“Uni targ‘ib qilganlik uchun ham javobgarlik belgilanishi kerak” — Shahnoza Soatova qo‘shxotinlik haqida

Bloger Shahnoza Soatova qo‘shxotinlik haqida fikr bildirib, uni targ‘ib qilganlik uchun ham javobgarlik belgilanishi kerakligini aytdi.

Hamma narsa chappasiga, ostin-ustun bo‘lib ketayotgandek. Ilgari ko‘pxotinlik haqida “O‘tgan kunlar” kinosidan bilardik. Shunda ham fojia deb ko‘rsatilgan edi. Lekin shu birgina fojiaga qarshi nechta ijobiy namunalar bor edi: “Mahallada duv-duv gap”, “Maftuningman”, “Yor-yor”, “Sevishganlar”, “Chinor ostidagi duel” . Hammasida yagona sevgilisi bilan baxtli, muhabbatli, uzoq yillar bir-biriga suyanib qo‘sha qarigan ota-onalar, ilg‘or ayollar bor edi, — deydi bloger.

Shahnoza Soatovaning ta’kidlashicha, ilgari ko‘pxotinlik haqida ko‘p gapirilmasdi, gapirilganda ham, murakkab, chigal va fojiali taqdir deb ko‘rsatilardi. Chunki O‘zbekiston dunyoviy davlat sifatida monogamiyani ijtimoiy norma deb qabul qilgan, ko‘pxotinlik jinoyat ekani Jinoyat kodeksida belgilab qo‘yilgan.

Lekin hozir bo‘layotgan agressiv mediatarg‘ibotga negadir hech kim, ayniqsa, mas’ullar indamayapti. Televizorning qaysi kanaliga olsang, qo‘shxotinlik haqida serial. Instagram, YouTube ham to‘lgan shu mavzuga. Million auditoriyaga ega blogerlar omma oldida eriga ikkinchi xotin sovg‘a qilyapti (o‘taketgan axloqsizlik, g‘ayriinsoniylik), — deydi Shahnoza Soatova.

Uning aytishicha, “internet domlalar”ning kontentlari, ma’ruzalarida ham faqat shu xotinlar, ularning kiyimi, avrat, zino, birbalolar. Muhabbat, sevgiga sadoqat, oilani asrash, er-xotin bir-birini hurmat qilishi, qiyinchiliklarni birgalikda yengishi haqida juda kam gapirilyapti.

Go‘yo bizda oilaviy qadriyatlar o‘zgarib ketgandek. Hamma atrofda xotin ustiga xotin olyapti-yu, bu ijtimoiy normaga aylanib bo‘lgandek... Faqat xotinlar o‘rtasida adolat qilsa bo‘ldimish.

Aslida unaqa emas. Ota-onalarimiz, buvi-bobolarimiz bir-birlariga sadoqat bilan birgalikda yaxshi-yomon kunlarni yashab, oila qo‘rg‘onini qurishgan. Hozir ham aksar oilalar tirikchilik tashvishida, er-xotin birgalikda ro‘zg‘or yukini ko‘tarib farzandlarni oyoqqa qo‘yishyapti.

Lekin media, ijtimoiy tarmoqlar jamiyatda axloq normalarini emas, ayrimlar ko‘rishni-eshitishni istayotgan narsalarni ko‘rsatyapti — auditoriya talabi, atrofda bo‘layotgan hayotiy holat emish! — dedi u.

Shahnoza Soatova bu hayotiy holat emas, jinoyatga targ‘ibot ekani va bunga chek qo‘yish kerakligini aytdi.

Hatto mashina salonlar qo‘shxotinlik orqali reklama qilyapti. Bundan bir necha yillar avval reklamachilar bu mavzuga teginishga jur’ati yetmasdi. Nari borsa qaynona-kelin mavzusida reklama qilishardi. Bizning mediamiz va reklama bozorimiz oilaviy qadriyatlarni hurmat qilish o‘rniga to‘rt so‘m pul topib “dindor” rejimini yoqvogan “tadbirkor”larning nafsi uchun ishlayapti. Puli borlar yoqtirib ko‘rsa, orasida reklamasini o‘tkazsa bo‘ldi,  — deydi bloger.

Uning ta’kidlashicha, ko‘pxotinlikning asosiy xavflaridan biri bu jamiyatning axloqiy negizlarini yemirishi hisoblanadi. Ushbu jinoyat oilaga qarshi jinoyat jumlasiga kiradi. Shu bois uni targ‘ib qilganlik uchun ham javobgarlik belgilanishi kerak.

Qonunga qarshi targ‘ibot qilayotganlarga chora ko‘rishmaydimi? Konstitutsiyamizda dunyoviy davlat deb yozib qo‘yilgan-ku. Nimaga konstitutsiyada belgilangan tuzum va yo‘nalishga qarshi boruvchi targ‘ibotga chora ko‘rilmaydi?” — dedi Shahnoza Soatova.

Shavkat Mirziyoyev bundan bir necha yil avval “Ijtimoiy barqarorlikni ta’minlash, muqaddas dinimizning sofligini asrash — davr talabi” mavzusidagi anjumanda so‘zlagan nutqida qo‘shxotinlik bilan bog‘liq holatlarni tanqid ostiga olgandi.

“Bir paytlar hayotning o‘zi rad etgan kundoshlik, qo‘shxotinlik balosi qanday xunuk oqibatlarga olib kelishi barchamizni tashvishga solishi kerak. Atoqli adibimiz Abdulla Qodiriy “O‘tkan kunlar” romanida kundoshlik tufayli butun bir oila boshiga tushgan fojialarni juda ta’sirchan tasvirlab bergani nahotki saboq bo‘lmagan bo‘lsa? Axir, tegishli davlat idorasida qonuniy qayd etilmagan nikohdan tug‘ilgan farzandlarning taqdiri, kelajagi ertaga nima bo‘ladi? Tabiiyki, davlat qonunlari bo‘yicha ular ko‘pgina huquqlardan mahrum bo‘lib qoladi.

Xususan, otalikni belgilash, tug‘ilganlik to‘g‘risida guvohnoma olish, meros huquqi, o‘sib-ulg‘ayganidan keyin bog‘chaga, ta’lim muassasalariga qabul qilish masalalarida qanchadan-qancha muammolar paydo bo‘ladi. Eng yomoni, bunday bolalar ruhan majruh bo‘lib, turli ma’naviy nuqsonlar bilan voyaga yetadi. Ular o‘zini jamiyatning to‘laqonli a’zosi deb his etolmaydi”, — degan edi prezident.

Ma’lumot uchun, Jinoyat kodeksining 126-moddasiga ko‘ra, ko‘p xotinli bo‘lish, ya’ni umumiy ro‘zg‘or asosida ikki yoki undan ortiq xotin bilan er-xotin bo‘lib yashash — BHMning 50 baravaridan 100 baravarigacha (16,5 million so‘mdan 33 million so‘mgacha) miqdorda jarima yoki uch yilgacha axloq tuzatish ishlari yoki bir yildan uch yilgacha ozodlikni cheklash yoxud uch yilgacha ozodlikdan mahrum qilish bilan jazolanadi.

Bundan tashqari, Oila kodeksining 16-moddasiga asosan, nikoh tuzishga loaqal bittasi ro‘yxatga olingan boshqa nikohda turgan shaxslar o‘rtasida yo‘l qo‘yilmaydi.