Nega 500 ming so‘m pora olgan shifokor 5 yilga qamaldi-yu, davlat mulkini o‘zlashtirgan hokimga uy qamog‘i berildi? Adliya vaziri muhokamalarga sabab bo‘lgan fikriga tushuntirish berdi
Adliya vaziri Akbar Toshqulov 28-mart kuni bo‘lib o‘tgan matbuot anjumanida jurnalistning nega 500 ming so‘m pora olgan shifokor 5 yilga qamalgani, davlat mulkini talon-toroj qilgan Asaka tumani sobiq hokimiga nisbatan esa 3 yil-u 1 oy muddatga ozodlikdan cheklash jazosi berilgani haqidagi savoliga javob bergandi. Vazirning javobi ijtimoiy tarmoqlarda keskin muhokamalarga sabab bo‘lgach, Akbar Toshqulov o‘z fikrlariga tushuntirish berdi.
“Ijtimoiy adolat qani?”
Tadbirda “Daryo” muxbiri Musulmonbek Ibrohimov vazirdan huquqni qo‘llash amaliyoti bo‘yicha fikrlarini so‘radi. Xususan, u Qashqadaryoda 500 ming so‘m pora bilan ushlangan shifokor 5 yilga qamalgani, davlat mulkini talon-toroj qilgan Asaka tumani sobiq hokimi Mansur Alixonovga esa 3 yil-u 1 oy muddatga ozodlikdan cheklash jazosi tayinlanganini eslatib, “Yetkazilgan zararning miqdori kattaroq bo‘lgan jinoyatga nisbatan yengil jazo berilgani jamoatchilikda sud hokimiyatiga nisbatan toqatsizlikni keltirib chiqarmaydimi?”, deb savol berdi.
“Ijtimoiy adolat bo‘lishi kerak, demoqchisiz — juda to‘g‘ri. Endi bitta narsani bilishimiz kerak, jinoyatlarning kvalifikatsiyasi bo‘yicha har bir jinoyatga nisbatan belgilangan sanksiyalar bor. Sanksiyalar doirasida sud ishlaydi.
Poraxo‘rlik jinoyati miqdori kichkina bo‘lsa ham, sanksiya jihatidan yuqoriroq. Buni to‘g‘ri tushunish kerak. Masalan, Jinoyat kodeksidagi 167-moddaga (o‘zlashtirish yoki rastrata yo‘li bilan talon-toroj qilish) nisbatan 210-modda (pora olish) uchun ko‘zda tutilgan jazo balandroq. Pora miqdori ming so‘m bo‘ladimi, yuz ming so‘m bo‘ladimi, besh yuz ming so‘m bo‘ladimi, bir million so‘m bo‘ladimi [farqi yo‘q].
Tasavvur qiling, bitta shifokor 100 ming so‘m olib kelmasang operatsiya qilmayman, deyapti. Buning oqibati ham yuqori, shuning uchun qonunlarda shunday yuqoriroq jazo qo‘yilgan. Jamiyatga ta’siri juda katta. Shu nuqtayi nazardan har bitta moddani to‘g‘ri tushunishimiz kerak”, — deb javob bergan Akbar Toshqulov.
“Qonuniy degani adolatli degani emas”
Vazirning bu javobi ijtimoiy tarmoqlarda turli bahs va munozaralarga sabab bo‘ldi. Xususan, Facebook foydalanuvchisi Zafar Ataxanov Akbar Toshqulovning fikrlariga e’tiroz bildirib, davlat mulkini talon-toroj qilganlar og‘irroq jazo olishi kerakligini aytdi.
“Shifokor 500 ming so‘m pora so‘rasa, tegishli tashkilotga murojaat qilish orqali holatni bartaraf etsa bo‘ladi. Lekin davlat mulkini talon-taroj qiladigan hokimlarning nima qilayotganini oddiy xalq bilmaydi. Agar amaldorlar davlat mulkini talon-toroj qilmasa millionlab ishchi o‘rinlar yaratilishi mumkin. Siz shu narsalarni chuqur o‘ylab, insof bilan javob berganingizda edi, ‘davlat mulkini talon-taroj qiladiganlar og‘ir jazo olishi kerak, lekin hozir yengil jazo olishyapti’ deb aytgan bo‘lar edingiz. Avvalgi vazir yaxshiroq javob berar edi savollarga. Qorni to‘qning qorni och bilan nima ishi bor deganlari shu bo‘lsa kerak”, — deb yozdi u.
Bloger Nurbek Alimov esa vazir qonun nuqtayi nazaridan to‘g‘ri gapirganini aytib, qonuniy degani adolatli degani emasligini bildirdi.
“Shuning o‘rnida [sobiq vazir Ruslan] Davletov bo‘lganida ‘bu qonun adolatli emas’ degan bo‘larmidi, deb ishongim kelyapti”, — deya yozdi Nurbek Alimov Twitter’da.
“Kontekstdan yulingan ma’lumot tarqatilmoqda”
Ijtimoiy tarmoqlardagi keskin munosabatdan so‘ng Akbar Toshqulov o‘z fikrlariga aniqlik kiritib, jurnalistga bergan javobida sud hukmini emas, qonunchilikdagi jazo mezonlari haqida gapirganini bildirdi.
“28-martdagi brifingda “Daryo.uz” nashri jurnalistining jinoiy jazolarni qo‘llashda qonunchilik va sud amaliyoti bo‘yicha savoliga bergan javobim ayrim internet nashrlari va ijtimoiy tarmoqlarda noto‘g‘ri talqin qilinibdi. Aslida jurnalist savolida aniq shaxslarga nisbatan qo‘llanilgan jazoni misol keltirgan bo‘lsa-da, bu masalaga men emas, sud baho berishini aytib, mendan qonunchilikda juda ko‘p miqdorda rastrata va talon-toroj hamda boshqa mansabdorlik jinoyatlariga nisbatan 500 ming so‘m pora olish jinoyatiga og‘irroq jazo belgilanganiga munosabatimni so‘ragan. Men javobimda aniq sud hukmiga emas, balki jinoyat qonunchiligidagi jazoni belgilashga asos bo‘lgan mezonlarga to‘xtalganman.
Xususan, tamagirlik yo‘li bilan pora olish uchun (pora summasidan qatiy nazar) jazoning nisbatan yuqoriroqligini ushbu jinoyatining jamiyat uchun ijtimoiy xavflik darajasini va oqibatlarini misol orqali tushuntirib berganman.
Chunki jurnalist keltirgan 1-jinoyat turi, yani juda ko‘p miqdorda o‘zlashtirish yoki rastrata yo‘li bilan talon-toroj uchun (Jinoyat kodeksi 167-moddasi 3-qismi) BHMning 300 baravaridan 600 baravarigacha jarima yoki 3 yilgacha axloq tuzatish ishi yoxud 5 yildan 10 yilgacha ozodlikdan mahrum qilish jazosi belgilangan. Bunda yetkazilgan zarar qoplanganda ozodlikni cheklash yoki ozodlikdan mahrum qilish qo‘llanilmasligi belgilangan. 2-jinoyat turi, ya’ni tamagirlik yo‘li bilan pora olish (Jinoyat kodeksi 210-moddasi 2-qismi) uchun 5 yildan 10 yilgacha ozodlikdan mahrum qilish jazosi belgilangan.
Afsuski, ayrim internet nashrlari va ijtimoiy tarmoq foydalanuvchilari jurnalist savolidan qonunchilikdagi belgilangan jazoga munosabat bildirish qismini tushirib qoldirib, ‘Vazir nega 500 ming so‘m pora olgan shifokor 5 yilga, davlat pulini talon-toroj qilgan hokim esa 1 yilga qamalganiga izoh berdi’ degan mavzu bilan noto‘g‘ri (konteksdan yulingan) ma’lumot tarqatishmoqda”, — deya fikrlarini izohladi vazir.
Avvalroq Akbar Toshqulov Konstitutsiyani prinsipial o‘zgartirmasdan turib davlatni o‘zgartirib bo‘lmasligini aytgandi. Shuningdek, vazir “Open budget” portali orqali amalga oshirilayotgan “Tashabbusli budjet” loyihasi haqida o‘z fikrlarini bildirgandi.
