Burun oqishi alohida kasallik emas, balki u o‘ndan ortiq turli kasalliklarning belgisi bo‘lishi mumkin: shamollashdan, qizamiqqacha. U bilan qanday kurashish kerak?
Fiziologik nuqtai nazardan, burun nafas olish tizimimizning darvozasidir. Bundan tashqari, uning nafaqat ichki tuzilishi, balki tashqi shakli ham muhim rol o‘ynaydi. Nafas olayotganda havo oqimi burun orqali yuqoriga, so‘ng yoy shaklida pastga yo‘naltiriladi. Burunning anatomik tuzilishi uning asosiy funksiyasini — o‘pkaga kiradigan havoni isitish va tozalashni ta’minlaydi. Tabiatning o‘zi bu jarayonning samaradorligi haqida qayg‘urgan, turli shakldagi burunlarni yaratdiki, ular insonni o‘rab turgan atrof-muhit omillariga moslashtirishga xizmat qiladi.
Shamolli va sovuq ob-havo hukmron bo‘lgan mamlakatlar aholisining burunlari uzun va tor bo‘ladi: bunday shaklli burun havoni yanada samarali isitadi. Issiq iqlim sharoitida yashovchi odamlarning burni havoni sovitish uchun qulay bo‘lgan tekis va qisqa shaklda bo‘ladi. Bundan tashqari, burun bo‘shlig‘i himoya va hidlash funksiyalarini, shuningdek, paranazal havo trubalari mavjudligi sababli nutq paytida faol ishtirok etadi. Shuning uchun burunning normal nafas olishining buzilishi butun organizmning umumiy holatiga ta’sir qiladi.
Uzoq vaqt davomida burun oqishi o‘tib ketmadimi? Doktor bilan maslahatlashing. Nafas olish qiyinlashuvi burun suyagining egriligi, og‘ir shikastlanish oqibati, rivojlanishdagi tug‘ma anomaliyalar va boshqa muammolar tufayli yuzaga kelishi mumkin.
Niqoblar… Menga begona emas
Burun bo‘shlig‘i respirator infeksiyalarning patogenlaridan birinchi belgini olishi bilan himoya mexanizmlari sifatida aksirish va shilimshiq ishlab chiqarishni ko‘paytiradi. Ko‘p jihatdan, tez-tez burnimiz oqishiga biz o‘zimiz aybdormiz. Axir, respirator infeksiyalar havo tomchi yo‘llari orqali yuqadi. Va bu shuni anglatadiki, tibbiy niqob, qo‘lqop, qo‘llar va yuzni tez-tez yuvish, bir martalik ro‘molchalardan foydalanish infeksiya xavfini kamaytiradi. Agar infeksiya burunga baribir “joylashib” olgan bo‘lsa, uning shilliq qavat hujayralari o‘zlarining sekretor funksiyasini va mahalliy himoya omillarini faollashtiradi. Bu kundalik hayotda burun oqishi deb ataladi, ilmiy jihatdan — o‘tkir rinit. Biroq, burun oqishi nafaqat respirator virusli infeksiyalarning, balki qizamiq, skarlatina va boshqa kasalliklarning eng keng tarqalgan belgilaridan biridir.
Maslahat. Yuqumli rinitni davolash uchun virusga qarshi vositalar, mahalliy antibakterial va yallig‘lanishga qarshi preparatlar qo‘llaniladi.
Mustahkam immunitet
Burun oqishining tez-tez takrorlanishi va tuzalishning qiyinligi ba’zida zaif immunitetni ko‘rsatadi. Chiniqish tananing himoya funksiyasini kuchaytirishga yordam beradi: ertalab yuzingizni salqin suv bilan yuving yoki kontrastli dush oling, so‘ngra sochiq bilan yaxshilab artining. Kechki paytda suvda “oyoqda yurish” qiling. Vannaga suv quying (harorat 35 daraja), u to‘piqqa yetar darajada bo‘lsin. Bir necha daqiqa suvda yuring. Har bir keyingi protsedura bilan suv haroratini 2-3 gradusga kamaytirib boring.
Maslahat. O‘zingizni yiqilib ketayotgandek his qilyapsizmi, burun oqishi paydo bo‘ldimi? Shamollashning oldini olish uchun xantal, dengiz tuzi yoki dorivor o‘simliklar bilan oyoqlarni qizdirib oling. Mingyaproq, kalamus ildizi, oreganoni teng nisbatda oling. 100 g aralashmaning ustiga 2 litr qaynoq suv quying va uni qaynatib oling. Va sovuq suv ustiga to‘king. Ammo yodda tuting: agar tana harorati allaqachon ko‘tarilgan bo‘lsa, siz oyoqlaringizni issiq vanna qila olmaysiz — bu yurak uchun qo‘shimcha yuk.
Tomchilarni to‘g‘ri tanlang
Burunning oqishi bilan bog‘liq asosiy muammo — burun shilliq qavatining shishishi tufayli nafas olishning qiyinlashuvi. Uni yengillatish uchun vazokonstriktiv(tomirlarni toraytiruvchi) ta’sirga ega burun tomchilari qo‘llaniladi -ular burun oqishini davolashning eng keng tarqalgan vositalaridir. Ammo siz ulardan 7-10 kundan ortiq bo‘lmagan muddatda foydalanishingiz mumkin: bu dorilarni uzoq muddat qo‘llash burun shilliq qavatida kasallik jarayonlarining kuchayishiga, rinit va burun poliplarining rivojlanishiga, shuningdek, qon bosimining oshishiga olib kelishi mumkin. Bu paytda asosi yog‘ bo‘lgan tomchilarni qo‘llash samaraliroqdir: ularning ta’siri uzoqroq davom etadi va qaramlikka olib kelmaydi. Va siz burunni kuchsiz tuz eritmasi bilan yuvishingiz mumkin (bir chimdim tuzni oling va bir stakan iliq suvda eritib oling), kalendula eritmasi (bir stakan iliq suv uchun 3 tomchi kalendula damlamasi) yoki tayyor farmatsevtik eritmalardan foydalaning. Jarayon oxirida burunni yaxshilab qoqib tashlang.
Maslahat. Vazokonstriktor tomchilarining tezroq ishlashi uchun foydalanish vaqtida boshingizni orqaga egib, bir oz yon tomonga buring. Burun yo‘llarini yuvayotganda, pipetkadan foydalaning, eritmani burun bilan tortmang.
Asoratlarning oldini oling
O‘tkir rinit ikki sababga ko‘ra surunkali holatga o‘tishi mumkin: davolanishning uzoq davom etishi va immunitetning zaiflashishi. Ikkinchi omil hal qiluvchi rol o‘ynaydi. Surunkali rinitda burun doimiy ravishda bitib qoladi, qichishish, aksirish va shilimshiqning doimiy sekretsiyasi bezovta qiladi. O‘tkir rinitdan farqli o‘laroq, surunkali shaklda burun shilliq qavatining tuzilishi buziladi va vaqt o‘tishi bilan burunning biriktiruvchi to‘qimasi o‘sadi, tomir devorlarining qalinligi oshadi, kasallik rivojlanib boraversa, burun suyagi shikastlanadi. Surunkali rinitning sabablari har xil — orofarenks, sinusit, kistalar va burun poliplari kasalliklari, shuningdek, yurak, buyraklar, jigar va o‘pka kasalliklari. Bundan tashqari, xavf omillari zararli mehnat sharoitlari va, albatta, chekishdir.
Maslahat. Spirtli ichimliklardan voz keching. Spirtli ichimliklar burun shilliq qavatining holatiga salbiy ta’sir qiladi: qon tomirlarini kengaytiradi, qonning turg‘unligini keltirib chiqaradi, burundan nafas olishni qiyinlashtiradi.
Allergiya aybdor
Odatda allergik rinit aksirish, burunda qichishish, shilliq qavatning shishishi va ko‘p miqdorda suyuqlik ajralishi bilan boshlanadi. Ko‘pincha bu ko‘zlardagi qichishish va yoshlanishi bilan birga keladi. Allergik rinitning belgilari, qoida tariqasida, allergenlarning ta’siri eng kuchli bo‘lgan o‘simliklarning gullash davrida aniq namoyon bo‘ladi. Bu burun oqishi gul changiga allergiya yoki pollinoz deb ataladi. Chang, hayvonlar yungi, mog‘or va qo‘ziqorin sporalari, oziq-ovqat va boshqa allergenlar allergik rinitni qo‘zg‘ab, yilning istalgan vaqtida noxush alomatlari bilan paydo bo‘lishi mumkin.
Maslahat. Qaysi allergen sizga ta’sir qilayotganini aniqlashga harakat qiling. Iloji bo‘lsa, undan qoching. Allergik rinitda antigistaminlar yordamga keladi, ammo ularni shifokor ko‘rsatmasi bo‘yicha ishlatish kerak.
Hid bilish hissi qayerga ketdi?
Shamollashning asoratlaridan biri giposmiya — hid bilish funksiyasining pasayishi. Hid bilish hissi orqali odam ovqatni tahlil qiladi, havoda aralashmalar mavjudligini aniqlaydi va hokazo. Bularning barchasi burun bo‘shlig‘ida nafas olish jarayonida havo oqimi o‘tadigan hidlash analizatori retseptorlari mavjudligi tufayli amalga oshadi. Bundan tashqari, trigeminal asabning uchlari burun bo‘shlig‘ida joylashgan bo‘lib, hayot uchun xavfli moddalar tirnovchi xususiyat bilan tahdid qilganda, nafas olish refleksli ravishda to‘xtaydi.
Maslahat. Agar siz hidni sezmayotgan bo‘lsangiz, shifokordan yordam so‘rang. Chunki hid bilish hissi ishlamasligi nafaqat o‘tkazilgan koronavirus asorati, balki maishiy gaz, kimyoviy moddalar, xavfli suyuqliklar bilan zaharlanish sababidan ham bo‘lishi mumkin.
Belgilangan sinusit
Agar burun oqishi tabiati o‘zgargan bo‘lsa, burun sohasida, ko‘zlar ostida yoki qoshlar ustida og‘riqli hislar mavjud bo‘lsa, tovush bilan bog‘liq muammolar sezilsa, tana harorati ko‘tarsa, darhol shifokor bilan maslahat qilishingiz kerak. Ushbu alomatlar o‘tkir rinit — sinusitning asoratini ko‘rsatadi. Bugungi kunda sinusitni davolashda intranazal vositalar (tomchilar va spreylar) va og‘iz preparatlari qo‘llaniladi. Ular dorivor moddalar majmuasini o‘z ichiga oladi va bir vaqtning o‘zida antibakterial, yallig‘lanishga qarshi, shishni kamaytiruvchi va suyultiruvchi ta’sirga ega.
Maslahat. Burun oqishida quruq issiqlik har doim ham foydali emas. O‘tkir rinitning dastlabki kunlarida burun qanotlari yaqinidagi joyni kuniga 2-3 marta 5-7 daqiqa davomida iliq qum, don, tuz yoki qaynatilgan tuxum po‘choqlari bilan isitishingiz mumkin. Burunda yiringli ajralma kuzatilgan vaqtda bu usulni qo‘llash mumkin emas.
Mavzuga doir:
Izoh (0)