O‘zbekistonda kartoshkaning yangi navi ixtiro qilindi. Mamlakatda kartoshka yetishtirish bilan bog‘liq vaziyat qanday?

O‘zbekiston Qishloq xo‘jaligi vazirligi huzuridagi Sabzavot, poliz ekinlari va kartoshkachilik ilmiy-tadqiqot institutining seleksioner olimlari mamlakat tuproq iqlim sharoitiga mos kartoshkaning ertapishar  “Toshkent ertagi” navini ixtiro qildi. Bu haqda Qishloq xo‘jaligi vazirligi xabar bermoqda. 

Ushbu navning mualliflari Rustam Nizomov, Jasur Rahmatullayev, Muhammadjon Rasulov va Dilshod Tursunovlar hisoblanadi. Yangi nav 2023-yilda Intellektual mulk agentligi tomonidan patentlashtirildi.

Yangi kartoshka navi mavjud navlardan bir nechta ustunlik jihatlari bilan ajralib turadi. Jumladan, u ultraertapishar nav, mavjud mahalliy ertapishar navlardan 10-12 kun vaqtli yetiladi.

Uning vegetatsiya davri, ya’ni unib chiqishidan toki palak qurigunicha muddati 65-70 kundan iborat. Nav yuqori unumdor tuproqqa talabchan, virusli kasalliklarga bardoshli ekanligi bilan ham ajralib turadi.

O‘zbekistondagi barcha toifa xo‘jaliklarda 2022-yil hosili uchun 221,5 ming gektarga, shundan, fermer va qishloq xo‘jaligi korxonalarida 133,4 ming gektarga (asosiy maydonga 93,5 ming gektar, bog‘-tok qator orasiga 13 ming gektar va takroriyga 26,9 ming gektar ) hamda dehqon xo‘jaliklari va aholi tomorqalarida 88,1 ming gektarga kartoshka ekilgan.

Mazkur maydonlardan 3,4 mln tonna  (2021-yilga nisbatan 200 ming tonna ko‘p, 107 foiz) kartoshka yetishtirildi.

Ma’lumot o‘rnida, tibbiy me’yorlar nuqtayi nazaridan, aholining kartoshkaga bo‘lgan 1 yillik ehtiyoji (JSST me’yori 1 kishiga 96 kg) 3,4 mln tonnani tashkil etadi.

O‘zbekistonda 2022-yil hosili uchun fermer va qishloq xo‘jaligi korxonalari tomonidan kartoshkaning yangi serhosil “Surya”, “Spunta”, “Ranomi”, “Passion”, “Malis”, “Luizana”, “Orea va Konstanse” kabi xorijiy kartoshka navlari ekib yetishtirilgan.

Hududlarning tuproq-iqlim sharoitiga mos, kasallikka, issiqqa va qurg‘oqchilikka chidamli ertaki, o‘rtaki va kechki yuqori hosil beradigan navlarini yaratish ishlari olib borilmoqda.

O‘zbekiston hududida ekish uchun tavsiya etilgan va qishloq xo‘jaligi ekinlari Davlat reyestriga kartoshkaning 152 ga yaqin navlari kiritilgan bo‘lib, shundan, 19 navi mahalliy ilmiy-tadqiqot institutlari olimlari tomonidan yaratilgan.

Ko‘p yillik tadqiqotlar natijasida kartoshkaning yangi 11 ta mahalliy navlari ixtiro qilingan.

2023-yilda nimalar bo‘ladi? 

Joriy yilda aholini kartoshkaga bo‘lgan talabini to‘liq qondirish maqsadida dastur ishlab chiqildi. Unga ko‘ra, jami 3,7 mln tonna kartoshka yetishtirish belgilab olindi.

Buning uchun, 2023-yilda barcha toifa xo‘jaliklarda 286 ming gektarga, shundan, fermer va qishloq xo‘jaligi korxonalarida 143 ming gektarga (asosiy maydonga 106 ming gektar, bog‘-tok qator orasiga 9 ming gektar va takroriyga 28 ming gektarga) hamda aholi tomorqasida 142 ming gektarga kartoshka ekish rejalashtirilmoqda.

Tuproq-iqlim sharoitlarini inobatga olib, O‘zbekistonning 40 ta kartoshka yetishtirishga ixtisoslashtirilgan tumanlarida 71 ming gektar maydonda kartoshka yetishtiriladi.

Shundan 23 tasida urug‘lik kartoshka yetishtirishga hamda 9 ta tumanning 39 ta hududlarida “Super-elita” va “Elita” urug‘liklari yetishtiriladi.