Jurnalistga tahdid, uning faoliyatiga aralashuv va ishiga xalal berishlar shu paytgacha ham bo‘lgan va bo‘lmoqda. Afsuski, ayni kunga qadar jurnalistga tahdid qilgan, uning ishiga aralashib, faoliyatiga to‘siq qo‘ygan masʼullar yetarli darajada javobgarlikka tortilmagan. Nari borsa ogohlantirish olgan, hayfsan bilan siylangan yoki oylik maoshidan maʼlum bir darajada jarima to‘lagan. Konstitutsiyaviy o‘zgartirishlarga ko‘ra, endi shunaqa holat takrorlansa, yaʼni jurnalistga bosim qilinsa yoki faoliyatiga to‘siq qo‘yilsa bunday harakatni amalga oshirganlar javobgarlikka tortiladi. Bu xususida “Daryo” jurnalistiga Toshkent davlat yuridik universiteti dotsenti Hayitjon Turdiyev gapirib berdi.
“Jamiyatimizda oshkoralik, adolat va qonun ustuvorligini taʼminlashda Ommaviy axborot vositalarining xizmati beqiyos. So‘nggi yillarda so‘z erkinligini taʼminlash natijasida ommaviy axborot vositalari va blogerlik faoliyati rivojlandi. Xususan, mavjud ommaviy axborot vositalari soni 30 foizga ortdi, shu bilan birga internet nashrlari soni so‘nggi 6 yilda salkam ikki barobarga ko‘paydi. Hozirgi kunda ommaviy axborot vositalari va jurnalistlar jamiyatimizdagi eng dolzarb muammolarni birinchilardan bo‘lib dadil ko‘tarib chiqmoqda.
O‘zbekiston Respublikasining “Jurnalistlik faoliyatini himoya qilish to‘g‘risida” qonuniga ko‘ra davlat organlari va ularning mansabdor shaxslari senzura qilganlik, jurnalistga tazyiq o‘tkazganlik, uning faoliyatiga aralashganlik uchun javobgarlikka tortiladi. Bundan tashqari, jurnalistning qonuniy huquqlarini buzganlik, uning jurnalistlik kasbiga doir faoliyati bilan bog‘liq holda shaʼni va qadr-qimmatini haqorat qilganlik, uning hayoti, sog‘lig‘i va mol-mulkiga tahdid, zo‘ravonlik yoki tajovuz qilganlik qonunchilikka muvofiq javobgarlikka sabab bo‘ladi. Prezident Shavkat Mirziyoyev “Ommaviy axborot vositalari xodimlarining o‘z faoliyatini qonun doirasida erkin amalga oshirishiga to‘sqinlik qilish – bu demokratik islohotlarimizga qarshi harakat, mamlakatimizning obro‘siga putur yetkazish sifatida baholanishi kerak”, deb taʼkidlagan edi”, — deydi Hayitjon Turdiyev.
Inson huquqlari faoli, jurnalist Abdurahmon Tashanov O‘zbekistonda jurnalistlarni himoya qilish rahbarlarning siyosiy irodasiga bog‘liqligini aytmoqda.
“Kuni kecha prezident Qashqadaryoda matbuotni yopishni so‘rayotganliklari haqida gapirdi va ammo so‘z erkinligini cheklamasligini yana bir bor eslatdi. Biz buni huquqni muhofaza qiluvchi idoralar imkon qadar ehtiyotkor bo‘lishga harakat qilayotgani uchun, ularning tashabbusi deb o‘ylayapmiz. Mana 20 yildirki, shu sohada kurash davom etib kelyapti. 2002—2003-yillardan boshlab jurnalist faoliyatini erkinlashtirish, uning faoliyatiga aralashishni taqiqlovchi qonunlarga maxsus moddalar kiritilgan. Ammo shu paytgacha hali yetarli darajada amalga oshgan deyolmaymiz”, — deydi Abdurahmon Tashanov.
Inson huquqlari faolining aytishicha, prezident tashabbusi bilan amalga oshirilayotgan ijobiy o‘zgarishlar yomon amaldorlar sabab panada qolib ketishi kerak emas.
“Avvalo mamlakatda odil sudlov, hokimiyatlarni bir-biridan tiyib turuvchi mexanizmlar bo‘lishi kerak va eng muhimi jurnalistlarni odil sud himoya qilishi lozim. Ana shunda so‘z erkinligi barqaror bo‘ladi”, — deydi jurnalist.
Abdurahmon Tashanovning fikricha, so‘z erkinligi berilgan jamiyatda eng avvalo bundan radikallar, shallaqilar foydalanadi.
“Men ko‘p bora aytamanki, so‘z erkinligi berilgan jamiyatda birinchi navbatda radikallar, shallaqilar foydalanishadi. Biz so‘nggi paytlarda diniy blogerlarning chegaradan chiqib, hatto bir-birini haqorat qilishgacha borganini ko‘ryapmiz. Yoki blogerlar faoliyatida odamlar shaxsiy hayotiga aralashish va hatto to‘shagigacha kirib borish, xalq nazoratiga aylanib olib har xil buyurtmalarini bajarishga urinishlarni ham ko‘ryapmiz. Bunday paytda esa hukumat ham buni cheklashga urinadi. Shuning uchun eng avvalo professional tarzda faoliyat olib boruvchilarni tayyorlash kerak. Bunda xalqaro grantlar ajratilishi lozim bo‘ladi. Masalan bloger biror bir ishi uchun moliyaviy ko‘mak oladigan bo‘lsa, albatta o‘sha shaxs manfaatiga xizmat qiladi. Unda xolislik bo‘lmaydi. Shu sabab blogerlarni qo‘llab-quvvatlovchi, matbuotni taʼminlovchi moliyaviy grantlar, donorlar bo‘lishi lozim. Shuningdek, jurnalist va blogerlar faoliyatini takomillashtiradigan seminar-mashg‘ulotlari o‘tkazib turish kerak”, — deydi Abdurahmon Tashanov.
Ekspert Hayitjon Turdiyevning taʼkidlashicha, Konstitutsiyaga kiritilayotgan yangilanishlarda ommaviy axborot vositalari va jurnalistlarning faoliyatiga to‘sqinlik qilish yoki aralashish qonunga muvofiq javobgarlikka sabab bo‘lishiga oid norma mustahkamlanmoqda.
“Ushbu norma OAV vakili va blogerlarning emin-erkin, turli maʼmuriy bosimlardan qo‘rqmasdan faoliyat yuritishini taʼminlaydi hamda jamiyatda ochiqlik va oshkoralik muhitining rivojlanishiga sharoit yaratadi. Shuningdek, OAVning samarali faoliyat yuritishi uchun zarur bo‘lgan axborot bilan ishlash jarayonida erkinligini taʼminlash muhim ahamiyat kasb etadi. Fuqarolik va siyosiy huquqlar to‘g‘risidagi xalqaro Paktning 19-moddasida ham OAV o‘z vazifalarini bajarishda tayanadigan maʼlumotlarni olish huquqi mustahkamlangan. Ishonchli manbalarga asoslanmagan sifatli axborotsiz OAV faoliyatini samaradorligi ham past bo‘ladi va pirovardida zimmasiga yuklatilgan ijtimoiy vazifalari ham to‘laqonli bajarilmaydi. Rivojlangan davlatlarning tajribasiga nazar tashlasak, so‘z va matbuot erkinligini taʼminlamay turib mamlakat taraqqiyoti va aholi farovonligiga erishib bo‘lmaydi. OAVning erkinligiga oid normalar Germaniya, Avstriya, Ozarbayjon kabi davlatlar konstitutsiyalarida ham mavjud. Ushbu normalar mamlakatimizda so‘z va axborot erkinligini yana-da kuchaytirishga, pirovardida O‘zbekistonning xalqaro maydondagi imiji yaxshilanishiga ijobiy taʼsir ko‘rsatadi”, — deydi u.
Izoh (0)