O‘zbekiston – Germaniya o‘rtasidagi munosabatlar oxirgi yillarda shiddat bilan rivojlanib bormoqda. Mamlakatlar o‘rtasidagi ko‘p tomonlama hamkorlikning bugungi kundagi natijalari yuqori. Ishlar to‘xtab qolmasligi zarur, hamkorlik yanada rivojlanishi uchun yangi-yangi kelishuvlar va loyihalar zarur.
2-3-may kunlari Shavkat Mirziyoyev Germaniya Federal Prezidenti Frank-Valter Shtaynmayerning taklifiga binoan tashrif bilan ushbu mamlakatda bo‘ladi.
Umuman olganda ikki davlat o‘rtasidagi ko‘p tomonlama hamkorlik qanday holatda? “Daryo” mazkur mavzu bo‘yicha so‘z yuritadi.
Ikki tomonlama munosabatlar: siyosiy aloqalar
1991-yil 31-avgustda O‘zbekiston mustaqillikka erishgach, oradan 4 oy o‘tib – 31-dekabrda Germaniya mamlakatimiz mustaqilligini tan oldi. Ikki davlat o‘rtasidagi diplomatik aloqalar esa 1992-yilning 6-martida o‘rnatildi.
Mustaqillikdan to hozirgi kungacha Germaniyaga 4 ta oliy darajadagi tashrif (1993, 1995, 2001 va 2019-yillar) amalga oshirilgan. Shuningdek, Germaniya tomoni O‘zbekistonga 3-marta rasmiy tashrif bilan kelgan (1995, 2002 va 2019-yillar).
Prezident Shavkat Mirziyoyev 2019-yilning 20-22-yanvar kunlari Germaniyaga rasmiy tashrifni amalga oshirdi. Davlat rahbari mazkur tashrif doirasida Germaniya Federativ Respublikasi Prezidenti Frank-Valter Shtaynmayer bilan uchrashdi. Bundan tashqari, prezident:
- Germaniya Federal kansleri Angela Merkel;
- Bundestag Raisi Volfgang Shoyble;
- Bavariya Bosh vaziri Markus Zyoder hamda Germaniyaning yetakchi kompaniyalari rahbarlari bilan uchrashdi.
Muloqotlar keyingi yillarda ham izchin davom etdi. Xususan, 2021-yilning 12-mart kuni Shavkat Mirziyoyev Angela Merkel bilan videokonferensaloqa formatida muzokaralar o‘tkazgan bo‘lsa, 2021-2022-yillarda Germaniya prezidenti va kansleri bilan jami 5 ta telefon muloqoti bo‘lib o‘tdi.
Shuningdek, Hukumatlararo hamda tashqi ishlar vazirliklariaro siyosiy maslahatlashuvlar muntazam ravishda o‘tkazib kelinmoqda.
Savdo-iqtisodiy, investitsion, moliyaviy va texnik hamkorlik
Ikki tomonlama savdo-iqtisodiy, sarmoyaviy aloqalarni yuksaltirish maqsadida O‘zbekiston hukumati va Germaniya ishbilarmon doiralari o‘rtasida doimiy muloqotni yo‘lga qo‘yish maqsadida 2015-yilning 25-fevral kuni Berlin shahrida Germaniya-O‘zbekiston ishbilarmonlar kengashi tashkil etildi. O‘tgan davr mobaynida, 7 ta uchrashuv o‘tkazildi. Ulardan eng so‘nggisi 2023-yil 28-fevralda bo‘lib o‘tdi.
2022-yilda tovar ayirboshlash hajmi 1159,2 million dollarni tashkil etgan bo‘lsa, ular ichida eksport – 88,9 mln dollarni, import – 1070,3 mln dollarni tashkil etdi. Joriy yilning yanvar-fevral oylarida jami ssavdo aylanmasi 573 million dollarni tashkil etgan bo‘lsa, shundan eksport – 11 million dollar, import – 562 million dollar.
Asosiy eksport tovarlariga nimalar kiradi? Bular: to‘qimachilik mahsulotlari (32,8%), xizmatlar (30,4%), kimyo mahsulotlari (15,7%), oziq-ovqat mahsulotlari (8,3%) va boshqalar.
Asosiy import tovarlariga esa, transport vositalari va ular uchun ehtiyot qismlar (38,5%), mexanik uskunalar (22,7%), farmatsevtika mahsulotlari (7,6%), kimyo mahsulotlari (2,4%) va boshqalar kiradi.
2021-yilda o‘zlashtirilgan investitsiyalar hajmi 1,1 milliard dollarni (37,5 foiz) tashkil etib, ular neft-gaz va farmatsevtika sanoati, qurilish materiallari ishlab chiqarish loyihalarini amalga oshirishga yo‘naltirilgan. 2022-yil yakuniga ko‘ra bu ko‘rsatkich 769,1 million dollarni tashkil qildi.
O‘zbekistonda Germaniya sarmoyasi ishtirokida 219 ta korxona faoliyat yuritmoqda, ulardan 97 tasi yakka tartibdagi tadbirkorlar bo‘lsa, 31 tasi nemis kompaniyasining vakolatxonalari akkreditatsiyadan o‘tgan.
Madaniy-gumanitar sohadagi hamkorlik
O‘zbekistonda Germaniyaning bir qator universitetlari faoliyat yuritadi. Xususan, Gyote instituti, K. Adenauer, F. Ebert fondlari, Germaniya xalq universitetlari assotsiatsiyasining xalqaro hamkorlik instituti vakolatxonalari, Xorijdagi maktablar markaziy boshqarmasining nemis tili bo‘yicha maxsus maslahatchi/koordinatori idorasi mamlakatimizda ish faoliyatini olib bormoqda.
O‘zbekistonda 980 ta maktabda 270 mingga yaqin o‘quvchi nemis tilini o‘rganadi, bu yerda 3 mingdan ortiq o‘qituvchi dars beradi. 24 ta maktabda nemis tili, shulardan 6 tasida chuqur o‘rganiladi. 2009-yil iyun oyidan boshlab O‘zbekistonda Germaniya Federativ Respublikasi Tashqi ishlar vazirligining “Maktablar: kelajak hamkorlari” tashabbusini amalga oshirish boshlandi, uning doirasida “Zfa” va Gyote instituti yordam ko‘rsatmoqda.
Germaniyaning 30 dan ortiq universitetlari bilan hamkorlik yo‘lga qo‘yilgan. Mingga yaqin o‘zbekistonlik talabalar, aspirantlar va doktorantlar Germaniyaning turli universitetlari va tadqiqot markazlarida tahsil olishadi.
Sog‘liqni saqlash
Tibbiyot sohasida ham munosabatlar rivojlanib, hamkorlik kengaymoqda. Germaniya xayriya tashkilotlari O‘zbekistonga bemor o‘zbekistonlik bolalarning Germaniya klinikalarida bepul davolanishini tashkil etish, shuningdek, tibbiy asbob-uskunalar va jihozlar bilan taʼminlashda gumanitar yordam ko‘rsatmoqda.
“Friyedensdorf International” xalqaro xayriya tashkiloti va “Sog‘lom avlod uchun” jamg‘armasining navbatdagi qo‘shma gumanitar aksiyasi O‘zbekistondagi bemor bolalarni Germaniyaga davolanishga jo‘natish maqsadida o‘tkazilmoqda.
Hamkorlikning huquqiy asoslari
O‘zbekiston va Germaniya o‘rtasida jami 145 ta shartnoma imzolangan. Shundan 92 tasi davlatlar va hukumatlararo, yana 20 tasi idoralararo imzolangan bo‘lsa, 33 tasi turli sohalarga oid.
Izoh (0)