9-yanvar sanasiga bog‘liq diqqatga sazovor voqealar qatoridan Dog‘istonda 3 ming kishini asirga olgan chechen jangarilari, BMTning Nyu-Yorkdagi shtab-kvartirasining foydalanishga topshirilishi hamda sapotekilarga tegishli noyob xazinaning topilishiga oid faktlar o‘rin olgan.
Dog‘istonda 3 ming kishini asirga olgan chechen jangarilari
1996-yil 9-yanvar sanasi Dog‘istonning Kizlyar shahri tarixida qora kun sifatida qolgan. Har yili shu kuni kizlyarliklar gullar bilan shahar bog‘iga to‘planib, terrorchilar qurboniga aylangan o‘nlab insonlarni xotirlaydi.
Dog‘iston rahbariyati bilan kechasi o‘tkazilgan muzokaralardan keyin, 10-yanvar tongida terrorchilar aksariyat asirlarni ko‘ngillilarga almashgan — ular orasida deputatlar, Dog‘iston hukumati vakillari va jurnalistlar bor edi. 11 ta avtobusdan iborat kolonna Checheniston tomon yo‘l olgan. “Pervomays” qishlog‘ida avtobuslar to‘xtatilgan va muzokaralar boshlanib, u 5 kun davom etgan. Oxir-oqibat artilleriya va vertolyotlardan foydalanilgan holda shturm amalga oshirilgan.
18-yanvar kuni operatsiya yakunlangan. “Pervomaysk” qishlog‘i butunlay vayron bo‘lgan. Jangarilarning bir qismi o‘ldirilgan, ammo katta qismi Checheniston hududiga o‘tib ketishga muvaffaq bo‘lgan.
“Salman Raduyev boshchiligidagi bosqinchilar shaharga kirganida endi tong otayotgandi. Birinchi zarbani ular shahar aerodromida joylashgan vertolyot maydonchasiga amalga oshirdi, granatomyotlarda ular ikkita vertolyotni yakson qildi. Shu bilan birga, ular Cheremushka tumanidagi harbiy qism atrofiga snayperlarni joylashtirib, uni bloklab qo‘ydi”, — deya eslaydi o‘sha kungi voqea guvohlaridan biri Ahmed Salamov.
Salamovning so‘zlariga ko‘ra, u “Prometey” telestudiyasi direktori Kamil Omarov bilan shifoxona tomon yo‘l olgan. Ular Raduyev uchrashishga rozilik bergan birinchi muzokarachilar edi. Shundan keyingi barcha, jumladan, “Pervomaysk”dagi muzokaralar ham Ahmed Salamov va Kamil Omarov ishtirokida o‘tkazilgan. Aynan ularning qahramonliklari sabab asirlarning o‘limi oldi olingan. “Shifoxonadagi 3 ming asirdan faqat bir kishi halok bo‘ldi. Qolganlarni qutqarishga erishdik. Bu mamlakat tarixidagi shu kabi omadli muzokaralarning birinchisi edi”, — deydi Salamov.
Shifoxonani egallagan jangarilar asirlarni palatalardagi karavotlarga o‘tirg‘izib chiqqan. Terrorchilar shifoxona binosini minalashtirib chiqqan, koridorlar bo‘ylab harakatlangan odamlar ushbu minalarning simlari ustidan oshib o‘tishga majbur bo‘lardi. Jangarilar juda yaxshi qurollangan edi — barchasida avtomatlar, pulemyotlar, kamarida esa kamida 10 tadan granatalar bo‘lgan.
Shaharning tinch aholisi qariyb bir sutka davomida shifoxonada tutib turilgan. Oxir-oqibat terrorchilar shahar tashqarisiga — “Pervomaysk” qishlog‘iga chiqarilgan va yerda to‘liq tor-mor keltirilgan, asirlar esa ozod etilgan.
BMTning Nyu-Yorkdagi shtab-kvartirasi
1951-yil 9-yanvar kuni Nyu-Yorkda Birlashgan Millatlar Tashkiloti asosiy binosining tantanali ochilish marosimi bo‘lib o‘tgandi. BMT shtab-kvartirasi — bu asosiy ishchi organlar, xodimlar shtati, boshqaruv organlariga rasmiy ofis vazifasini o‘tuvchi binolar majmuasidir.
BMT binosini yaratish uchun butun dunyodan turli arxitektorlar, dizaynerlar va muhandislar taklif etilgan. Ular orasida Nikolay Basov, Oskar Nimeyer, loyihalashtirish bo‘yicha direktor Maks Abramovich, muhandis-konsultant Vladimir Bodyanskiy, Ernst Kormye, bosh arxitektor Uolles Garrison, Sharl Le Korbyuzye, Sven Markelius, Svayyo, Lyan Se Chen, shuningdek, konsultantlar Entoni Antoniades, Metyu Noviki va Ernest Vaysman bor edi.
Ushbu guruh 50 ta turli loyihani taqdim etgan va oxir-oqibat tanlov Le Korbyuzyening konseptual g‘oyasiga kelib to‘xtagan. Uning chizmalariga ko‘ra, binolar majmuasi turli uslublarni o‘zida birlashtira olishi kerak edi: ofislar uchun baland shisha panellar va Bosh assambleya zali uchun doirasimon past qubba. BMT shtab-kvartirasini qurish yakunlangan vaqtda u Manxettendagi eng zamonaviy arxitektura binosi hisoblangan.
Bino Manxettenning sharqiy qismidagi 42 va 48-ko‘chalar, Birinchi avenyu va Ist-River orasida joylashgan. 7 gektar maydondagi 167 metrli BMT binosini loyihalashtirish uchun arxitektorlar guruhiga 6 yil vaqt kerak bo‘lgan. BMT shtab-kvartirasi geografik jihatdan Nyu-Yorkda joylashgan bo‘lsa-da, u xalqaro hudud maqomiga ega.
BMT Nyu-Yorkdagi binosidan tashqari yana uchta yordamchi, mintaqaviy shtab-kvartiralarga ega: Jeneva, Vena va Nayrobida. Ammo tashkilotning muhim qarorlari aynan Nyu-Yorkda qabul qilinadi, chunki Bosh assambleya va BMT Xavfsizlik kengashining aksariyat yig‘ilishlari shu yerda o‘tkaziladi.
BMTning butun dunyo bo‘ylab joylashgan ishchi organlari, agentliklari va markazlarida 170 ta davlatdan 61 ming xodim faoliyat yuritadi. Nyu-Yorkdagi shtab-kvartiraga jami tashkilot xodimlarining uchdan bir qismi sig‘adi.
BMT rasman 1945-yil 24-oktabr kuni tashkil etilgan; shu kuni BMT nizomi aksariyat davlatlar tomonidan ratifikatsiya qilingan va kuchga kirgan. Birlashgan Millatlar nomini AQSH prezidenti Franklin Ruzvelt taklif etgan va u 1942-yil 1-yanvarda Birlashgan Millatlar deklaratsiyasida qo‘llangan — Ikkinchi jahon urushi vaqtida 26 ta davlat vakillari o‘z hukumatlari nomidan natsistlar blokiga qarshi hamkorlikdagi kurashni davom ettirishga kelishib olgandi.
1945-yil 11-fevral kuni Yaltada AQSH, Buyuk Britaniya va SSSR rahbarlari Franklin Ruzvelt, Uinston Cherchill va Iosif Stalin “tinchlik va xavfsizlikni ta’minlash uchun universal xalqaro tashkilot”ni ta’sis etish qarorini qabul qiladi. 25-aprel kuni 50 ta davlat vakillari San-Fransiskoda to‘planib, BMT nizomi ustida ish boshlaydi.
Meksikadagi sapotekilarga tegishli noyob xazina
1932-yil 9-yanvar kuni Monte-Alban xarobalaridan Meksikada yashagan sapoteki hindulariga tegishli XIII asrga oid xazina topilgandi.
Monte-Alban — Meksikaning janubiy qismida joylashgan mashhur arxeologik qo‘riqxona. Ikki ming yil davomida u yerda Kolumb tomonidan Amerika kashf etilgunga qadar eng yirik qadimiy shaharlardan biri bo‘lgan. Shaharning asl nomi qanday bo‘lgani saqlanib qolmagan. Uning hozirgi nomi Monte-Alban bo‘lib, ko‘p asrlar davomida hindularning yirik aholi punkti xarobalarini yashirgan o‘rmonli tepalikdan olingan.
1931-yilda u meksikalik arxeolog Alfonso Kaso tomonidan topilgan. Ayrim olimlar ushbu arxelogik topilmani Troyaning kashf etilishi bilan taqqoslagan. Monte-Albada yashagan odamlar qadimiy va favqulodda rivojlangan madaniyatga ega bo‘lgan. Shahar eng gullagan vaqtda u yerda 20 mingdan ortiq inson istiqomat qilgan va shaharning uzunligi 40 kilometrga yetgan. Ularning qabilalari sapotekilar deb atalgan. Bu yerdagilar ajoyib bino va ibodatxonalar qura olgan, tog‘ billurini qayta ishlay olgan, aql bovar qilmas darajadagi chiroyli tilla taqinchoqlarni yasagan.
Monte-Alban sag‘analari, ayniqsa, butun dunyo aholisida katta qiziqish uyg‘otib keladi. Ular toshdan qurilgan bo‘lib, har birining usti tosh plita bilan yopilgan. Bunday konstruksiya Janubiy Meksikada yashagan qadimgi hindular o‘z sardorlari va xudolarining xizmatchilarini ko‘mgan g‘orlar ko‘rinishi hisoblanadi.
Monte-Albandagi birinchi sag‘ana 1931-yil kuzda topilgan. Keyingi yilning 9-yanvarida esa Alfono Kaso daxmaga kirgan. U yerda 800 yil davomida hech kim tegmagan ulkan xazina bor edi. 500 dan ortiq buyumlar, jumladan, hindular xudosi Ship Totekning oltindan ishlangan niqobi ham. Niqobning burun va yanoq qismlariga inson terisi tortilgan. Shuningdek, tilla bilakuzuklar, marvarid va marjonlardan, nefrit, firuza, qahrabo, obsidian yasalgan taqinchoqlar ham bor edi.
Monte-Albandagi eng sirli topilma — billur inson chanog‘i bo‘lgan. Tog‘ billuri — yer yuzidagi eng qattiq minerallardan biri hisoblanadi. 1970-yilda ushbu chanoqlar dunyoning mashhur ekspertlari tomonidan o‘rganilgan. Ular chanoq yaxlit billur bo‘lagidan qirqib ishlangan degan xulosaga kelgan. Tog‘ billurini olmosdan boshqa narsa kesa olmasdi. Ammo sapotekilar qandaydir usul bilan uni qayta ishlashga muvaffaq bo‘lgandi.
“Kun xronologiyasi” loyihasi doirasida har kuni ertalab soat 09:30 da ushbu sanaga bog‘liq eng muhim va qiziqarli voqealar yoritib boriladi.
Izoh (0)