“Juda muhim norma” — huquqshunos yangilanayotgan Konstitutsiyaga kiritilayotgan ayollar mehnatiga doir norma haqida

Yangilanayotgan Konstitutsiyaning 42-moddasi 3-qismida homiladorligi yoki bolasi borligi sababli ayollarni ishga qabul qilishni rad etish, ishdan bo‘shatish va ularning ish haqini kamaytirish taqiqlanishi belgilanmoqda. “Daryo” kolumnisti, huquqshunos Saidali Muxtoraliyev mazkur normaning ahamiyati haqida fikrlarini bayon etdi.

Yangilanayotgan Konstitutsiyaning 42-moddasi 3-qismida “homiladorligi yoki bolasi borligi sababli ayollarni ishga qabul qilishni rad etish, ishdan bo‘shatish va ularning ish haqini kamaytirish taqiqlanadi”, deyilmoqda.

Juda muhim norma, chunki bu qoida homilador yoki yosh bolalari bor bo‘lgan ayol xodimlarning huquqlarini eng yuqori nuqtada ham himoya qila oladi.

Hozirgina yaqin hamkorim, siz yaxshi bilgan mehnat huquqi bo‘yicha mutaxassis Muhammadamin Karimjonov bilan ayni shu normani biroz muhokama qilib oldik. Har doimgidek, fikrimiz bir joydan chiqdi.

Bizningcha, yangilanayotgan Konstitutsiya qabul qilinadigan bo‘lsa, bu normaning qo‘llanilishi borasida turli tushunmovchiliklar bo‘lmasligi kerak. Gap shundaki, yuqorida homiladorligi yoki bolasi borligi sababli ayollarni ishdan bo‘shatish ham taqiqlanishi aytilmoqda.

Bir qarashda bunda agar ayol homilador bo‘lsa yoki bolasi bor bo‘lsa, tamom, uni umuman ishdan bo‘shatish mumkin emas, degan fikr ham tug‘ilishi mumkin. Lekin aslida yaxshilab qarasak, asl maʼno sal boshqacharoq: 42-moddada ayolni aynan homilador ekanligini sabab qilib yoki aynan bolasi borligini sabab qilib, ishga qabul qilmaslik, ishdan bo‘shatish yoki oyligini kamaytirish mumkin emasligi nazarda tutilmoqda.

Mehnat qonunchiligida nazarda tutilgan boshqa asosli sabablar mavjud bo‘lsa, masalan, xodimning tashabbusi (arizasi) bo‘lsa, yoki taraflarning kelishuvi mavjud bo‘lsa yoxud korxona tugatiladigan bo‘lsa va shunga o‘xshash boshqa qonuniy asoslar bo‘lsa, homilador yoki yosh bolasi bor ayollarni ishdan bo‘shatish mumkin bo‘ladi.

Bunda yangi tahrirdagi Mehnat kodeksida nazarda tutilgan yangi normalar ham, mehnat huquqiga doir xalqaro shartnomalar qoidalari ham, albatta, eʼtiborga olinadi.