Dunyo aholisining 99 foizi zararli havodan nafas oladi — BMT
Birlashgan Millatlar Tashkiloti o‘zining yangi hisobotida dunyo aholisining 99 foizi Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti (JSST) tomonidan belgilangan me’yorlardan oshib ketadigan va inson salomatligiga xavf tug‘diruvchi havodan nafas olayotganidan ogohlantirmoqda. Bu haqda BMT hisobotidan ma’lum bo‘ldi.
Havo sifati monitoringi hozirda 117 mamlakatning 6 000 dan ortiq shaharlarida amalga oshirilgan.
Salomatlikka sezilarli zarar hatto havoni ifloslantiruvchi moddalarning past darajada bo‘lganida ham sodir bo‘ladi. Qattiq zarralar o‘pkaga chuqur kirib, qon aylanish, yurak-qon tomir va nafas olish tizimlariga ta’sir qilishi mumkin.
Olimlarning fikricha, zarrachalar boshqa bir qator organlarga ham ta’sir qiladi. Havodagi azot dioksidining kontsentratsiyasi nafas olish kasalliklarini, xususan, astmani keltirib chiqaradi.
Ifloslangan havoda mayda zarrachalar va azot dioksidining ko‘payishi kuzatiladi. Bu asosan past yoki o‘rta daromadli mamlakatlarda kuzatiladi. Olimlar qazib olinadigan yoqilg‘ilarni cheklash va havo ifloslanishini kamaytirish uchun boshqa choralar ko‘rishga chaqirmoqda.
Ularning fikricha, iqtisodiyotning barcha tarmoqlari, jumladan, qishloq xo‘jaligi, energetika, transport va transport sohalarida atmosferaga zararli chiqindilarni kamaytirish, shuningdek, odamlarning xulq-atvorini dietadan tortib, kosmik isitishgacha o‘zgartirishni zudlik bilan amalga oshirish zarur.
Hisobot mualliflari, 2000—2018-yillarda ozonning o‘rtacha yillik fon kontsentratsiyasining o‘sishini qayd etadi.
Bu nafaqat aholi salomatligiga, balki qishloq xo‘jaligiga ham ta’sir ko‘rsatdi. Misol uchun, 2015-yilda Yevropada ozon tufayli bug‘doy yetishtirishning umumiy yo‘qotilishi 23,8 million tonnani tashkil etdi. Bu Ukrainadagi yillik ishlab chiqarishdan (21,8 million tonna) ham ko‘proq.
Go‘sht yetishtirish, go‘ng va o‘g‘itlarni qishloq xo‘jaligida keng qo‘llash ammiak chiqindilarining ko‘p bo‘lishining asosiy sabablari hisoblanadi.
Hisobotda ta’kidlanishicha, ammiak bo‘yicha ko‘proq chora ko‘rish zarur, bu ba’zi hollarda parhezni o‘zgartirish, jumladan, go‘sht iste’molini kamaytirish kabi texnik bo‘lmagan choralarni o‘z ichiga olishi kerak.
Hisobot mualliflarining ogohlantirishicha, amaldagi qonunchilikka ko‘ra, 2050-yilga borib mintaqa aholisining atigi uchdan bir qismi JSST tavsiyalariga javob beradigan havo sifati bilan nafas oladi.
