O‘zbekiston Konstitutsiyasiga kiritilayotgan o‘zgarishlardan biri soliq siyosatiga oid. Aniqroq aytganda, mamlakat bosh qonunida soliq va yig‘imlar adolatli bo‘lishi va fuqarolarning konstitutsiyaviy huquqlarini amalga oshirishiga to‘sqinlik qilmaslik kerakligi belgilanmoqda.
Soliq va yig‘imlar adolatli bo‘lishi shart degani o‘zi nima? Bu — davlat soliq va yig‘imlar joriy etayotganda aholi yoki tadbirkor uni to‘lay olishiga qurbi yetishini albatta inobatga oladi. Ortiqcha va mantiqsiz soliqlardan, turli yig‘imlardan voz kechiladi. Soliq siyosati esa yildan yilga soddalashtiriladi, odamlar uchun manfaatli bo‘lishi taʼminlanadi.
Toshkent davlat yuridik universiteti o‘qituvchisi Laylo Aslonova “Daryo” nashriga bu boradagi mulohozalarini taqdim etdi.
“Soliqlar ortiqcha yuk bo‘lmasligiga erishiladi”
Soliqlar – jismoniy va yuridik shaxslar tomonidan davlat byudjetiga yoki davlat maqsadli jamg‘armasiga to‘lanadigan majburiy beg‘araz to‘lov ekanligi qonunchilikda belgilangan. Yaʼni, davlat byudjetining asosiy qismini jismoniy va yuridik shaxslar tomonidan to‘lanadigan soliqlar tashkil etadi.
Bugungi kunda, bozor iqtisodiyoti sharoitida davlat ichki va tashqi vazifalarini, turli ijtimoiy-iqtisodiy va siyosiy chora-tadbirlarni amalga oshirish uchun zarur bo‘lgan mablag‘larning asosiy qismi soliqlar hisobidan qoplanadi.
Amaldagi Konstitutsiyamizda fuqarolarning qonun bilan belgilangan soliq va mahalliy to‘lovlarni to‘lash burch sifatida belgilab qo‘yilgan. Zero, to‘langan soliqlar hisobidan maktab, bog‘cha, shifoxonalar, yo‘llar kabi ijtimoiy obyektlar barpo etiladi, nogironlar va ijtimoiy ehtiyojmand aholi moddiy qo‘llab-quvvatlanadi.
Shu bois, yangilanayotgan Konstitutsiyamizning ushbu moddasiga “Soliqlar va yig‘imlar adolatli bo‘lishi va fuqarolarning konstitutsiyaviy huquqlarini amalga oshirishiga to‘sqinlik qilmasligi kerak”, degan norma kiritilmoqda.
Soliq solish adolatli bo‘lishi deganda, soliqlar kamsitish xususiyatiga ega bo‘lmasligi hamda ijtimoiy, irqiy, milliy, diniy va boshqa shu kabi mezonlardan kelib chiqqan holda qo‘llanilishi mumkin emasligini anglatadi. Qolaversa, mulkning shakliga, jismoniy shaxslarning fuqaroligiga yoki kapitalning kelib chiqish mamlakatiga qarab farqlangan soliq stavkalarini, soliq imtiyozlarini yoki boshqa afzalliklarni belgilashga yo‘l qo‘yilmaydi.
Shu bilan birga, soliq munosabatlari sohasida kamsitmaslik prinsipi ham o‘z chegaralariga ega. Iqtisodiy ahvoli turlicha bo‘lgan soliq to‘lovchilar uchun tabaqalashtirilgan soliq solishni belgilash kamsitish hisoblanmaydi, yaʼni iqtisodiy va boshqa kamsitmaydigan asoslar bo‘yicha farqlashga yo‘l qo‘yiladi. Masalan, nogironligi bo‘lgan shaxslar, o‘zini-o‘zi band qilgan aholi uchun soliq imtiyozlarining belgilanishi bunga yorqin misol bo‘ladi.
Mazkur normaning kiritilishi barcha soliq to‘lovchilarning qonun oldida tengligini taʼminlashga, soliqlarni yig‘ish darajasini oshishiga, tadbirkorlik faoliyatini yanada qo‘llab-quvvatlashga xizmat qiladi. Bundan tashqari, soliqlar va yig‘imlar ortiqcha yuk bo‘lmasligiga erishiladi. O‘z navbatida fuqarolarimiz ham soliqlarni Vatan ravnaqi va xalq farovonligi uchun qo‘shiladigan hissa, daxldorlik hissi deya qabul qilishga erishish lozim.
Laylo Aslonova, Toshkent davlat yuridik universiteti o‘qituvchisi
Izoh (0)