• Profilga Kirish
  • 1744009905_435.svg 1744009905_642.svg

  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
Ўзбекча
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
    • USD12557.56
    • RUB159.44
    • EUR14809.13
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Toshkentda
      +30°C
      • Andijon
      • Qarshi
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Farg‘ona
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Termiz
      • Namangan
      • Toshkent
      • Navoiy
      • Toshkent vil
      • Nukus
      • Urganch
    • Daryo
      • Internet-nashr
      • Tahririyat haqida
      • Aloqa ma'lumotlari
      • Foydalanish shartlari
      • Maxfiylik siyosati
      • Yangiliklar arxivi
    • Reklama
    • Ijtimoiy tarmoqlar
      • Instagram | Rasmiy
      • Instagram | Lifestyle
      • Instagram | Sport
      • Facebook | Rasmiy
      • OK | Rasmiy
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Rus tilida
      • YouTube | Daryo Global
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • O‘zbekiston
      • Boshqalar
      • Navoiy
      • Toshkent viloyati
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Qashqadaryo
      • Surxondaryo
      • Xorazm
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Namangan
      • Farg‘ona
      • Andijon
      • Qoraqalpog‘iston
      • Toshkent sh.
      • Mehridaryo
      • Ob-havo
    • Markaziy Osiyo
      • O‘zbekiston (Mahalliy)
      • Afg'oniston
      • Qirg‘iziston
      • Qozog‘iston
      • Turkmaniston
      • Tojikiston
    • Dunyo
    • Pul
      • Biznes
      • Iqtisodiyot
      • Moliya
      • Kripto
    • Madaniyat
      • Kino
      • Kitob
      • Musiqa
      • Shou-biznes
    • Layfstayl
      • Ayollar sahifasi
        • Farzand
        • Go‘zallik
        • Karyera
        • Maslahatlar
        • Moda
        • Retseptlar
      • Texnologiyalar
        • Arxitektura
        • Gadjetlar
        • Ilm-fan
        • Koinot
        • Media
      • Avto
      • Qo‘ziqorin
      • Sayohat
      • Salomatlik
      • Ta’lim
        • Abituriyent
        • Ingliz tilini o’rganamiz
    • Sport
      • Futbol
      • UFC
      • Boks
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Salomatlik

    O‘quvchilar salomatligini asrash uchun ota-onalarga asqatadigan tavsiyalar

    Ma’lum bo‘lishicha, bitiruvchilarning atigi 3 foizi maktabni to‘liq sog‘lom bitiradi, o‘rta maktab o‘quvchilarining 70 foizigacha surunkali kasalliklardan aziyat chekadi. Buning oldini olish uchun ota-onalar bolaning sog‘lig‘ini maktabning birinchi kunlaridanoq diqqat bilan kuzatib borishlari kerak.

    Foto: Pinterest

    Bolani nima bilan va qanday ovqatlantirish kerak?

    Har bir o‘quvchi intensiv o‘sadi, metabolizmda murakkab o‘zgarishlar ro‘y beradi, markaziy asab tizimiga yuk ortadi. Boshqa tomondan, bolalikda o‘rnatilgan ovqatlanish odatlari bolaga butun hayoti davomida hamroh bo‘ladi. Bu shuni anglatadiki, ota-onalar bolalarini to‘g‘ri ovqatlanishga o‘rgatish uchun hamma narsani qilishlari kerak.

    Buning uchun muntazam ovqatlanish lozim. Bola uchun eng yaxshi variant kuniga to‘rt mahal ovqatlanishdir. Oshqozon sekretsiyasi bilan miyaning oziq-ovqat markazlari o‘rtasida o‘zaro ta’sir mavjud. Va eng muhimi, bu yondashuv oxirgi paytlarda maktab o‘quvchilari orasida tez-tez uchraydigan gastrit va oshqozon yarasining oldini oladi.

    Nonushta. Bolaga sut va don mahsulotlari, sariyog‘, pishloq, tuxum va mevalar tavsiya etiladi.

    Tushlik. 3-4 soatlik o‘qishdan so‘ng o‘quvchining ko‘rsatkichlari pasaya boshlaydi, shuning uchun u sarflangan energiyani qoplashi kerak. Bu vaqtda bola yog‘siz go‘sht yoki pishloq bo‘lagi, qatiq, yangi meva iste’mol qilishi mumkin.

    Kechki ovqat. Oshqozon-ichak traktini zo‘riqtirmaslik uchun oson hazm bo‘ladigan taom tanovul qilish kerak. Buning uchun baliq, sut mahsulotlari, omlet, sabzavotli makaron yaxshi variant. Shuningdek, yotishdan 2 soat oldin ovqatlanmaslik tavsiya etiladi.

    Kaloriya iste’molini kuzatib boring. 7-11 yoshli bolalarga kuniga 2 300 kkal, 11-14 yoshda 2 500 kkal kerak. 14-18 yoshli o‘smirlarga bo‘lgan ehtiyoj 3 000 kkalgacha oshadi. Ixtisoslashgan maktablarda o‘qiydigan bolalarga 10 foiz ko‘proq kaloriya kerak.

    Oqsil, yog‘ va uglevodlar. Bolaning eng yaxshi assimilyatsiyasi sut va baliq oqsilidir. Yog‘siz kurka, quyon, mol go‘shti tavsiya etiladi. Shuningdek, murakkab uglevodlar haqida unutmaslik kerak. Ular donli non, don, quritilgan meva va asalda uchraydi.

    Bolaning ratsionidan chiqarib tashlash kerak bo‘lgan mahsulotlar: qaymoq, chips, bodroq, karamel, konserva va xom dudlangan go‘sht, saqich, sousli pishirilgan mahsulotlar.

    Bolalarga stressni yengishni o‘rgatmaslik lozim. Statistikaga ko‘ra, kattalarning ko‘pchiligi stressli vaziyatlarda ovqat yeyishini tan oladi. Bolalarga: “Ovqatlaning, hammasi o‘tib ketadi!” — deb aytish kerak emas. Agar bola xafa bo‘lsa yoki xavotirlansa, shirinlik taklif qilmasdan, stress sababini bartaraf etishga yordam berish kerak.

    Diyeta. Agar o‘quvchi stressni kuchaytirsa, diyetani diqqat bilan kuzatib borish kerak. Unga yangi siqilgan meva va sabzavot sharbatlarini, mevalarni taklif qilish lozim. Ularning tarkibidagi fruktoza miya faoliyatini rag‘batlantiradi. Agar o‘quvchi xavotirlanib, yaxshi uxlamasa, o‘simlik choyini ichishi mumkin.

    A vitamini baliq, dengiz mahsulotlari, o‘rik va jigarda uchraydi. Bu teri va shilliq pardalarning normal holatini ta’minlaydi, ko‘rish va umuman tananing holatini yaxshilaydi.

    B1 vitamini guruch, sabzavot, parrandada topiladi. Bu asab tizimi, xotirani mustahkamlaydi va ovqat hazm qilishni yaxshilaydi.

    B2 vitamini sut, tuxum, brokkolida uchraydi. U sochlarni, tirnoqlarni mustahkamlaydi, asab holatini yaxshilaydi.

    Vitamin PP kepakli non, baliq, yong‘oq, sabzavot, go‘sht, quritilgan qo‘ziqorinlarda qon aylanishi va xolesterin miqdorini tartibga soladi.

    Vitamin B6 tuxum sarig‘i va loviyada mavjud. Asab tizimi, jigar va gemopoez funksiyalariga foydali ta’sir ko‘rsatadi.

    B12 vitamini go‘sht, pishloq, dengiz mahsulotlarida uchraydi.

    Folik kislota karam, ismaloq va yashil no‘xat tarkibida uchraydi. O‘sish va salomatlik uchun zarurdir.

    Biotin tuxum sarig‘i, pomidor, jigarrang guruch, soya va loviyalarda mavjud. Bu teri, soch va tirnoqlarning holatiga ta’sir qiladi va qondagi qand miqdorini tartibga soladi.

    C vitamini shirin garmdori, qora smorodina va sitruslarda bo‘lib, immun tizimi, biriktiruvchi to‘qima, suyaklar uchun foydalidir va yaralarni davolashga yordam beradi.

    D vitamini baliq jigari, ikra, tuxumda uchraydi. Suyak va tishlarni mustahkamlaydi.

    E vitamini yong‘oq va o‘simlik yog‘larida uchraydi. Hujayralarni erkin radikallardan himoya qiladi, jinsiy va endokrin bezlarning ishiga ta’sir qiladi.

    Maktabdagi stressni qanday kamaytirish mumkin?

    Nevroz maktab o‘quvchilarining eng keng tarqalgan kasalliklari orasida birinchi o‘rinlardan birini egallaydi. Ota-onalar uchun eng muhim qoida — o‘qish va dam olish uchun vaqt ajratish.

    Bundan tashqari, yurishga biroz vaqt ajratish lozim. Ideal holda, bola har kuni kamida 2 soat ochiq havoda bo‘lishi kerak. Agar maktab o‘quvchisi juda band bo‘lsa, uni yotishdan yarim soat oldin ko‘chaga olib chiqishga harakat qilish kerak.

    Jismoniy faollikni rag‘batlantirish. O‘quvchining harakatlanishi juda muhim, chunki dars vaqtida va uy vazifasini bajarayotganda o‘tirishiga to‘g‘ri keladi. Agar bola haftasiga 2-3 marta sport bo‘limiga tashrif buyursa va dam olish kunlari velosiped haydasa yoki ota-onasi bilan sayohatga chiqsa, yaxshi natijaga erishadi.

    Suv muolajalari olib borish. Masalan, salqin vannalar stressdan xalos bo‘lishga yordam beradi: qo‘llarni 30-40 soniya davomida suv havzasida tirsakkacha cho‘mish kerak. Kechasi esa iliq hammom charchoqni ketkazadi va uyquni yaxshilaydi.

    O‘quvchi necha soat uxlashi kerak?

    • 7-9 yosh 10,5–11 soat;
    • 10-11 yosh 10 soat;
    • 12-15 yosh 9 soat;
    • 15-17 yoshda 7 dan 8,5 soatgacha.

    Bolada uxlash zarurati nafaqat yoshga, balki asab tizimining xususiyatlariga ham bog‘liq. O‘quvchining 22:00 dan 22:30 gacha uxlab qolishi juda muhim. Ko‘pincha kasal va zaiflashgan bolalar kun davomida 40–60 daqiqa qo‘shimcha uxlashlari mumkin. Agar bola belgilangan soatlarda uxlasa, uni 15 daqiqaga kechroq uyg‘otish kerak. Shveysariyalik olimlar tomonidan o‘tkazilgan tadqiqot shuni ko‘rsatdiki, uyqu davomiyligi atigi chorak soatga oshgani sayin maktab o‘quvchilari faollashadi.

    Ko‘zlarni qanday himoya qilish kerak?

    Ota-onalar bolasini maktabga erta tayyorlay boshlaydi, unga o‘qishni va kompyuterda ishlashni o‘rgatadi va bu ko‘zlar uchun ortiqcha yuk bo‘ladi.

    Gadjetlarni cheklash. Kamdan kam ota-onalar farzandining kuniga tavsiya etilgan 20 daqiqagina gadjetlar bilan o‘tkazishini maqtanishi mumkin. Agar farzandlar chegaradan oshib ketgan bo‘lsa, kompyuterda ishlash uchun maxsus ko‘zoynak sotib olish kerak.

    Ko‘zlarni dam oldirish uchun darslar orasida tanaffus qilinadi. Ratsionga vitamin va antioksidantlarga boy taomlar kiritiladi: yong‘oq, ko‘k, o‘simlik moylari, mevalar. Oftalmologga muntazam tashrif buyurishni unutmaslik lozim. Yiliga kamida bir marta ko‘rish qobiliyatini tekshirish kerak.

    Bolaning umumiy sog‘lig‘ini kuzatib borish lozim. Kasallangan tishlar, adenoidlar va bodomsimon bezlar, shuningdek, tez-tez uchraydigan o‘tkir respirator virusli infeksiyalar barchasi immunitetni zaiflashtiradi.

    Sog‘lom holatni qanday saqlash kerak?

    Ko‘pincha, umurtqa pog‘onasi bilan bog‘liq muammolar bolalarda o‘sish davrida boshlanadi. Birinchisi, 6-7 yoshda, ikkinchisi o‘tish davrida sodir bo‘ladi. Skoliozning sababi mushaklarning zaif rivojlanishi va noto‘g‘ri holatda o‘tirish odati bo‘lishi mumkin.

    Vaqti-vaqti bilan kalsiy miqdorini tekshirib turish lozim. Agar kalsiy yetishmasa, shifokor suyak va vitaminlarni mustahkamlovchi dorilarni buyuradi. Shuningdek, kalsiyga boy ovqatlar iste’mol qilish tavsiya etiladi.

    Bolaning xonasini to‘g‘ri jihozlang. Stol va stul balandlikka mos bo‘lishi kerak: o‘quvchi stulda o‘tirganda, son va pastki oyoq orasidagi burchak to‘g‘ri bo‘lishi lozim.

    Xona yorug‘ligiga e’tibor bering. Yorug‘likning kamligi o‘quvchini daftar tomon iloji boricha engashishga majbur qiladi.

    Divan sotib olmang. Bola uchun qattiq ortopedik matras va tekis yostiqda uxlash juda foydali.

    Umurtqa pog‘onasini zo‘riqtirmang. Juda og‘ir sumka yoki og‘ir sport mashg‘ulotlari bunga sabab bo‘lishi mumkin.

    Kasallikdan qanday himoya qilish kerak?

    Odatda sovuq havoda bolalar kasal bo‘la boshlaydi. Sabablar orasida haroratning keskin o‘zgarishi, maktabda yuqori yuklanish, immunitetning pasayishi kuzatiladi. Ko‘rinib turibdiki, infeksiyalardan himoya qilishning deyarli imkoni yo‘q. Ushbu mavsumda barcha bolalarning kasallanishi tabiiy holat.

    Maktabda viruslarning tarqalishiga qarshi kurashish kerak. Shuni unutmaslik kerakki, o‘quvchilar salomatligi uchun nafaqat ota-onalar, balki maktab ma’muriyati ham mas’uldir. Agar bola shamollasa, sinfda bolalar ko‘p bo‘lsa, o‘qituvchi bilan jiddiy suhbatlashish lozim.

    Gigiyenaga rioya qilish lozim. Bolaga toza qo‘llar qanchalik muhimligini tushuntirish lozim. Oz sonli maktab o‘quvchilari ovqatdan oldin qo‘llarini yuvish uchun yuguradi, ushbu oddiy qoida infeksiya ehtimolini kamaytiradi. Odamlarda burun oqishi virusni taxminan qo‘lni burun yoki ko‘zga tekkizish orqali tanaga olib kirgani sababli yuqtiradi. Bunda hattoki kasal odamga yaqinlashishning hojati bo‘lmaydi. Viruslar silliq yuzada 3 soat davomida yashovchan bo‘lib qoladi va ular nam mato ustida ikki kungacha yashay oladi.

    Burun oqishining oldini olish uchun oddiy vositadan foydalanish mumkin. Sarimsoq yoki piyozning tozalanganini xonada qoldirish tavsiya etiladi: undagi fitonsidlar, antibiotik ta’siriga ega bo‘lgan uchuvchi moddalar havoga chiqariladi. Shuningdek, xonalarni tez-tez ventilyatsiya qilish va nam tozalashni amalga oshirish lozim.

    16.08.2023, 15:50   Izoh (0)   4917
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Izoh (0)

    Kirish
    Javob qoldiring Bekor qilish

    Mavzuga doir

    Bolaning ishtahasi ochilishiga yordam beradigan 5 tavsiya 

    16.08.2023, 13:40

    Nima uchun issiq nondan ko‘ra suvi qochgan nonni iste’mol qilish foydaliroq? 

    16.08.2023, 11:36

    Suyaklar mustahkam bo‘lishi uchun qaysi mahsulotlarni tanovul qilish kerak? 

    15.08.2023, 17:36

    Buyrakda toshlar borligini bildiruvchi 6 ta alomat 

    15.08.2023, 13:40

    Baqlajonning inson organizmi uchun qanday foydali xususiyatlari bor?

    14.08.2023, 15:35

    Olimlar sog‘lom bo‘lish uchun kuniga kamida 10 ming qadam yurish kerakligi haqidagi fikrning xato ekanini isbotlab berdi

    14.08.2023, 10:36
    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Sizning muammoingiz yechimi


    SonetUzStyle – ijodiy kontent uchun Kia Sonet sovg‘a qilamiz


    Smart Business va UZCARD Farg‘ona tadbirkorlari uchun yangi imkoniyatlar eshigini ochmoqda 


    Hududiy elektr tarmoqlari” AJ Fitch Ratings agentligining xalqaro kredit reytingini “BB, barqaror” darajasiga oshirdi


    HONOR ilhomlantiruvchi AI texnologiyalarga ega HONOR 400 seriyasini taqdim etdi


    Inflyatsiya va jamg‘armalar: Nega pul o‘z qiymatini yo‘qotadi?


    “O‘zbekgidroenergo” AJning xalqaro kredit reytingi BB (barqaror) darajasiga ko‘tarildi


    Burger va lavashdan tortib kabob hamda flat-white’gacha — barchasi bir joyda!  


    NRG Uzbekistan 60 gektar maydonda "shahar ichida shahar" keng ko‘lamli turar-joy loyihasini ishga tushirmoqda


    Fitch Ratings “Biznesni rivojlantirish banki” ATB kredit reytingini oshirdi 


    “AloqaBank” yoshlar bilan ishlashga oid dasturlarni kengaytirmoqda


    Imzodan Engelberg premium romlari hashamatlikning timsolidir


    Farg‘ona viloyatida mo‘l hosil: fermerlar 95 sentnerdan ortiq g‘alla yetishtirdi 


    NRG Uzbekistan zamonaviy va keng majmua — Maftun Makon turar joy mavzesini qurish bo‘yicha ulkan loyihani amalga oshirmoqda


    Fitch Kapitalbankning reytingini "Ijobiy" prognoz bilan tasdiqladi


    Toshkentda navbatdagi SAG XL gilam do'koni o'z ishini boshladi

     

    Tavsiya etamiz

    SSSRning qo‘shni davlatga bosqini tarixi: Afg‘onistonda yodgorlik o‘rnatilgan yagona sovet askari kim edi?

    5 iyul, 15:22

    “Erishib bo‘lmaydigan ball belgilangani yo‘q” — “El-yurt umidi” jamg‘armasi ijrochi direktori

    4 iyul, 22:11

    “AQSH o‘yindan chiqmoqchi”. Ukraina Qo‘shma Shtatlar yordamisiz qayergacha bora oladi?

    4 iyul, 19:55

    Isroil AQSHga hujum qilgan kun: o‘nlab amerikaliklarni o‘ldirish bu anglashilmovchilik edimi yoki fitna?

    2 iyul, 19:45
     
     
     

    So‘nggi yangiliklarga o‘tish

    Madagaskar yaqinida 300 yil oldin cho‘kib ketgan va dengiz qaroqchilari o‘ljasiga aylangan kema topildi

    Dunyo | 5 iyul, 23:55

    Buxoro va Qoraqalpog‘istonda “valyutchik”lar ushlandi

    O‘zbekiston | 5 iyul, 23:30

    “Yevropa o‘tmishda Afrikani talagan” — JAR prezidenti

    Dunyo | 5 iyul, 23:15

    Klublar o‘rtasidagi JCH. “PSJ” 9 kishi bo‘lib “Bavariya”ni mag‘lub etdi

    Sport | 5 iyul, 23:06

    USAID faoliyati to‘xtatilishi tufayli nigeriyaliklarga ochlik xavfi tahdid solmoqda — OAV

    Dunyo | 5 iyul, 22:47

    Sirdaryoda 892 mln so‘mlik noqonuniy zargarlik savdosi fosh etildi

    O‘zbekiston | 5 iyul, 22:22

    Superliga. “OKMK” Muborakda “Mashʼal”ni mag‘lub etdi

    Sport | 5 iyul, 22:20

    Isroil Eronning beshta harbiy obyektga zarba berganini yashirgani aniqlandi

    Dunyo | 5 iyul, 22:05
    Daryo About Us

    “Daryo” internet-nashrining (O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi (O‘zMAA, hozirgi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi) tomonidan 13.03.2015 yil sanasida 0944-sonli guvohnoma bilan ommaviy axborot vositasi sifatida ro‘yxatga olingan. Matnli materiallarni to‘liq ko‘chirish yoki qisman iqtibos keltirishga, shuningdek, fotografik, grafik, audio va/yoki videomateriallaridan foydalanishga “daryo.uz” saytiga giperhavola mavjud bo‘lgan va/yoki “Daryo” internet-nashrining muallifligini ko‘rsatuvchi yozuv ilova qilingan taqdirda yo‘l qo‘yiladi. Chop etiladigan ba’zi ma’lumotlar 18 yoshga to‘lmagan foydalanuvchilarga mo‘ljallanmagan bo‘lishi mumkin. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» MChJ, 2013–2025

    Yosh bo‘yicha cheklov

    Xato topdingizmi? Ctrl+Enter’ni bosing

    • Foydalanish shartlari
    • Maxfiylik siyosati
    • Reklama
    Nimani qidiramiz?

    Sign In or Register

    Xush kelibsiz!

    Tizimga kiring yoki Roʻyxatdan oʻting.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Roʻyxatdan oʻting

    Roʻyxatdan oʻtganmisiz? Login.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Sizga parol elektron pochta orqali yuboriladi.

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Matnda xato topdingizmi?

    ×

    Rahmat. Biz sizning xabaringizni oldik va xatoni imkon qadar tezroq tuzatamiz.