• Profilga Kirish
  • 1751972643_633.png 1751972643_245.png 1751959824_218.svg 1751959824_520.svg

  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
Ўзбекча
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
    • USD12500.01
    • RUB151.96
    • EUR14471.26
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Toshkentda
      +25°C
      • Andijon
      • Qarshi
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Farg‘ona
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Termiz
      • Namangan
      • Toshkent
      • Navoiy
      • Toshkent vil
      • Nukus
      • Urganch
    • Daryo
      • Internet-nashr
      • Tahririyat haqida
      • Aloqa ma'lumotlari
      • Foydalanish shartlari
      • Maxfiylik siyosati
      • Yangiliklar arxivi
    • Reklama
    • Ijtimoiy tarmoqlar
      • Instagram | Rasmiy
      • Instagram | Lifestyle
      • Instagram | Sport
      • Facebook | Rasmiy
      • OK | Rasmiy
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Rus tilida
      • YouTube | Daryo Global
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • O‘zbekiston
      • Boshqalar
      • Navoiy
      • Toshkent viloyati
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Qashqadaryo
      • Surxondaryo
      • Xorazm
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Namangan
      • Farg‘ona
      • Andijon
      • Qoraqalpog‘iston
      • Toshkent sh.
      • Mehridaryo
      • Ob-havo
    • Markaziy Osiyo
      • O‘zbekiston (Mahalliy)
      • Afg'oniston
      • Qirg‘iziston
      • Qozog‘iston
      • Turkmaniston
      • Tojikiston
    • Dunyo
    • Pul
      • Biznes
      • Iqtisodiyot
      • Moliya
      • Kripto
    • Madaniyat
      • Kino
      • Kitob
      • Musiqa
      • Shou-biznes
    • Layfstayl
      • Ayollar sahifasi
        • Farzand
        • Go‘zallik
        • Karyera
        • Maslahatlar
        • Moda
        • Retseptlar
      • Texnologiyalar
        • Arxitektura
        • Gadjetlar
        • Ilm-fan
        • Koinot
        • Media
      • Avto
      • Qo‘ziqorin
      • Sayohat
      • Salomatlik
      • Ta’lim
        • Abituriyent
        • Ingliz tilini o’rganamiz
    • Sport
      • Futbol
      • UFC
      • Boks
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Dunyo

    Nasroniylardan tuzilgan musulmon qo‘shin: yanicharlar nega yo‘q qilib yuborilgan?

    Har bir mamlakatning harbiy kuch tuzilmalarida jang olib boruvchi saralangan, ilg‘or maxsus bo‘linmalar mavjud. Ular jang maydonining eng qaynoq nuqtasida kurash olib boradi. Usmonli turk imperiyasida shunday kuch tuzulmasi – yanicharlar edi.

    Yanicharlar 450 yil davomida Usmonli turk sultonlariga sadoqat bilan xizmat qilib, minglab muhorabalarda zafar quchishdi. Hatto, G‘arbning otliq ritserlari ular bilan jang qilgani hayiqib turar edi. Ushbu maqolada Usmonli imperiyasi armiyasining ustuni bo‘lgan yanicharlar bo‘limining yaralish tarixi va intihosi haqida so‘z yuritamiz.

    XVIII asrda qurollangan yanichar
    Foto:frmtr.com

    Yangi imperiyaning yangi qo‘shini

    XIV asrda endigina qad ko‘tarayotgan yosh Usmonli davlati doimiy va sifatli piyoda armiyasiga ehtiyoj seza boshladi. Chunki turklarning otliq qo‘shini feodal tartibda tuzilgan bo‘lib, ular sultonning chaqirig‘i bilan bir tug‘ ostiga yig‘ilar edi. Bundan tashqari, ilk tashkil etilgan turk piyoda qo‘shinlari tartibsiz bo‘lib, ular yollangan jangchilar bo‘lgan.

    Taxtga chiqqan sulton O‘rxon yangi yerlarni fath etish va nasroniylar qo‘shinini yengish uchun tun-u kun jangga tayyor va eng muhimi unga sadoqatli piyoda bo‘linmasini yaratish kerakligini anglab yetdi. Fransuz tarixchisi Lussen Keren o‘zining “Amir Temur saltanati” asarida Usmonli armiyasi haqida to‘xtalib o‘tib, shahzoda Alouddin va Xalil Sendereli posho sultonga Islomni qabul qilgan yevropalik bandilar orasidan lashkar tuzish g‘oyasini berganini yozadi. G‘oya mualliflarining rejasiga ko‘ra, bu qo‘shin turli fitnalardan ancha yiroq bo‘lib, sultonga sadoqat bilan xizmat qilishi kerak edi. Biroq bunday bo‘lmadi.

    Yanicharlar qanday tayyorgarlikdan o‘tgan?

    Ajnabiy lashkarga ishonib bo‘lmasligi maʼlum bo‘lgach, Qora Rustam ismli posho nasroniylardan tortib olingan yosh bolalardan foydalanishni taklif qiladi. Uning fikriga ko‘ra, o‘g‘il bolalar ham jismoniy, ham maʼnaviy tayyorgarlikdan o‘tib, sulton xizmatiga kirishlari kerak edi.

    Qora Rustamning g‘oyasi to‘g‘ri chiqdi. Usmonli imperiyasi Bolqon yarim orolini egallagach, bu yerdagi xalqlar (yunon, xorvat, serb, alban va chex)ga 5-14 yoshgacha bo‘lgan har beshinchi o‘g‘il farzandni askarlikka berish majburiy qilib qo‘yildi. Bu majburiyat  – “sultonning ulushi” deb nomlangan.

    Jang maydoni
    Foto: wikids.ru

     

    Sulton O‘rxonning o‘g‘li Murod I 1362-yilda yanichar bo‘linmasi tashkil etilganini rasman eʼlon qildi va bu bo‘linmani “Yangi cherik” yoxud turkchasiga “Yenecheri” deb atadi. Keyinchalik ular Yevropada “Yanicharlar” deb dong taratdi.

    Yanicharlar korpusiga barcha ham qabul qilinmas edi. Birinchi galda qabul qilinayotgan bola zodagon oilaning farzandi bo‘lishi shart edi. Tortib olingan bolalar Islom diniga o‘tkazilib, ularga turk tili o‘rgatilgan. Ularning ongi shu darajada yuvilar ediki, bolalar o‘tmishlarini tezda unutib, sulton bo‘lajak yanichar uchun yagona g‘amxo‘r sifatida gavdalanar edi.

    Maʼlumotlarga ko‘ra, nasroniy bolalar jang sanʼatining sir-asrorlarini qattiq va tinimsiz mashq orqali o‘rgansa, Bektoshi darvishlar mazhabidan bo‘lgan imomlar ularga Islom dinidan taʼlim bergan.

    Bo‘linma askarlari shokilasi yelkasiga tushib turuvchi baland va murabba shaklidagi bosh kiyimi, qalin qizil rang matodan tayyorlangan keng to‘n kiyishar edi. Yanicharlar shamshir, doira shaklidagi qalqon, xanjar, ikki tig‘li boltacha, kamon va o‘q-yoy bilan qurollanishgan.

    Yanicharlar bo‘linmasiga yangi qabul qilingan yosh askarlar quyidagi qoidalarga amal qilish uchun qasamyod qilishgan. Xususan, o‘z zobitlari va sulton amiriga so‘zsiz bo‘ysunish, oila qurmaslik, hazrat Bektoshi yo‘lini tutishlari hamda Islom dinining barcha aqida va qoidalariga rioya qilish.

    Yanicharlar uzoq vaqt davomida muzaffariyat shu‘lasini baland ko‘tarishdi. Jang vaqtida sulton dushman qo‘shinining asosiy qismi holdan toyishini poylab, yanicharlarni maydonga tashlar edi. Yanicharlarning jangga kirishi vaziyatni butunlay o‘zgartirib, turk qo‘shinlarining g‘alabasini taʼminlardi. XV asr o‘rtalarida yanicharlar jami 3-5 mingni tashkil etgan bo‘lsa, sulton Sulaymon davriga kelib 12 ming kishini tashkil etdi.

    Yanicharlar
    Foto: onedio.com

    Yanicharlar inqirozi

    XVI asr boshida yanicharlar soni 90 mingga yetdi. Harbiy bo‘limga saralash tizimi o‘zgartirildi. Yangi tizimga ko‘ra, bo‘linmaga endi turklar ham qabul qilinadigan bo‘ldi. Vaqt o‘tishi bilan ko‘p sonli yanicharlar imperiya ichki siyosatida muhim rol o‘ynovchi kuchga aylandi.

    1622-yilda Polsha urushidagi mag‘lubiyatdan so‘ng sulton Usmon II yanicharlar sonini qisqartirishga qaror qildi. Hatto, sulton ularni tarqatib yuborishni rejalashtirdi. Biroq yanicharlar bunga qarshi chiqdi va isyon uyushtirib, yosh sultonni o‘z saroyida o‘ldirishdi. Taxtga o‘tirgan sulton Salim III ham armiyani modernizatsiya qilmoqchi bo‘lgani uchun to‘ntarish qurboni bo‘ldi. Uning vorisi sulton Mahmud II yanicharlar bilan kelishish orqali iqtidorda qoldi. 

    XIX asrda Usmonli imperiyasi inqiroz botqog‘iga botib, zaiflashib bordi. O‘sha vaqtda dunyoni bo‘lib olayotgan ikki yirik imperiya – Rossiya va Buyuk Britaniya Usmonli imperiyasini parchalash harakatida edi. Buni yaxshi tushunib turgan sulton Mahmud II mamlakat ichida islohotlarni amalga oshirishga qaror qildi.

    Sulton birinchi galda islohotni harbiy sohadan boshladi. 1826-yilda Mahmud II chet ellik ofitserlar yordamida yangi qo‘shin shakllantirish to‘g‘risida farmon chiqardi. 1826-yilning iyun oyida yanicharlar isyon ko‘tardi. Sulton bu isyondan xabardor bo‘lib, u isyonni bostirish orqali yanicharlar taqdiriga nuqta qo‘yishni maqsad qilgan edi.

    Yanicharlarni jazolash bir necha kun davom etdi. Bu vaqt ichida 10 minglab yanichar qilichdan o‘tkazildi. Ularning jonsiz tanalari esa Marmar dengizi va Bosfor bo‘g‘oziga uloqtirildi. Shu tarzda Usmonli turk imperiyasini yuksalishi va zaiflashuviga katta hissa qo‘shgan yanicharlar yo‘q qilindi. Ammo bu “Yevropaning xasta odami” deb nomlangan Usmonli turk imperiyasining hayotini saqlab qola olmadi.

    Sardor Ali

    23.10.2023, 21:30   Izoh (0)   52064
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Izoh (0)

    Kirish
    Javob qoldiring Bekor qilish

    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Sizning muammoingiz yechimi


    “Biznesni rivojlantirish banki” BMT Taraqqiyot Dasturi bilan hamkorlik qiladi


    “Euromoney” talqinida “O‘zsanoatqurilishbank” O‘zbekistonning eng yaxshi banki deb e’tirof etildi


    SonetUzStyle tanlovida ishtirok etish uchun arizalar qabuli 15-avgustgacha uzaytirildi


    Endi Ucell ilovasida Yandex Music’ni tinglash mumkin 


    OKMKda yangi sulfat kislota sexi qurilmoqda


    Sug‘urta sohasidagi uzoq kutilgan islohotlar: manfaatlar qonun himoyasida 


    “Biznesni rivojlantirish banki” 2025 yilda 138 mingdan ortiq fuqaro bandligini ta’minladi


    InfinBANK va Kwikpay: uyingizga komissiyasiz va mehr bilan xalqaro pul o‘tkazmalari


    Toshkentda CRYPTO O₂ forumi bo‘lib o‘tdi: Texnologiya, fintech va tartib‑qoidalar muhokama qilindi 


    “O‘zbekinvest” sug‘urta kompaniyasi 2025-yilning I yarim yilligi yakunlarini eʼlon qildi


    O‘zbekistonda tibbiy sug‘urta nima uchun zarur: shifokor qarashi va Neo Insurance tajribasi


    American University of Technologyʼda bakalavrlar uchun ochiq eshiklar kuni


    Vaqt sinovidan o‘tgan tarmoq: 33-yillik faoliyat, 12 million foydalanuvchi tanlovi va mobil aloqaning yangi arxitekturasi


    OKMKda mahalliy dumpkarlardan foydalaniladi 


    AKFA energiya tejovchi romlari: iqlimga moslashtirilgan, qulaylikni ko‘zlagan 

     

    Tavsiya etamiz

    Bir kechada oddiy ofitsiantdan millionerga aylangan ayol: lotereyadan yutilgan 10 mln dollar mashmashasi

    27 iyul, 09:25
    Audio Icon

    Andijoncha hotamtoylik: “Dunyo sadolari”ga sarflanayotgan milliardlar va shubhali shartnomalar

    24 iyul, 21:25

    “Rossiya allaqachon katta og‘alik maqomini yo‘qotib bo‘ldi”. Ukraina urushi postsovet hududida nimalarni o‘zgartirdi?

    24 iyul, 15:15

    Nildan Frot daryosigacha: maxfiylikdan tobora reallikka aylanib borayotgan “Katta Isroil” konsepsiyasi

    22 iyul, 12:22
     
     
     

    So‘nggi yangiliklarga o‘tish

    Tailand Kambodjaning 18 nafar harbiy xizmatchisini asirga oldi

    Dunyo | 29 iyul, 23:55

    Braziliyalik keksa ayol ChatGPT’ni sevib qolganini ma’lum qildi

    Dunyo | 29 iyul, 23:40

    “Isroil G‘azodagi siyosatini o‘zgartirmasa, London sentyabrda Falastinni tan olishga tayyor” — Buyuk Britaniya bosh vaziri

    Dunyo | 29 iyul, 23:25

    UFC reytingi yangilandi: o‘zbekistonlik sportchi Bogdan Guskov 3 pog‘ona yuqoriladi

    Sport | 29 iyul, 23:10

    Toshkent viloyati Ichki ishlar bosh boshqarmasiga yangi rahbar tayinlandi

    O‘zbekiston | 29 iyul, 23:10

    O‘zbekistonda 75 foiz korrupsiyaviy jinoyatlar maishiy shaklda sodir etilayotgani ochiqlandi

    O‘zbekiston | 29 iyul, 22:47

    O‘zbekistonda Harbiy xavfsizlik va mudofaa universiteti ochiladi

    O‘zbekiston | 29 iyul, 22:26
    Daryo About Us

    “Daryo” internet-nashrining (O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi (O‘zMAA, hozirgi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi) tomonidan 13.03.2015 yil sanasida 0944-sonli guvohnoma bilan ommaviy axborot vositasi sifatida ro‘yxatga olingan. Matnli materiallarni to‘liq ko‘chirish yoki qisman iqtibos keltirishga, shuningdek, fotografik, grafik, audio va/yoki videomateriallaridan foydalanishga “daryo.uz” saytiga giperhavola mavjud bo‘lgan va/yoki “Daryo” internet-nashrining muallifligini ko‘rsatuvchi yozuv ilova qilingan taqdirda yo‘l qo‘yiladi. Chop etiladigan ba’zi ma’lumotlar 18 yoshga to‘lmagan foydalanuvchilarga mo‘ljallanmagan bo‘lishi mumkin. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» MChJ, 2013–2025

    Yosh bo‘yicha cheklov

    Xato topdingizmi? Ctrl+Enter’ni bosing

    • Foydalanish shartlari
    • Maxfiylik siyosati
    • Reklama
    Nimani qidiramiz?

    Sign In or Register

    Xush kelibsiz!

    Tizimga kiring yoki Roʻyxatdan oʻting.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Roʻyxatdan oʻting

    Roʻyxatdan oʻtganmisiz? Login.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Sizga parol elektron pochta orqali yuboriladi.

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Matnda xato topdingizmi?

    ×

    Rahmat. Biz sizning xabaringizni oldik va xatoni imkon qadar tezroq tuzatamiz.