami bilan rus chol-kampirning uyidan bir xonani ijaraga olganmiz. Ikki talabaning stipendiyasi bilan ro‘zg‘or tebratardik, — deydi Ubaydulla Omon.

Ubaydulla Omonning kinodan ketishiga nima sabab bo‘lgan?

Ubaydulla Omon kinodagi ilk rolini 21 yoshida ijro etgan. Yaʼni u 1969-yili rejissor Anatoliy Qobulovning “Bahor yomg‘irlari” filmida bosh qahramon Samig‘ rolini yaratgan. 1972-yili oilaviy sharoiti sabab, Buxoroga qaytib ketishiga to‘g‘ri keladi.

— “Yosh gvardiya” teatrida rejissor bo‘lib ishlayotganimda Toshkentdan ikki xonali uy sovg‘a qilishgandi. Ikki qizim dunyoga kelib, yaxshi ishlab yurgan paytimizda Buxorodan noxush xabar keldi. Qaynotam olamdan o‘tib qolganini aytishdi. Dafn marosimlari o‘tganidan keyin otam rahmatli “Kelinning yettita yosh ukasi qoldi, ularning biri nogiron. Sen qaytib, qaynonangga qarashmasang bo‘lmaydi”, degan. Shu gapdan keyin Toshkentdagi karyerani yakunlab, Buxoroga ko‘chib o‘tganmiz, — deydi aktyor Ubaydulla Omon.

“Bo‘yim tengi bolalarga otalik qilish…”

Yosh kelin-kuyovga 7 nafar bolani tarbiyalash oson kechmagan.

— Buxorodagi teatrga ishga kirdim, ayolim esa shu yaqin oradagi tug‘uruqxonadan ish topdi. U paytda qizlarimiz ancha yosh edi, ammo o‘g‘ildek bo‘lib qolgan ukalar ancha ulg‘ayib qolishgandi. Ularni o‘qitib, to‘ylarini qildik. Shukrki, og‘ir kunlar ortda qoldi. Albatta, bu jarayonda yashash, yosh bo‘lib, bo‘yi tengi bolalarga otalik qilish osonmas. Ammo ayolim ikkimiz buni uddaladik. Eng muhimi ukalarim aqlli-hushli bo‘lib voyaga yetishdi, — deydi Ubaydullo Omon.

Kechikkan omad

Ubaydulla Omon aktyorlikdan tashqari, bir necha yil teatrda rejissorlik ham qilgan. Kinodagi 17 yillik tanaffusdan so‘ng rus kino ijodkorlari tomonidan suratga olingan “Vatanga qaytish” filmidagi roli bilan faoliyatini qayta tiklagan. 2004-yili suratga olingan “Marjona” va “Sarvinoz” kabi filmlardagi rollari uni o‘zbek tomoshabinlariga yaqindan tanishtirgan. 2008-yili suratga olingan “Faryod” filmidagi soqov ota roli aktyorni qaytadan kashf etdi desak, mubolag‘a bo‘lmaydi. U paytda aktyor 46 yoshni qarshilagan edi.

73 yoshida qayta oila qurgan aktyor

Aktyor birinchi turmush o‘rtog‘i Matluba Farmonova bilan 50 yil baxtli yashadi. Afsuski, turmush o‘rtog‘i 2018-yili vafot etdi. Shundan so‘ng aktyor farzandlarining roziligi bilan boshqa ayol bilan oila qurdi.

— Farzandlarim xotinimni birinchi kundan yaxshi qabul qildi. Nargiza ham, Nigina ham (aktyorning qizlari). Ularga tanishtirdim: “Mana, Nilufar, ingliz tilidan dars beradi, menga maʼqul bo‘ldi”, dedim. Hammalari xursand bo‘lib, qabul qildi. Mening farzandlarim juda aqlli. Ular ko‘p kitob o‘qiydi. Kitob o‘qigan odam hayotda kamdan kam xato qiladi. Chunki kitob bergan tavsiyalar ularning xayolida bo‘ladi. Qizlarim juda ko‘p kitoblar o‘qigan, jahon romanlarini o‘qigan. Ular hayotda shunday voqealar bo‘lishini biladi. Yolg‘izlik Allohga xos, insonning yonida kimdir bo‘lishi kerak. Hayot bu bayram emas. Hayot og‘ir, mashaqqatli yo‘l. Unda tashvishli kunlar ko‘p bo‘ladi, mana shunday kunlarda yoningizda kimdir bo‘lishi kerak. Shuning uchun, Xudoga shukur, hayotimda yangi bir sahifa boshlandi, — deydi aktyor.