Mamlakatimizda inson qadrini yuksaltirish va erkin fuqarolik jamiyatini rivojlantirish, adolat va qonun ustuvorligi tamoyillarini taraqqiyotning eng asosiy va zarur shartiga aylantirish borasida tizimli ishlar olib borilmoqda. Ayniqsa, jamiyatda odil sudlovga erishish, sud hokimiyati chinakam mustaqilligini ta’minlashga qaratilgan islohotlar natijasida fuqaro va tadbirkorlar huquqlari, qonuniy manfaatlarini himoya qilish kafolatlari yanada kuchaymoqda.
Buni birgina 2022 yilning 9 oyi davomida faqat iqtisodiy sudlar qarori bilan 150 mingdan ortiq fuqarolar va tadbirkorlarning da’vo arizalari qanoatlantirilgani misolida ham ko‘rish mumkin. Bu ko‘rsatkich 2021 yil davomida 146 mingdan ziyod bo‘lgan. Ya’ni bu bilan jamiyatimizda fuqarolar va tadbirkorlarning odil sudlovga erishishga ishonchlari yanada ortmoqda.
Ma’lumki, soha islohotlariga doir vazifalar 2022 — 2026 yillarga mo‘ljallangan Yangi O‘zbekistonning taraqqiyot strategiyasida ham o‘z ifodasini topgan. Xususan, Taraqqiyot strategiyasidan kelib chiqqan holda sud-huquq sohasini rivojlantirishga qaratilgan qonunlar, Prezident farmon va qarorlari qabul qilinib, hayotga izchil tatbiq etilayotir.
Odil sudlovga erishish imkoniyatlarini yanada kengaytirish va sudlar faoliyati samaradorligini oshirishga yo‘naltirilgan Prezident farmoni buning yaqqol misolidir. Ushbu farmon asosida sud hokimiyatining chinakam mustaqilligini ta’minlash, sudlar faoliyati samaradorligi va odil sudlov sifatini oshirish maqsadida 2023 — 2026 yillarga mo‘ljallangan sud tizimini sifat jihatidan yangi bosqichga olib chiqishni nazarda tutuvchi strategiya qabul qilindi.
Unda ustuvor vazifa etib birinchi navbatda, “Inson qadri uchun” g‘oyasi asosida chinakam adolatli sud tizimini shakllantirish hamda uning faoliyatini xalq manfaati va inson qadr-qimmatini samarali himoyalashga yo‘naltirish ekanligi alohida belgilab qo‘yilgan. Zero, odil sudlovsiz adolatga erishib bo‘lmaydi.
Bu borada esa adolatli sud qarorlari qabul qilinishiga erishish orqali xalq, jumladan, tadbirkorlarning sud tizimiga bo‘lgan ishonchini mustahkamlash, har bir shaxs sud va sudyalar siymosida o‘zining ishonchli himoyachisini ko‘rishiga erishish kabi ulkan vazifalar turibdi.
Mazkur ishlarni amalga oshirishda fuqarolar hamda tadbirkorlarga o‘z huquq va qonuniy manfaatlarini sudlarda himoya qila olishi uchun barcha imkoniyatlarni yaratish, sud ishlarini yuritishda tortishuv va taraflarning tengligi tamoyillarini to‘la ro‘yobga chiqarish, sudlarning xolisligini amalda ta’minlashga qaratilgan qonunchilikni takomillashtirish zarurati paydo bo‘ladi.
Bundan tashqari, farmonda sudlar faoliyatini to‘liq raqamlashtirish, sun’iy intellekt texnologiyalarini joriy etish, idoralararo elektron ma’lumot almashinuvini yaxshilash, sud majlislarida masofadan turib ishtirok etish imkoniyatlarini kengaytirish masalasi ham ilgari surilgan. Negaki, buning yordamida sohada inson omilini kamaytirish orqali turli korrupsiyaviy xolatlarning oldini olish imkoni ortadi.
Sudyalar mustaqilligi va daxlsizligi kafolatlarini kuchaytirish, sudga hurmatsizlik qilish va sud ishiga aralashish holatlarining oldini olish bo‘yicha samarali mexanizmlarni ishlab chiqish ham muhim masaladir. Zero, sud hokimiyati qonun chiqaruvchi va ijro etuvchi hokimiyatlardan, siyosiy partiyalardan, boshqa jamoat birlashmalaridan mustaqil holda ish yuritibgina odil sudlovni to‘laqonli amalga oshira oladi, adolat o‘rnata oladi.
Shuningdek, sudyalar va sud xodimlarida yuksak muomala madaniyatini shakllantirish orqali sudga murojaat qilgan har bir fuqaro va tadbirkorda suddan, natijada davlatdan rozilik hissini uyg‘otish kabi masalalarning hayotga tatbiq etilishi ham juda zarur.
Sudga hurmatsizlik uchun mavjud ma’muriy javobgarlik choralarini kuchaytirish va jinoiy javobgarlikni belgilash, sud ishlarini hal etishga aralashganlik yoki sud hujjatini ijro etmaganlik uchun javobgarlik choralarini amalda yo‘lga qo‘yish, mazkur holatlar bilan bog‘liq har bir jinoyat ishi yakuni bo‘yicha jamoatchilikni ommaviy axborot vositalari orqali majburiy ravishda xabardor qilish tartibini joriy qilish ham maqsadga muvofiqdir.
Ishonamizki, ushbu sohada amalga oshirilayotgan harakatlarimiz aholi orasida sud hokimiyatining ijobiy timsolini yanada shakllantirishda, “Yangi O‘zbekiston — yangi sud” tamoyilini real hayotimizga tatbiq etishda o‘z samarasini beradi.
Shuhrat Cho‘lliyev,
Oliy Majlis Senatining
Sud-huquq masalalari va korrupsiyaga qarshi kurashish
qo‘mitasi raisi o‘rinbosari
Izoh (0)