Shvetsiyada Qur’onning yoqilishi. Endi mamlakatning NATOga kirishi masalasi og‘irlashadimi?
Shvetsiya hukumati Stokgolmdagi Turkiya elchixonasi yonida Qur’on kitobining yoqib yuborilishini qoraladi va musulmonlarga hamdardlik bildirdi. Turkiya esa bo‘lib o‘tgan voqeadan so‘ng Shvetsiya mudofaa vazirining Anqaraga tashrifini bekor qildi. Tashrifda Shvetsiyaning NATOga kirishi masalasi muhokama qilinishi kerak edi.
21-yanvar kuni Turkiyaning Stokgolmdagi elchixonasi yonida norozilik mitingi bo‘lib o‘tgandi: aksiya ishtirokchilari Turkiyada taqiqlangan Kurdiston ishchilar partiyasini (KIP) qo‘llab-quvvatlagan va Shvetsiyaning NATOga kirishiga qarshi chiqqan. Namoyish tashkilotchisi, o‘ta o‘ngchi siyosatchi, Stram Kurs partiyasi rahbari Rasmus Paludan mitingda islomni qoralovchi nutq so‘zlagan, so‘ngra yumshoq muqovali Qur’onni yoqib yuborgan.
Shvetsiya politsiyasi mitingga so‘z erkinligi to‘g‘risidagi qonunlarga muvofiq ruxsat berilganini tushuntirdi. Reuters xabariga ko‘ra, politsiya tomonidan Paludanga miting o‘tkazish uchun berilgan ruxsatnomada bu harakat islomga va “Turkiya rahbari Rajab Toyyib Erdo‘g‘onning Shvetsiyada so‘z erkinligini cheklashga urinishlari”ga qarshi kurash deb atalgan.
Paludanning xatti-harakatlari birinchi navbatda Turkiyada va boshqa islomiy mamlakatlarda — masalan, Saudiya Arabistoni, Iordaniya, Birlashgan Arab Amirliklari va Kuvaytda norozilikni keltirib chiqardi. Eron Tashqi ishlar vazirligi matbuot kotibi Nosir Kanani buni islomofobiyaning ko‘rinishi deb atadi.
O‘z navbatida, Shvetsiya hukumati a’zolari ham Qur’onning yoqilishini qoralab chiqdi. “So‘z erkinligi demokratiyaning asosiy qismi. Ammo qonuniy bo‘lgan hamma narsa ham o‘rinli emas. Ko‘plab insonlar uchun muqaddas bo‘lgan kitoblarni yoqish chuqur hurmatsizlik bo‘lgan harakatdir. Stokgolmda sodir bo‘lgan voqeadan xafa bo‘lgan barcha musulmonlarga hamdardligimni bildirmoqchiman”, — deb yozdi bosh vazir Ulf Kristersson Twitter’da.
Shvetsiya tashqi ishlar vaziri Tobias Billstrim ham xuddi shunday bayonot berdi: “Shvetsiyada so‘z erkinligi uchun keng yo‘l ochilgan, ammo bu Shvetsiya hukumati yoki mening o‘zim hamma bildirilgan fikrlarni qo‘llab-quvvatlaymiz, degani emas”.
Checheniston rahbari Ramzan Qodirov voqeaga o‘z munosabatini bildirdi. “Aslida, shaytonning sheriklari bo‘lgan eng yaramas odamlargina muqaddas qadriyatlarga tajovuz qilib, buni norozilik belgisi deb ataydi. Aytishlaricha, bu harakat Stokgolm rahbarlari bilan kelishilgan, biroq men bu jirkanch harakat nafaqat ma’qullanganiga, balki siyosiy kuchlar tashabbusi bilan uyushtirilgani va bunga pul to‘langaniga qat’iy ishonaman. Aks holda, bunday ochiqdan ochiq provokatsiya hech qachon ma’qullanmagan bo‘lardi”, — deb yozdi u Telegram’dagi kanalida.
Shvetsiya mudofaa vaziri Pol Yonson turkiyalik hamkasbi Hulusi Akarning taklifiga binoan 27-yanvar kuni Turkiyaga tashrif buyurishi kerak edi. Ushbu tashrif yordamida Shvetsiya Turkiyani Stokgolmning NATOga a’zo bo‘lish haqidagi arizasini ma’qullashga ko‘ndirishga umid qilayotgandi. Biroq Turkiya rasmiylari Stokgolm “Turkiyaga qarshi norozilik namoyishlarining oldini olish uchun yetarlicha chora ko‘rmayotgani” sababli uchrashuvni bekor qildi.
Bundan tashqari, Anqaraning ta’kidlashicha, Shvetsiya mamlakatning NATOga kirish imkoniyatini muhokama qilish chog‘ida qabul qilingan kelishuvlarni buzgan. Gap Stokgolmning KIPni “terrorchi tashkilot” sifatida tan olish majburiyati haqida bormoqda.
2022-yilning may oyida Shvetsiya va Finlyandiya NATOga a’zo bo‘lish uchun rasmiy ariza topshirgan edi. Bungacha har ikki davlat harbiy betaraflik siyosatiga amal qilgan. Alyansga qo‘shilish uchun ariza berish to‘g‘risidagi qaror Rossiyaning Ukrainadagi bosqini fonida qabul qilingan.
Shvetsiya va Finlyandiyaning NATOga a’zo bo‘lishi uchun alyansning barcha a’zolari ularning arizalarini qo‘llab-quvvatlashlari kerak. Ittifoqning 30 a’zosidan faqat Vengriya va Turkiya arizalarni ratifikatsiya qilmagan. Anqara ayni paytda ikki davlatga o‘z hududidagi kurd guruhlarini qo‘llab-quvvatlashni to‘xtatish talabini ilgari surdi. Turkiya rasmiylari, shuningdek, Shvetsiyadan “terrorchilikda gumonlanuvchilarni” Anqaraga ekstraditsiya qilishni talab qildi. Keyinchalik Turkiya Shvetsiya va Finlyandiya hali bu talablarni bajarmaganini bir necha bor ta’kidladi.
