Saudiya Arabistonida bo‘lib qaytgan “Daryo” muxbiri Azizbek Abduvaliyev safari davomida o‘zi guvoh bo‘lgan ibratli jihatlar va voqealarga eʼtibor qaratdi.
“Xush kelibsan, Xudoning musofiri!”
Madina aeroportida “Xudoning musofiri, Muhammad payg‘ambar shahriga xush kelibsan!” deya yozib qo‘yilibdi. Bugungi kunda bu muqaddas manzilni makon tutgan ziyoratchilarning har beshinchisi o‘zbekistonlik yo boshqa davlatda yashovchi millatdoshimiz bo‘lsa ajab emas.
Ayrim mehmonxonalarda istiqomat qiluvchilarning deyarli bari o‘zbek. Baʼzan ko‘pdan beri ko‘rishmagan hamkasb, tanish yoki qarindoshingni aynan Madina yoki Madinada uchratasiz. Ikki muqaddas shahardagi do‘konlar sotuvchilari ham allaqachon o‘zbek tilini savdo-sotiq qiladigan darajada o‘zlashtirib olgan.
Xullas, ziyorat payti o‘zingizni Vatandan olisda, hijratda hisoblashga ham deyarli hojat yo‘q.
Tuproqdan yaralganmiz, tuproqqa qaytamiz
Madinada yer yuzidagi qabristonlarning eng afzali — “Jannat al-Boqiʼ” joylashgan. Bu yerda Rasullulohning oila aʼzolari, yaqinlari, sahobalar, tobeinlar, ulamolar va aziz-avliyolar dafn etilgan. Qabriston har qanday bezak va jimjimadan xoli, qabrlar faqat tuproq va toshdan iborat.
Makkadagi “Jannatul Mualla” qabristonida ham shu holat. U yerda yashil daraxt ostida Xadicha onamiz dafn etilgan, buni faqat shu belgidan payqash mumkin, xolos.
Shuningdek, bu manzilda payg‘ambarimizning bobolari, amakilari va birinchi o‘g‘illari Qosimning qabrlari ham bor. 1926-yili ular dafn etilgan qabrlar tekislanib, maqbaralar buzib tashlangan. Buzish jarayonida birorta qabr vayron bo‘lmagani aytiladi.
Haj va umraga kelganlar bu yerni ham ziyorat qilishlari odat tusiga kirgan. Erkaklar ichkarida Qurʼon tilovat qilishlari mumkin, ayollarga esa qabristonga kirish man etilgan.
“Mashinangizni turtib yubordim, uzr”
Madinada ham, Makkada ham o‘zbekistonliklarni ajablantirishi mumkin bo‘lgan holat mahalliy aholining avtomobillarining ko‘rinishiga bo‘lgan befarqligi. Aksariyat mashinalarning qayeridir qirilgan, qayeridir pachoq bo‘lgan. Biroq ularni tuzatish yoki bo‘yatish hech kimning xayoliga ham kelmaydi.
Yo‘llarda haydovchilarning baqir-chaqiri, urush-janjali ko‘zga tashlanmaydi, quloqqa eshitilmaydi. Agar kimdir qaysidir mashinani turtib yuborsa, bir-biridan uzr-maʼzur so‘rab, yo‘lida davom etadi. Vaholanki, ular orasida qimmat rusumdagi avtomobillar ham bor.
Ziyoratchilarga bepul tarqatiladigan Qurʼon, payg‘ambar suygan xurmolar
Madinadagi Qurʼoni karim nashr etish markazi butun dunyodan kelgan ziyoratchilar borishi odat tusiga kirgan manzillardan biri hisoblanadi.
Bu yerda yiliga 20 millionga yaqin nusxada Musʼhaf chop qilinadi. Ziyoratchilar markaz bosmaxonasida bo‘lib, muqaddas kitob qay tarzda chop etilishini o‘z ko‘zlari bilan ko‘rishi mumkin. Chiqishda esa ularning har biriga Qurʼon hadya qilinadi.
Madina xurmolari bilan ham mashhur shahar hisoblanadi. Rasululloh barglari tushmasligi sabab uni musulmonga qiyos qilgan, xurmoni boshqa mevalarga qaraganda yaxshi ko‘rib isteʼmol qilgan. Madinada “Ajva” xurmosini ekkanlari, uning mevasi zahar va sehrni kesish xususiyatiga ega deb bilganlari aytiladi.
Ziyoratchilar Madina xurmozorlarida bo‘lib, payg‘ambar suygan xurmolardan totib ko‘rishlari va xarid qilishlari mumkin.
“Makka jamoat kutubxonasi”
Makkada, Kaʼbatulloh yaqinida joylashgan sariq tusdagi bino o‘rnidagi uyda bundan 1500-yil avval Rasullulloh dunyoga kelgan. U zot vafot etganlaridan so‘ng uy xalifa Xorun ar-Rashidning onasi tomonidan sotib olinadi va uning o‘rnida go‘zal masjid barpo etiladi. Biroq 1803-yili o‘sha payt Makkani egallab olganlar tarafidan buzib tashlanadi. Usmonlilar shaharni qaytarib olganidan so‘ng masjid to‘liq tiklanadi. Ammo 1924-yili tarix yana takrorlanadi.
Hozir bu yerda qad rostlagan bino “Makka jamoat kutubxonasi” deb nomlanadi. Lekin yaqin orada uning ochilganini hech kim ko‘rmagan. Faqat manzil tarixini bilganlar bu yerga kelib, duo-fotiha qilish, politsiya esa ularni haydash bilan ovora.
“Omonat ofisi”
Harami sharifda yo‘qolib qolgan odamlarni qidirish xizmati va topilmalar byurosi bor. Ikkinchisini bu yerda “Omonat ofisi” deyishadi. Ushbu idora 24 soat mobaynida ishlaydi va ziyoratchilarga yo‘qotib qo‘ygan buyumlarini topishda ko‘mak beradi. Bu yerda yo‘q narsaning o‘zi yo‘q: karmonlar, pullar, sumkalar, soyabonlar, soatlar, telefonlar va hokazo. Guruhimizdagi sherigimiz Kaʼbani tavof etish chog‘ida qimmat smartfonini yo‘qotib qo‘ygach, mirshablarga murojaat qildik. Ular omonat idorasiga borishni maslahat berdi.
.jpg?_t=1682072379)
Tavofni yakunlab, telefon yo‘qolganidan chamasi bir soat o‘tganidan so‘ng bu manzilga yetib bordik. Bizga telefonlar taxlamini ko‘rsatishdi va ular orasidan sherigimizning smartfoni ham chiqib keldi. Uni olish uchun pasport yoki boshqa hujjatlar talab etilmadi: xodimga telefondagi fotolar ko‘rsatildi, olinganligi haqidagi tilxat to‘ldirildi va buyum qaytarib olindi. Guruhdoshimiz telefonini topib, tezda ushbu idoraga yetkazgan nomaʼlum haram xodimi yoki ziyoratchini duo qilganicha mehmonxonaga yo‘l oldi.
40 daqiqada qaytgan yaxshilik
Makkada yaxshilikni 40 kun yoki 40 soatda emas, 40 daqiqada qaytganiga guvoh bo‘ldim. Shahardagi yirik mehmonxonalar Kaʼbatullohga eltish uchun bepul va tun-kun ishlaydigan avtobuslar qatnovini yo‘lga qo‘ygan. Biroq Harami sharif hududi nihoyatda katta, odam esa juda ko‘p bo‘lgani uchun ayniqsa katta yoshdagi ziyoratchilar ko‘pincha adashishadi. Bomdod namozidan chiqayotsam, eshik oldida bir onaxon politsiyachiga nimanidir tushuntirolmay, xunob bo‘lib turgan ekan. Darrov oldilariga bordim va kerakli mehmonxonaga eltadigan avtobusgacha birga ketdik. Onaxon Toshkentdan ekan, xuddi biz katta ish qilgandek borguncha duo qildi.
Mehmonxonaga kelsam, oyim og‘izlaridan bol tomib, toshkentlik er-xotin ziyoratchilarni maqtab ketdi. U kishi hamrohlarini yo‘qotib, kimdan najot topishni bilmay tursa, bu juftlik holatni sezib, bekatgacha o‘zlari bilan olib kelib, avtobusga chiqarib yuboribdi. Voqealar deyarli bir paytda sodir bo‘lgan. Bu ko‘mak kimgadir mayda narsadek tuyulishi mumkin, lekin musofir yurtda va xususan til bilmaydigan keksalar uchun nihoyatda ahamiyatli.
Eng qadrli sovg‘a
Zamzam bulog‘i Harami sharifning aynan qay bir hududida ekanligi borasida ko‘p bahslar bor. Payg‘ambar tug‘ilib-o‘sgan uy yaqinidagi manzilda joylashgani haqiqatga yaqinroq ko‘rinadi. Bu yerdagi buloq marmar bilan qoplanib, atrofi panjara bilan to‘silgani, ziyoratchilar oqimini tartibga solish uchun esa nazoratchilar qo‘yilgani ham bunga dalil bo‘lsa kerak.
Ziyoratni yakunlab, vataniga yo‘l olayotgan hojilarga aeroportda 5 litrli idishda Zamzam suvi beriladi. Suv yukingiz hisobiga qo‘shilmaydi, rasmiylashtirilganidan so‘ng boshqa yuqlardan alohida topshiriladi va yurtga qaytgandan so‘ng qabul qilib olinadi. Ular o‘zlari bilan olib keladigan sovg‘alar ichida eng qadrlisi ham shu bo‘lsa ajab emas..
Izoh (0)