O‘zbekiston 2022-yil davomida 4,25 mlrd dollarlik oltin eksport qilgan. Bu haqda Davlat statistika qo‘mitasi hisobotidan ma’lum bo‘ldi.
Mamlakat tashqi savdo aylanmasi o‘tgan yili ilk bor 50 mlrd dollardan oshdi. Bunda eksport 19,3 mlrd dollarni tashkil qilgan bo‘lsa, 28,2 mlrd dollarlik mahsulotlar import qilingan.
2022-yilda O‘zbekistonning eksporti tarkibida oltinning ulushi 21,3 foiz bo‘lib, sanoat tovarlaridan (23 foiz) keyin ikkinchi o‘rinni egallagan. Mamlakat o‘tgan yilning besh oyida 4,25 mlrd dollarlik oltin eksport qilgan. Oltin eksporti 2019-yilda 4,9 mlrd dollar, 2020-yilda 5,8 mlrd dollar, 2021-yilda 4,1 mlrd dollar bo‘lgan edi.
Mart oyidan to noyabrga qadar bir qancha omillar tufayli O‘zbekiston umuman oltin eksport qilmadi. Shunga qaramay, mamlakat o‘tgan yili 2021-yilga nisbatan ko‘proq oltin sotishga erishdi.
Yetti oy ichida oltin eksport qilinmagan bo‘lsa-da, mamlakat bozordagi doimiy faolligini susaytirmadi va oltin sotib olish bo‘yicha yetakchi davlatlardan biriga aylandi. Mazkur davrda narxlarning pastligi oltin import qilishning asosiy omili bo‘ldi.
O‘zbekiston va oltinni nima bog‘lab turadi?
Deyarli 36 mlrd dollarlik xalqaro zaxiralarining 63 foizi yoki 22,5 mlrd dollari oltindan iborat. Bu esa mamlakatni oltin bozorida doimiy kuzatib borishga va unda faol bo‘lishga undaydi.
Global oltin narxlari mart oyida 2 050 dollar atrofida shakllangan edi. Biroq geosiyosiy vaziyat oqibatida narxlar oktabr oyida 1 650 dollardan ham tushib ketdi.
Markaziy banki raisi o‘rinbosari Behzod Hamroyev nufuzli nashrlardan biri Bloomberg’ga bergan intervyusida O‘zbekiston zaxiralardagi oltin ulushini 50 foizdan pasaytirmoqchi bo‘lgani, biroq bozor bunga yo‘l qo‘ymagani haqida aytgan edi.
“Biz uchun ikkita omil bor: joriy narx va kelajakdagi narx. Narx ko‘tarilmoqdami yoki u o‘zining eng yuqori cho‘qqisiga yetib, pasayyaptimi? Bu biz izlayotgan daqiqa. Agar narx ko‘tarilayotgan bo‘lsa, kutganimiz ma’qul”, — deydi Hamroyev.
Samarqandda bo‘lib o‘tgan II O‘zbekiston iqtisodiy forumi doirasida Xalqaro Valyuta Jamg‘armasining Yaqin Sharq va Markaziy Osiyo departamenti direktori Jihad Azur ham “Daryo” muxbiriga mamlakatning oltin bilan bog‘liq vaziyati, uzoq vaqt davomida oltin sotmayotgani haqida gapirib bergan edi.
“Odatda mamlakatlar narxlar ko‘tarilganda ko‘proq qimmatbaho metall sotadi, agar narxlar tushib boraversa hukumat boshqa bozorlarning o‘zgarishini kutadi. Menimcha, mamlakatning ushbu harakati bozordagi vaziyat va imkoniyatlardan kelib chiqqan qarorga asoslanmoqda”, — degan edi Jihad Azur.
Noyabr oyiga kelib oltin narxlari sezilarli ravishda o‘sa boshladi. Buning natijasida O‘zbekiston so‘nggi ikki oy ichida qariyb 1,3 mlrd dollarlik oltin sotdi. Narxlar yanvarda ham o‘sishda davom etayotganini hisobga olsak, mamlakat bu oyda ham oltin eksport qilish ehtimoli yuqori.
Ayni paytga kelib jahonda oltin narxlari bir troya unsiya uchun 1 920 dollar, bir gramm uchun 62 dollar bo‘lib turibdi.
2023-yilda narxlar qanday bo‘ladi?
Rossiyalik milliarder Mixail Fridmanga tegishli bo‘lgan Alfa Bank qimmatli qog‘ozlar bozori tahliliy bo‘lim boshlig‘i Boris Krasnojenov bozorda oltin narxi sezilarli o‘zgarishini aytib o‘tdi.
Uning hisob-kitoblariga ko‘ra, 2023-yilda oltinning narxi bir troya unsiyasi uchun o‘rtacha 1,9 ming dollar atrofida shakllanadi. Shu bilan birga, o‘zgaruvchanlik tufayli narx 1,7 ming dollardan 2,1 ming dollargacha keng doirada harakatlanishi mumkin.
“Oltin bahosi dinamikasiga Fed (AQSH Federal zaxira tizimi) stavkalari dinamikasi bo‘yicha qisqa muddatli kutilmalar, Xitoy iqtisodiyotidagi vaziyatning rivojlanishi, inflyatsiya dinamikasi, geosiyosiy omillar va global retsessiya kutilmalari ta’sir ko‘rsatadi”, — deya tushuntiradi Krasnojenov.
Uning so‘zlariga ko‘ra, bir qator bozor ekspertlari 2023-yilda oltin narxi bir troya unsiyasi uchun 3 000—4 000 dollargacha oshishini taxmin qilmoqda.
“Agar dunyo Markaziy banklari inflyatsiyani nazorat qilish qobiliyatini yo‘qotsa, bu sodir bo‘lishi mumkin”, — deya qayd etadi ekspert.
Finam IC direktori Yaroslav Kabakovning fikricha, agar Fed stavkalarni oshirishda davom etsa va AQSH iqtisodiyoti retsessiyadan qocha olsa, dollar asosiy valyutalarga nisbatan mustahkamlanishda davom etadi va oltin narxi 2023-yilda ham hozirgi darajada saqlanib qolishi mumkin.
“Biroq o‘rta muddatli istiqbolda yuqori foiz stavkalari iqtisodiy o‘sishni sekinlashtiradi, bu esa dollar kursini zaiflashtiradi va oltin narxining navbatdagi ko‘tarilishiga olib keladi”, — deydi ekspert.
Izoh (0)