• Profilga Kirish
  • 1744009905_435.svg 1744009905_642.svg

  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
Ўзбекча
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
    • USD12496.94
    • RUB159.38
    • EUR14405.22
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Toshkentda
      +37°C
      • Andijon
      • Qarshi
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Farg‘ona
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Termiz
      • Namangan
      • Toshkent
      • Navoiy
      • Toshkent vil
      • Nukus
      • Urganch
    • Daryo
      • Internet-nashr
      • Tahririyat haqida
      • Aloqa ma'lumotlari
      • Foydalanish shartlari
      • Maxfiylik siyosati
      • Yangiliklar arxivi
    • Reklama
    • Ijtimoiy tarmoqlar
      • Instagram | Rasmiy
      • Instagram | Lifestyle
      • Instagram | Sport
      • Facebook | Rasmiy
      • OK | Rasmiy
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Rus tilida
      • YouTube | Daryo Global
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • O‘zbekiston
      • Boshqalar
      • Navoiy
      • Toshkent viloyati
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Qashqadaryo
      • Surxondaryo
      • Xorazm
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Namangan
      • Farg‘ona
      • Andijon
      • Qoraqalpog‘iston
      • Toshkent sh.
      • Mehridaryo
      • Ob-havo
    • Markaziy Osiyo
      • O‘zbekiston (Mahalliy)
      • Afg'oniston
      • Qirg‘iziston
      • Qozog‘iston
      • Turkmaniston
      • Tojikiston
    • Dunyo
    • Pul
      • Biznes
      • Iqtisodiyot
      • Moliya
      • Kripto
    • Madaniyat
      • Kino
      • Kitob
      • Musiqa
      • Shou-biznes
    • Layfstayl
      • Ayollar sahifasi
        • Farzand
        • Go‘zallik
        • Karyera
        • Maslahatlar
        • Moda
        • Retseptlar
      • Texnologiyalar
        • Arxitektura
        • Gadjetlar
        • Ilm-fan
        • Koinot
        • Media
      • Avto
      • Qo‘ziqorin
      • Sayohat
      • Salomatlik
      • Ta’lim
        • Abituriyent
        • Ingliz tilini o’rganamiz
    • Sport
      • Futbol
      • UFC
      • Boks
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Salomatlik

    Bola gadjetlarga qaram bo‘lsa, qanday yo‘l tutish kerak?

    Nega bola butun bo‘sh vaqtini o‘yin o‘ynash yoki ijtimoiy tarmoqlarni kezish bilan o‘tkazadi, smartfonla yomonmi yoki yo‘q — professional psixolog, ota-ona va bola munosabatlari bo‘yicha mutaxassis Karina Rixter javob berdi.

    Foto: “Noviy ochag”
     

    Bolalarning texnologiyaga qaramligining 4 sababi

    Bolalarning sevimli mashg‘ulotlari muammosi har doim ota-onalarni tashvishga solgan. Shunday qilib, hatto 50-70 yil oldin ota-onalar bolalariga o‘qishni faol ravishda taqiqlashgan, chunki bu ularning ko‘rish qobiliyatiga ta’sir o‘tkazgan. Ammo farzandlar fidokorona kitoblarga sho‘ng‘ib, ularni ko‘rpa ostida fonar bilan o‘qigan. Bugungi kunda ota-onalar gadjetlar uchun urushga kirishdi, ammo ularning o‘zlari har daqiqada Telegram yoki Instagram’dagi xabarlarni tekshirib, smartfonga qaraydi.

    Ba’zi kattalar uchun bu haqiqiy qaramlikka aylandi, agar ular onlayn hayotdan voz kechsa yoki bir muncha vaqt internet va telefonsiz qolsa, tashvish va noqulaylikni his qiladi. Shu bilan birga, ular bolalardan gadjetdan farqli o‘laroq kitoblar, faol o‘yinlarga va oflayn rejimda do‘stlar bilan uchrashuvlarga qiziqishini kutadi.

    Agar bunday qaramlik kattalarda paydo bo‘lsa, bolalar haqida nima deyish mumkin? Ularning gadjetlarga bo‘lgan ishtiyoqi ko‘pincha ota-onalariga qaraganda jiddiyroq bo‘ladi. Bunga bir qancha omillar ta’sir qiladi. Mana asosiylari:

    1. Bolalar o‘zlarini qanday boshqarishni bilmaydi

    Bu iroda yoki intilishning yetishmasligi emas, balki bolalar miyasi bilan bog‘liq. O‘z-o‘zini nazorat qilish va har qanday vasvasaga yo‘q deyish qobiliyati uchun mas’ul bo‘lgan korteks sohalari yetarli darajada shakllanmagan. Ular faqat o‘smirlik davrining oxirida, ya’ni taxminan 20 yoshda to‘liq shakllanadi.

    2. Bolalar o‘zlari qiziqqan narsaga osongina tobe bo‘ladi

    Bola o‘yinchoqlardan minora qurish uchun bir necha soat sarflashi mumkin. Odatda bola bunda natijaga erisha olmasa, qiziqarli faoliyatdan voz kechadi. Ammo cheksiz o‘yinlar va ijtimoiy media tasmalariga ega smartfon har qanday bola uchun o‘yin-kulgini taklif qiladi. O‘ynashdan charchagan holda TikTok’da nima joylanganini yoki YouTube’da multfilmlarni tomosha qilishi mumkin.

    3. Bolalar ishlashdan ko‘ra zavqlanishni afzal ko‘radi

    Umuman olganda, bu nafaqat bolalar, balki kattalar ruhiyatiga ham xosdir. Har qanday odam ishlash yoki o‘qishdan ko‘ra o‘yin-kulgini afzal ko‘radi. Smartfon esa ularning asosiy manbaidir.

    4. Atrofdagi muhit qulay bo‘lmasa, bolalar uning atrofidagi dunyodan ko‘ra smartfonning muqobil realligini afzal ko‘radi

    Ilgari buning uchun kitob va filmlar chiqarilgan. Bugungi kunda ijtimoiy tarmoqlar va ko‘ngilochar xizmatlarning virtual haqiqati har qanday mos dunyoni tanlash va o‘zni o‘zgartirmasdan xohlagan odamga aylanish imkonini beradi. Gadjetlar bugungi kunda bolalarni virtual olamga olib boradigan va ularning e’tiborini to‘liq o‘ziga tortadigan makonga aylanmoqda.

    Qoidalar hamma joyda kerak: ota-onalar uchun 5 maslahat

    Gadjetlar bolaning hayotiga foydali ta’sir ko‘rsatmaydi. Statik holatda uzoq vaqt foydalanish, kichik ekrandan o‘qish va doimiy ravishda miltillovchi tasvirlar bolalarning sog‘lig‘iga bevosita ta’sir qiladi. Ko‘rish, umurtqa pog‘onasi, bosh og‘rig‘i, charchoq va ortiqcha vazn bilan bog‘liq muammolarga olib keladi. Ularning kognitiv qobiliyatiga ham salbiy ta’sir qiladi.

    Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, smartfonlardan ortiqcha foydalanish o‘rganishni kamaytiradi, kognitiv qiziqishni pasaytiradi va diqqat yetishmasligi giperaktivlik buzilishining rivojlanishiga sabab bo‘lishi mumkin.

    Boshqa tomondan, smartfonlar hayotning ajralmas qismiga aylandi. Agar bolada gadjet bo‘lmasa, u jamoada ajralib qoladi, zamonaviy tendensiyalardan xabarsiz qoladi, mashhurlarni tanimaydi va tengdoshlari qanday yashashini bilmaydi.

    Bundan tashqari, gadjetlar ta’lim platformalariga kirishni ham ta’minlaydi, eng yaxshi o‘qituvchilardan onlayn tarzda o‘rganishga va turli ko‘nikmalarni rivojlantirishga yordam beradi. Aslida muammo bolaning smartfoni borligida emas, balki uning haqiqiy hayotini almashtirib yuborishidadir. Uni qanday tuzatish kerak?

    O‘zingizdan boshlang

    Agar bola ota-onasini doimo kompyuterda yoki qo‘lida telefonda ko‘rsa, u kattalardan o‘rnak oladi va butun vaqtini gadjetga bag‘ishlaydi.

    Gadjetlardan chalg‘itish uchun foydalanmang

    Agar bolaga erta yoshdan boshlab gadjet zerikish bilan kurashishning eng yaxshi usuli ekanligi o‘rgatilsa, vaqt o‘tishi bilan faqat u bilan bog‘lanadi.

    Vaqtni emas, balki mazmunni nazorat qiling

    Ta’lim, ta’lim dasturlari va videolari uchun hech qanday cheklovlar yo‘q, vaqt esa ko‘ngilochar kontentga qat’iy cheklanadi. O‘yin va ilovalar orqali tillarni o‘rganish, mantiq va lug‘atni rivojlantirish, matematika ko‘nikmalarini o‘rganish, tabiat va tarix haqida ma’lumot olish mumkin.

    Muqobil o‘yinlarni taklif qiling

    Bolalar o‘ziga qanday g‘amxo‘rlik qilishni bilishmaydi. Ularga buni o‘rgatish kerak. Farzand zerikkanida nima qilishi mumkinligi haqida o‘ylab ko‘rish lozim. Kitob, do‘stlar bilan sayr qilish zerikishdan chalg‘itishi mumkin, kitoblarda vazifalarni ishlab chiqadigan konstruktorlar va boshqalar.

    Gadjetlarsiz zonalarni o‘rnating

    Misol uchun, telefonni stolda va yotoqxonada qoldirib bo‘lmaydi, lekin sayohat paytida undan video va fotosuratlar olish yoki sayohatdan jonli reportaj qilish uchun foydalanish mumkin. Qoidalar barcha oila a’zolariga tegishli bo‘lishi kerak.

    Agar bolaga telefon bilan tushlik qilishiga ruxsat bermasangiz, lekin o‘zingiz yangiliklarni o‘qisangiz, bu qoida tabiiy norozilikka sabab bo‘ladi. Xuddi shu narsa kontentga ham tegishli: agar oddiy o‘yinlar yoki Instagram’da do‘stingizning manikyuriga qarasangiz, boladan Janubiy Afrika tabiatiga qiziqishini so‘rash g‘alati.

    Agar ishingiz internet bilan bog‘liq bo‘lsa, telefon yoki noutbuk ekrani oldida ko‘p vaqt o‘tkazsangiz, bolaga aynan nima qilayotganingizni ko‘rsating. U sizni zavqlanish emas, balki ishlayotganingizni ko‘rishi kerak. Bunday holda bolada gadjetlarga ish quroli sifatida munosabat ham shakllanadi va u ularni o‘yin-kulgining yagona manbai sifatida qabul qilmaydi.

    06.11.2023, 14:42   Izoh (0)   7316
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Izoh (0)

    Kirish
    Javob qoldiring Bekor qilish

    Mavzuga doir

    Kuz mavsumida bolalar salomatligini saqlash uchun nimalarga e’tibor berish kerak?

    26.10.2023, 13:39

    Kattalar uchun: Beg‘ubor bolalar obrazlari fonida jiddiy muammolar ko‘tarilgan multfilmlar (treyler)

    01.11.2023, 09:10

    Nima uchun energiya yetishmasligi va doimiy holsizlikda jigarni tekshirtirish kerak? 

    03.11.2023, 14:28

    Yuz va tanadagi shishlarni bartaraf etadigan 9 mahsulot

    03.11.2023, 11:48

    Qon bosimini tonometrsiz qanday o‘lchash mumkin? 

    02.11.2023, 18:20

    Hayotingizni sezilarli darajada yaxshilashga hissa qo‘shadigan kundalik odatlar 

    02.11.2023, 16:22
    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Sizning muammoingiz yechimi


    Paynet xizmatlari endi Kapitalbank bankomatlarida mavjud


    "Eco Expo Central Asia 2025" doirasida xalqaro ekologik tashabbuslar birlashmoqda


    O‘zbekiston terma jamoasining dunyodagi eng yirik sport tadbiriga chiqishi Kia brendining mavqeini yanada mustahkamlashga xizmat qiladi 


    TBC Bank va Bahodir Jalolov firibgarlarga qarshi jangga chiqdi 


    Buxoro, G‘ijduvon, zindon, misvok va madrasa – 100 savolga 1 javob


    “Moody’s Ratings” xalqaro reyting agentligi “O‘zbekinvest” kompaniyasi reytingi prognozini “Ba2”- “ijobiy” darajagacha ko‘tardi


    “O‘zbekinvest” EISK AJ va Slovakiyaning EXIMBANKA SR o‘rtasida hamkorlik to‘g‘risida bitim imzolandi


    Toshkent shahar hokimligi ko‘magida 2025-yil 2-4-oktyabr kunlari CAEx HoReCa & UzFPT ko‘rgazmasi bo‘lib o‘tadi


    Moody’s “Biznesni rivojlantirish banki” reytinglarini “salbiy”dan “barqaror”ga o‘zgartirdi


    Investitsiya nima va u insonlarga nima uchun kerak?


    “Mikrokreditbank” ATB IX Germaniya-O‘zbekiston biznes forumi doirasida ODDO BHF bank bilan 50 million dollarlik shartnoma imzoladi


    Texnologiyaning yangi bosqichi — HUAWEI Mate XT va HUAWEI Mate 70 Pro bilan tanishing


    InfinBANK tomonidan XISMK liniyasi bo‘yicha taqdim etilayotgan islomiy moliyalashtirish – biznesni rivojlantirish uchun ishonchli yechim 


    Uzbekistan Airways Seulga kunlik aviaqatnovlarni taklif qiladi


    AKFA Group “AKFA Medline Social” nomli tibbiy startap qurilishini boshlanganini e’lon qildi 

     

    Tavsiya etamiz

    Vashington Tehronga qarshi harbiy kampaniyadan Xitoy va Rossiyani jilovlashda foydalanmoqchimi? Mintaqamizni nimalar kutadi?

    19 iyun, 22:05

    Chelyabinskka qulagan meteorit — 540 kiloli osmon jismi qanday topilgan edi?

    19 iyun, 13:31

    Qariyb yarim asrlik mehnat yoxud Eron qanday qilib raketa derjavasiga aylandi?

    18 iyun, 20:05

    Raddiyaga raddiya: “Yuksalish” harakati va “O‘zsuvtaʼminot” AJ bir-birini yolg‘on maʼlumot tarqatishda ayblamoqda

    17 iyun, 00:10
     
     
     

    So‘nggi yangiliklarga o‘tish

    O‘zbekiston sun’iy intellektga tayyorlik bo‘yicha xalqaro indeksda bir yilda 17 pog‘onaga ko‘tarildi

    O‘zbekiston | 23 iyun, 12:58

    Instagram: Rixsitilla Abdullayev nevarali bo‘ldi, Rashid Xoliqov o‘g‘liga qimmatbaho avtomobil sovg‘a qildi, Shahlo Alijonovaga Marry me tashkillashtirishdi

    Shou-biznes | 23 iyun, 12:44

    Isroilni tark etmoqchi bo‘lganlar uchun parvozlar yo‘lga qo‘yildi

    Dunyo | 23 iyun, 12:38

    O‘zbekistonda qimor o‘yinlarini reklama qilgan 4 nafar vayner sudga berildi

    O‘zbekiston | 23 iyun, 12:30

    Vinisius “Real” bilan uzoq muddatli bitim imzolaydi

    Sport | 23 iyun, 12:25

    Toshkent shahar hokimligi ko‘magida 2025-yil 2-4-oktyabr kunlari CAEx HoReCa & UzFPT ko‘rgazmasi bo‘lib o‘tadi

    Reklama | 23 iyun, 10:30

    Suratga olish jarayonida homiladorligini yashirgan aktrisalar

    Kino | 23 iyun, 11:54

    Fransiyada kelin o‘z to‘yida o‘ldirib ketildi

    Dunyo | 23 iyun, 11:52
    Daryo About Us

    “Daryo” internet-nashrining (O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi (O‘zMAA, hozirgi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi) tomonidan 13.03.2015 yil sanasida 0944-sonli guvohnoma bilan ommaviy axborot vositasi sifatida ro‘yxatga olingan. Matnli materiallarni to‘liq ko‘chirish yoki qisman iqtibos keltirishga, shuningdek, fotografik, grafik, audio va/yoki videomateriallaridan foydalanishga “daryo.uz” saytiga giperhavola mavjud bo‘lgan va/yoki “Daryo” internet-nashrining muallifligini ko‘rsatuvchi yozuv ilova qilingan taqdirda yo‘l qo‘yiladi. Chop etiladigan ba’zi ma’lumotlar 18 yoshga to‘lmagan foydalanuvchilarga mo‘ljallanmagan bo‘lishi mumkin. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» MChJ, 2013–2025

    Yosh bo‘yicha cheklov

    Xato topdingizmi? Ctrl+Enter’ni bosing

    • Foydalanish shartlari
    • Maxfiylik siyosati
    • Reklama
    Nimani qidiramiz?

    Sign In or Register

    Xush kelibsiz!

    Tizimga kiring yoki Roʻyxatdan oʻting.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Roʻyxatdan oʻting

    Roʻyxatdan oʻtganmisiz? Login.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Sizga parol elektron pochta orqali yuboriladi.

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Matnda xato topdingizmi?

    ×

    Rahmat. Biz sizning xabaringizni oldik va xatoni imkon qadar tezroq tuzatamiz.