Turkiya Shvetsiya va Finlyandiyaning NATOga qo‘shilishiga haliyam qarshi ekanini bildirdi

Shvetsiya ham, Finlyandiya ham Anqara bilan terrorizmga qarshi kurash bo‘yicha imzolangan memorandumni bajarish uchun bir qator chora-tadbirlar ko‘rishi kerak, bu esa Turkiya tomonidan ularning NATOga qo‘shilishi ma’qullanishi uchun qo‘yilgan shart edi. Bu haqda Turkiya tashqi ishlar vaziri Mavlud Chavusho‘g‘li ma’lum qildi, deb yozadi NTV.

“Ular hali muayyan qadamlar tashlagani yo‘q. Ekstraditsiya va huquqiy me’yorlar masalalari bo‘yicha ham ma’lum bir umidlarimizni oqlaganicha yo‘q. Prezidentimiz bu masalalarni Shvetsiya bosh vaziriga ham yo‘naltirdi. Umuman olganda, jarayon ijobiy bormoqda, biroq hali amalga oshirilishi zarur bo‘lgan harakatlar bor”, — dedi vazir. Noroziliklar asosan Shvetsiyaga taalluqli.

Chavusho‘g‘li 29-noyabr kuni Buxarestda NATO mamlakatlari tashqi ishlar vazirlari sammitida Turkiya tomoni Shvetsiya va Finlyandiya vakillari bilan uch tomonlama muzokaralar olib borishini ma’lum qildi.

Turkiyaning ushbu bayonotlari fonida Vengriya Shvetsiya va Finlyandiyaning NATOga a’zo bo‘lishini yana bir bor qo‘llab-quvvatladi. Bosh vazir Viktor Orbanning so‘zlariga ko‘ra, Stokgolm va Xelsinki “NATOga a’zolikning bir daqiqasini ham yo‘qotmaydi”. Ikki mamlakatning alyansga qo‘shilishi masalasi Vengriya parlamentining yangi yildagi ilk sessiyasidayoq ko‘tariladi. Vengriya tomonidan rozilik berilgach, Turkiya NATOning 30 ta a’zosi ichida tashkilotga yangi a’zo qo‘shilishini hozircha ma’qullamagan yagona davlat bo‘lib qolmoqda.

Finlyandiya va Shvetsiya NATOga qo‘shilish uchun qachon ariza bergan?

18-may kuni Finlyandiya va Shvetsiya Ukrainadagi jangovar harakatlar avj olgan bir paytda NATOga qo‘shilish uchun ariza bergan. Turkiya Xelsinki va Stokgolmni mamlakatda taqiqlangan Kurdiston Ishchilar partiyasi bilan hamkorlikda ayblab, ularning alyansga qo‘shilishga bir muddat to‘sqinlik qildi.

Shvetsiya va Finlyandiya NATO blokiga qo‘shilishi uchun alyansga a’zo bo‘lgan 30 ta mamlakatning barchasi tegishli bitimni ratifikatsiya qilishi kerak.

Shvetsiya va Finlyandiyaning NATOga a’zo bo‘lishini ratifikatsiya qilish jarayoni 5-iyul kuni boshlangan. Ularning NATOga qo‘shilishini alyansning 30 ta a’zosidan 28 tasi ratifikatsiya qildi.

Turkiya nega qarshilik qilmoqda?

Shvetsiya uzoq vaqtlar mobaynida nafaqat Anqara, balki Vashington va Bryussel tomonidan terrorchilik tashkilotlari deb tan olingan harakatlar a’zolariga boshpana berib kelgan. Rossiya Ukrainaga bostirib kirgach, vaziyat o‘zgardi. Shvetsiya NATOga qo‘shilish uchun ariza berdi, ammo Turkiya bu jarayonga to‘sqinlik qila boshladi.

Turkiyaning asosiy shartlari, xususan, Kurdiston ishchilar partiyasi a’zolarini va 2016-yilgi davlat to‘ntarishiga urinishda gumon qilinganlarni Anqaraga ekstraditsiya qilish. Avvalroq Turkiya adliya vaziri Bekir Bozdag Xelsinki va Stokgolmni terrorchilarni ekstraditsiya qilishdan bosh tortishda ayblagan edi. Uning aytishicha, Finlyandiya va Shvetsiya Turkiya tomoni yuborgan ekstraditsiya ro‘yxatidan birorta terrorchini haligacha Anqaraga topshirgani yo‘q.

Noyabr o‘rtalarida Shvetsiya parlamenti mamlakat konstitutsiyasiga aksilterrorchilik qonunchiligini kuchaytiruvchi o‘zgartirishlar kiritilishini ma’qulladi. Shvetsiya asosiy qonuniga Turkiya sababli tuzatishlar kiritildi, u mamlakatning NATOga a’zo bo‘lishiga haligacha to‘sqinlik qilib kelayotgan edi. Endi Shvetsiyada Anqara terrorchilik tashkilotlari deb hisoblaydigan kurd harakatlari (birinchi navbatda Kurdiston ishchilar partiyasi) bilan bog‘liq shaxslarga nisbatan ish ochish osonroq bo‘ladi. Ma’qullangan o‘zgarishlar 2023-yil 1-yanvarda kuchga kirishi kerak.