O‘zbekistonda 36 turdagi oziq-ovqat va tovarlar importiga bojlar vaqtincha bekor qilindi. Buning ahamiyati nimada?
2023-yilning 23-mart kuni O‘zbekiston prezidentining “Isteʼmol bozorlarida narxlar barqarorligini taʼminlashga doir qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi qarori qabul qilindi. Farmonga asosan, 2024-yil 1-yanvarga qadar 36 ta guruhga kiradigan tovarga nisbatan bojxona bojining nol stavkasi qo‘llanadi. Davlat bojxona qo‘mitasi bosh inspektori Husan Tangriyev “Daryo”ga bergan intervyusida farmonda qanday mahsulotlarga nisbatan bojxona boji qo‘llanmasligini tahlil qildi.
“Ichki bozorda farovonlik taʼminlanadi”
Prezidentning ushbu farmonini aholiga g‘amxo‘rlik ko‘rsatish, ichki bozorda farovonlikni taʼminlashda navbatdagi dadil qadam sifatida eʼtirof etish mumkin. Farmonga binoan, 2024-yil 1-yanvarga qadar 36 turdagi tovarlar bojxona bojidan ozod etilmoqda.
Agar ushbu mahsulotlar ro‘yxatiga ahamiyat bersangiz, ularning aksariyati kundalik ratsionimizda muhim o‘rin tutadi. Masalan, sut mahsulotlari, shu jumladan, yogurt, qaymoq, qatiq, pishloq, tvorogni ko‘rishimiz mumkin. Mevalardan olma, nok, behi, malina, xurmo, anjir, ananas, avokado, kivi kiritilgan.
Bundan tashqari, dukkakli sabzavotlar, tayyor yoki konservalangan go‘sht mahsulotlari, makaron, tarkibida kakao bo‘lmagan qandolat mahsulotlari, alkogolsiz ichimliklar, bolalar kiyimlari kiritilgan.
Tadbirkorlarga qulaylik
2022-yilda 1 ming 273 ta tadbirkorlik subyektlari tomonidan olib kirilgan 470,2 ming tonna shu turdagi tovarlar uchun 475,4 milliard so‘m bojxona boji to‘langan. Tabiiyki, tadbirkor bojxona boji sifatida to‘lagan bu mablag‘ni tovarning tannarxiga kiritadi va buning yuki oddiy isteʼmolchi va xaridorga tushar edi.
Endi esa dastlabki hisob-kitoblarimizga ko‘ra, farmon qabul qilinishi natijasida 1 ming 200 dan ortiq tadbirkorlik subyektlarining 500 milliard so‘m pul mablag‘lari o‘z ixtiyorlarida qolishi kutilmoqda.
Shu bilan birga, prezidentning 2022-yil 31-maydagi farmoni bilan ayrim turdagi tovarlarga nisbatan joriy qilingan imtiyozlarning amal qilish muddat 2024-yil 1-yanvarga qadar uzaytirildi. Yaʼni 23 turdagi tovarlar xorijdan olib kelinganda ularga nisbatan bojxona bojlarining nol stavkalari belgilanadi.
Bu ro‘yxatga ham ahamiyat bersangiz, go‘sht, baliq, choy, turli yog‘lar, un, banan kabi yurtdoshlarimiz deyarli har kuni isteʼmol qiladigan oziq-ovqat mahsulotlari kiritilgan.
Mazkur farmon asosida 2022-yilda va joriy yilning o‘tgan davri mobaynida 431 ta tadbirkorlik subyektlari xorijdan olib kelgan 301,2 ming tonna tovarlari uchun bojxona bojidan 905,4 milliard so‘m imtiyozlar qo‘llangan. Vaholanki, ushbu imtiyozlar mavjud bo‘lmaganida edi, tabiiyki, bu summa ham olib kirilgan mahsulot tannarxi ustiga qo‘shilib, xaridorga yetib borgan bo‘lardi.
Yana ikki muhim jihat
O‘zbekiston hozirga qadar 47 ta davlat bilan savdo-iqtisodiy munosabatlarda eng ko‘p qulaylik berish rejimini joriy qilgan. Yaʼni, mazkur davlatlar ro‘yxatiga kirmagan mamlakatlarda ishlab chiqarilgan tovarlar respublikamizga olib kirilganida, bojxona bojining ikki baravar stavkasi qo‘llanardi. Ushbu amaliyot ham 2023-yil 1-iyulga qadar bekor qilingan bo‘lsa, endi bu muddat 2024-yil 1-yanvarga qadar uzaytirilmoqda.
Bundan tashqari, O‘zbekistonga olib kiriladigan oziq-ovqat mahsulotlarini davlat tilida majburiy markirovka qilish tartibi ham vaqtinchalik to‘xtatildi. Bu esa xorijdan oziq-ovqat mahsulotlarini olib kelishda birinchi galda tezkorlikni taʼminlaydi, natijada oziq-ovqat bozorida miqdor jihatdan ham, narx jihatdan ham barqarorlikni saqlashga xizmat qiladi.
