Shvetsiya oliy sudi 19-dekabr kuni Turkiya hukumatining jurnalist Bulent Keneshni ekstraditsiya qilish so‘rovini rad etdi, uning ism-sharifini Rajab Toyyib Erdo‘g‘on Shvetsiya bosh vaziri Ulf Kristersson bilan qo‘shma matbuot anjumani chog‘ida tilga olgan edi.
Ushbu matbuot anjumanida ikki mamlakat yetakchilari, xususan, Turkiya Shvetsiya va Finlyandiyaning NATOga kirishiga to‘sqinlik qilmasligi evaziga, Turkiya hukumati tomonidan terrorizmda yoki 2016-yilgi davlat to‘ntarishiga urinishda ishtirok etishda ayblanayotgan odamlarni ekstraditsiya qilishni ko‘zda tutuvchi memorandumni muhokama qilgan edi.
“Shvetsiyada terrorchilik tashkilotining bir a’zosi bor, uning ismini aytaman: Bulent Kenesh. Ushbu terrorchining Turkiyaga deportatsiya qilinishi biz uchun ulkan ahamiyatga ega va biz, albatta, Shvetsiya bu masalada yanada ehtiyotkorona harakat qilishini xohlaymiz”, — degan edi Erdo‘g‘on.
Shvetsiya sudi o‘zining rad javobini shu bilan izohladiki, Kenesh vataniga qaytgan taqdirda, siyosiy maqsadda ta’qib qilinishi mumkin. Bundan tashqari, sud jurnalist qochqin maqomiga ega ekaniga e’tibor qaratdi, shuning o‘zi uning ekstraditsiya qilinishini taqiqlash uchun asos bo‘la oladi.
Turkiya hukumatining so‘rovini rad etish qarorini Shvetsiya Tashqi ishlar vazirligi ham tasdiqladi. Idora ta’kidlashicha, aynan sud bunday masalalar bo‘yicha qaror qabul qiluvchi so‘nggi instansiya hisoblanadi.
Bulent Kenesh EUObserver nashriga ma’lum qilishicha, Shvetsiya hukumatining qarori u uchun kutilmagan yangilik bo‘lmagan. “Men Shvetsiyaning qonun ustuvorligi tizimiga doim ishonganman. Shvetsiya o‘zining NATOga qo‘shilishi bilan bog‘liq tarixiy jarayon paytida ham… o‘z demokratik va huquqiy prinsiplariga sodiq qolayotganini ko‘rishdan xursandman”, — dedi u jurnalistlarga.
Kenesh qo‘shimcha qilishicha, Erdo‘g‘on uning topshirilishini shaxsan talab qilishi bilan bog‘liq holatni bema’ni deb hisoblashini qo‘shib qo‘ydi va prezident uning kasbiy faoliyati tufayli gina saqlayotgan bo‘lishi mumkinligini aytdi. “Men na siyosiy, na zo‘ravonlik jinoyatlarini amalga oshirganman. To‘natrish tashkilotchisi ham, terrorchi ham emasman. Shunchaki jurnalistman. Inson huquqlarini himoya qilish sohasida jurnalistik faoliyat bilan shug‘ullanuvchi oddiy odamman”, — dedi Kenesh.
The Guardian yozishicha, Turkiya Shvetsiyadan jami 73 kishini ekstraditsiya qilishni so‘ramoqda. Ulardan kamida bittasini Shvetsiya hukumati allaqachon tutib bergan. Turkiyaning Anadolu agentligi xabariga ko‘ra, bu Anqara tomonidan terrorchilik tashkiloti deb hisoblanuvchi Kurdiston ishchilar partiyasi faoliyatiga aloqadorlikda ayblanib, olti yil-u o‘n oyga sirtdan hukm qilingan Mahmud Tatdir. 2015-yilda u Shvetsiyadan siyosiy boshpana so‘ragan, biroq unga rad javobi berilgandi.
Finlyandiya va Shvetsiya NATOga qo‘shilish uchun qachon ariza bergan?
18-may kuni Finlyandiya va Shvetsiya Ukrainadagi jangovar harakatlar avj olgan bir paytda NATOga qo‘shilish uchun ariza bergan. Turkiya Xelsinki va Stokgolmni mamlakatda taqiqlangan Kurdiston Ishchilar partiyasi bilan hamkorlikda ayblab, ularning alyansga qo‘shilishga bir muddat to‘sqinlik qildi.
Shvetsiya va Finlyandiya NATO blokiga qo‘shilishi uchun alyansga a’zo bo‘lgan 30 ta mamlakatning barchasi tegishli bitimni ratifikatsiya qilishi kerak.
Shvetsiya va Finlyandiyaning NATOga a’zo bo‘lishini ratifikatsiya qilish jarayoni 5-iyul kuni boshlangan. Ularning NATOga qo‘shilishini alyansning 30 ta a’zosidan 28 tasi ratifikatsiya qildi.
Turkiya nega qarshilik qilmoqda?
Shvetsiya uzoq vaqtlar mobaynida nafaqat Anqara, balki Vashington va Bryussel tomonidan terrorchilik tashkilotlari deb tan olingan harakatlar a’zolariga boshpana berib kelgan. Rossiya Ukrainaga bostirib kirgach, vaziyat o‘zgardi. Shvetsiya NATOga qo‘shilish uchun ariza berdi, ammo Turkiya bu jarayonga to‘sqinlik qila boshladi.
Turkiyaning asosiy shartlari, xususan, Kurdiston ishchilar partiyasi a’zolarini va 2016-yilgi davlat to‘ntarishiga urinishda gumon qilinganlarni Anqaraga ekstraditsiya qilish. Avvalroq Turkiya adliya vaziri Bekir Bozdag Xelsinki va Stokgolmni terrorchilarni ekstraditsiya qilishdan bosh tortishda ayblagan edi. Uning aytishicha, Finlyandiya va Shvetsiya Turkiya tomoni yuborgan ekstraditsiya ro‘yxatidan birorta terrorchini haligacha Anqaraga topshirgani yo‘q.
Noyabr o‘rtalarida Shvetsiya parlamenti mamlakat konstitutsiyasiga aksilterrorchilik qonunchiligini kuchaytiruvchi o‘zgartirishlar kiritilishini ma’qulladi. Shvetsiya asosiy qonuniga Turkiya sababli tuzatishlar kiritildi, u mamlakatning NATOga a’zo bo‘lishiga haligacha to‘sqinlik qilib kelayotgan edi. Endi Shvetsiyada Anqara terrorchilik tashkilotlari deb hisoblaydigan kurd harakatlari (birinchi navbatda Kurdiston ishchilar partiyasi) bilan bog‘liq shaxslarga nisbatan ish ochish osonroq bo‘ladi. Ma’qullangan o‘zgarishlar 2023-yil 1-yanvarda kuchga kirishi kerak.
Izoh (0)