O‘zbekistonga Turkmanistondan gaz yetkazib berishdagi muammolar Xitoyga jiddiy ta’sir qilishi mumkin
Qishning o‘rtasida O‘zbekistonda elektr va gazda katta uzilishlar yuz berdi, bunga “Galkinish” konidagi muammolar tufayli qo‘shni Turkmanistondan gaz yetishmasligi sabab bo‘ldi. Kondagi ta’mirlash ishlari qancha davom etishini taxmin qilish hali qiyin. Ammo agar bu uzoq davom etsa, muammo Xitoyga yetkazib berishga ham ta’sir qilishi mumkin. Bu haqda tahlilchilarga tayanib “Kommersant” xabar bermoqda.
O‘zbekistonda g‘ayritabiiy sovuqlar va Turkmanistondan gaz yetkazib berishning to‘xtatilishi fonida elektr energiyasida ommaviy uzilishlar, shuningdek, issiqlik ta’minoti va iste’molchilarga gaz ta’minotida uzilishlar kuzatilmoqda.
O‘zbekiston Energetika vazirligi matbuot xizmati xabariga ko‘ra, 12-yanvar kuni Turkmanistondagi tabiiy gaz konlarida g‘ayritabiiy sovuq tufayli yuzaga kelgan favqulodda vaziyat turkman gazi importining to‘liq to‘xtab qolishiga va import hajmining qisqarishiga olib keldi.
2023-yil boshida O‘zbekiston Turkmanistondan kuniga 35 million kub metr gaz va kuniga 20–21 million kVt/soatgacha elektr energiyasi import qilishni rejalashtirgan edi.
“Turkmangaz” O‘zbekistonga gaz eksportini 2022-yilda “Markaziy Osiyo—Xitoy” gaz quvuri uchun asos bo‘lgan, mamlakatdagi eng yirik “Galqinish” konidagi quvurlarda gidrat hosil bo‘lishi sababli to‘xtatib qo‘ygan.
O‘zbekiston hududida 10-yanvardan boshlab havo harorati kechasi o‘rtacha minus 19–20 darajagacha, kunduzi esa minus 17 darajagacha pasayib, elektr va gaz iste’moli oshishiga olib keldi.
Sovuq havo fonida bir qator sanoat korxonalariga gaz yetkazib berish qisqartirildi, gaz quyish shoxobchalari vaqtincha yopildi.
Oqibatda O‘zbekiston hukumati mamlakatning bir qator viloyatlarida, jumladan, Toshkentda elektr energiyasini bir yarim soatdan ikki soatgacha yetkazib berishda cheklovlar joriy qildi. Bundan tashqari, quvurlarda gaz bosimi pastligi sababli ayrim xonadonlar gazsiz qolgan.
O‘zbekiston Mudofaa vazirligi tomonidan issiq ovqat tayyorlashda qiynalayotgan Toshkent aholisi uchun dala oshxonalari tashkil etildi.
2021-yilda O‘zbekistonda gaz qazib olish hajmi qariyb 50,9 milliard kub metrni tashkil etdi, shu davrdagi iste’mol esa 46,4 milliard kub metrga baholanmoqda.
Mamlakatda ishlab chiqarish har yili pasayib bormoqda, qishda, eng yuqori yuklamalarda mamlakatda gaz tanqisligi kuniga 20 million kub metrga yetishi mumkin.
Shu bilan birga, O‘zbekiston Xitoyga yiliga 4 milliard kub metrga yaqin gaz eksport qiladi, hozirda mamlakatdan eksport qilish butunlay to‘xtatilgan.
2022-yil kuzida Rossiya O‘zbekiston va Qozog‘istonga kelgusida Xitoyga eksport qilish istiqboli bilan ushbu davlatlarga Rossiya gazini yetkazib berishni tashkil qilishni taklif qilgan, biroq hozircha muzokaralar aniq natija bermagan.
Hozirda “Turkmangaz” duch kelayotgan muammolar qanchalik ahamiyatli ekanligi, xususan, “Galkinish” konidagi dala gaz quvurlaridagi gidrat tiqinlarini bartaraf etish uchun qancha vaqt kerakligi nomalum.
Agar muammo keng ko‘lamli bo‘lsa, “Markaziy Osiyo—Xitoy” quvuri orqali gaz yetkazib berishning kamayishi kutiladi. Bu esa, o‘z navbatida, Xitoyni LNG importini sezilarli darajada oshirishga majbur qiladi.
Qish mavsumida O‘zbekiston va Qozog‘iston gazni ichki bozor ehtiyojlariga yo‘naltirib, “Markaziy Osiyo—Xitoy” orqali yetkazib berishni qisqartiradi. Xitoyga import qilinadigan gazning 17-18 foizi Turkmaniston hissasiga to‘g‘ri keladi.
