Besh yilda 218 mingdan koʻproq xonadon. Oʻzbekistonda uy-joy muammosi qanday hal etilmoqda?
Oʻzbekiston Markaziy Osiyoning aholi eng zich yashaydigan mamlakati. Aholi soni boʻyicha MDH davlatlari ichida Rossiyadan keyingi ikkinchi oʻrinda turadi. Tabiiyki, bunday tez oʻsuvchi demografiya davlat oldiga odamlarni uy-joy bilan taʼminlash masalasini qoʻyadi. Qolaversa, oʻzbek xalqi oʻz uy-joyiga ega boʻlishni birlamchi ehtiyoj sifatida hisoblaydi. Xoʻsh, bu masala Oʻzbekiston hukumati tomonidan qanday hal etilmoqda?
Yillar davomida yigʻilgan ehtiyoj
Afsuski, oʻtgan davrda aholini, xususan, uy-joyga muhtoj oilalar bilan ishlash oʻz holiga tashlab qoʻyildi. Jumladan, qishloqlarda arzon uylar qurish deyarli eʼtiborsiz jihat sifatida qarab kelindi.
Masalan, 2009 — 2017-yillar davomida 81 ming 992 ta uy qurildi, 6 624 ta uy-joy massivi barpo etilgan, biroq bunda aholini sonini oʻsish koʻrsatkichi va uy-joylarni xarid qilish qobiliyati hisobga olinmagan. Buning oqibatida aholida uy-joyga boʻlgan uzoq yillik ehtiyoj yigʻilib qoldi.
Shuning uchun ham Shavkat Mirziyoyev prezidentligining dastlabki yillardanoq yangi massivlar va yangi xonadonlar qurishga kirishdi. Koʻp qavatli uy-joylarni qurish dasturini amalga oshirish yuzasidan 2017-2022-yillar mobaynida respublika hududida Aholining uy-joylar bilan taʼminlash boʻyicha Davlat dasturi doirasida va xususiy tadbirkorlik subyektlari tomonidan jami 53 mln. kv.m. maydondan iborat 218 ming 118 ta kvartira qurib bitkazildi. Bu degani 218 mingdan ortiq oila uy-joy bilan taʼminlandi.
“Yangi Oʻzbekiston” massivlari
Prezident Shavkat Mirziyoyev raisiligida 2021-yilning noyabr oyida oʻtkazilgan videoselektor yigʻilishida kelgusi besh yilda yiliga 80 mingtadan xonadon qurish zarurligini taʼkidlangan edi. Davlat rahbari “Yangi Oʻzbekiston” massivlari kompleks rivojlanish tamoyili asosida barpo etilishini qayd etdi. 2022-yilda ehtiyojmand 10 mingta oilaga boshlangʻich badal va foizlarni subsidiyalash uchun byudjetdan 1,5 trln soʻm ajratilishi belgilangan.
Davlat rahbari “Inson qadri uchun” tamoyili asosida kelgusi besh yildagi barcha islohotlar aholiga munosib turmush sharoiti yaratishga qaratilishini alohida taʼkidlagan.
“Soʻnggi yillarda ipoteka dasturlari doirasida 140 mingdan ortiq uy-joy barpo etildi. Mamlakatda har yili 300 mingga yaqin nikoh qayd etilmoqda, aholi soni kelgusi besh yilda 38 mlnga yetishi kutilmoqda”, — degan edi prezident.
Prezident Shavkat Mirziyoyev aholini uy-joyga boʻlgan talabini qondirish uchun kelgusi besh yilda yiliga 80 mingtadan xonadon qurish zarurligiga eʼtibor qaratgan.
Davlat rahbarining soʻzlariga koʻra, har bir hududda barcha iqtisodiy va ijtimoiy infratuzilmaga ega boʻlgan“Yangi Oʻzbekiston massivlari”ni barpo etish, bu orqali kelgusi besh yilda 250 mingdan ziyod xonadon qurish reja qilingan. Ushbu massivlar kompleks rivojlanish tamoyili asosida barpo etiladi. Bunda:
har bir massivga ajratiladigan yer uchastkalarida sanoat loyihalari, xizmat koʻrsatish obyektlari va ijtimoiy infratuzilma bir vaqtda quriladi;
koʻp qavatli uy-joy qurilishini investorlar oʻz mablagʻlari hisobidan amalga oshiradi;
ipoteka kreditini berish uchun banklarga byudjetdan auksion asosida resurs ajratiladi. Bunga Moliya vazirligi tomonidan 20 yil muddatga 11 trln soʻm yoʻnaltiriladi;
Iqtisodiy taraqqiyot va kambagʻallikni qisqartirish va Moliya vazirliklari ehtiyojmand aholiga subsidiya beriladigan uy narxini belgilaydi;
2022-yilda ehtiyojmand 10 mingta oilaga boshlangʻich badal va foizlarni subsidiyalash uchun byudjetdan 1,5 trln soʻm ajratiladi. Bundan tashqari, prezident yangi uy-joy massivlari narxini bu yilgi darajada ushlab qolish zarurligini ham taʼkidlagan.
Uylar narxini barqaror saqlab turish maqsadida yangi uy-joy massivlarini ichki va tashqi infratuzilma bilan taʼminlashga byudjetdan har yili 1 trln soʻm ajratilishi belgilangan.
Tadbirkorlik jamgʻarmasi tomonidan quruvchilarga Markaziy bank stavkasidan oshgan qismi 24 oy davomida qoplab beriladi. Bu maqsadlar uchun byudjetdan 1 trln soʻm yoʻnaltiriladi.
Shuningdek, kelgusi yili yangi massivlarda qurilayotgan uylarning mingtasi ehtiyojmand oilalar va yolgʻiz ayollar uchun davlat tomonidan kafolatli sotib olinadi. Buning uchun 220 mlrd soʻm mablagʻ qurilish tashkilotlariga oldindan oʻtkazib beriladi.
Yuqorida qayd etilgan vazifalar yuzasidan Davlati rahbarining 2021-yil 9-dekabrdagi “Yangi Oʻzbekiston” massivini qurish va hududlarni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishni taʼminlash chora-tadbirlari toʻgʻrisida»gi farmoni imzolangan. Unga muvofiq respublika hududi boʻylab “Yangi Oʻzbekiston” massivlarini barpo etish ishlari jadallik bilan olib borilmoqda.
Uy-joylar faqat “novostroyka”lardan iborat emas
Anomal sovuq koʻp kvartirali uylar bilan bogʻliq muammolarni roʻy-rost koʻrsatdi. Ayniqsa, qurilganiga bir necha oʻn yillar boʻlgan uylarning kommunal tizimi bosimga dosh bera olgani yoʻq. Bu esa mutasaddi idoralar va hukumat oldiga qator vazifalar qoʻyadi.
Qurilish va uy-joy kommunal xoʻjaligi vazirligi axborot xizmatining "Daryo"ga maʼlum qilishlaricha, Toshkentda 10 mingdan ortiq eski uylarga bazalt tolali qoplama oʻrnatish ishlari boshlangan. Bu orqali “dom”ga sovuq va issiq oʻtkazmasligini taʼminlash koʻz tutilyapti. Biroq faqatgina bazalt qoplama bilan muammolar hal boʻlib qolmaydi. Uzoq yillar davomida yangilanmagan transformatorlar, quvurlar va boshqa kommunal tizimlar toʻliq yangilanishi yoki rekonstruksiya qilinishi talab etiladi. Oʻylaymizki, mutasaddilar oʻtayotgan qishdan tegishli xulosa olgan.
