Bugun, 20-noyabr kuni Qatarda futbol bo‘yicha Jahon Chempionati boshlanadi. Ma’lumotlarga ko‘ra, arab davlati turnirni o‘tkazish huquqini qo‘lga kiritganidan beri 12 yil ichida 300 mlrd dollar sarflagan. “Daryo” Jahon Chempionatlari uni qabul qilib oluvchi mamlakatga qanchalik foydali bo‘lishi haqida so‘z yuritadi.
Ushbu sarf-xarajatlarning katta qismi infratuzilma uchun, jumladan, futbolga tashrif buyurishi kutilayotgan 1,5 millionlik mehmonlarni qabul qilish uchun qurilgan yangi metro tizimi va yo‘llarni qurishga sarflandi. Qatar turnir o‘z iqtisodiyotiga 17 mlrd dollar daromad keltirishini kutmoqda.
Tashkilotchilarning ta’kidlashicha, barcha qurilishlar Jahon Chempionati tugaganidan keyin ham mamlakat uchun xizmat qiladi. Har holda ular bunga umid qilmoqda.
Lozanna universiteti tadqiqotlariga ko‘ra, 1964-yildan 2018-yilgacha bo‘lgan davrda 36 ta yirik sport tadbiridan 31 tasi (masalan, Jahon Chempionati yoki yozgi va qishki Olimpiya o‘yinlari) katta yo‘qotishlarga olib kelgan.
Daromad olishni biladigan FIFA
Deyarli barcha asosiy xarajatlar mezbon davlat zimmasiga tushadi. FIFA, sportning boshqaruv organi, faqat operatsion xarajatlarni qoplaydi.
Shunga qaramay, u daromadning katta qismini oladi: chiptalar savdosi, homiylik va translyatsiya huquqlari uning kassasiga tushadi.
Masalan, so‘nggi Jahon Chempionati FIFAga 5,4 mlrd dollar foyda keltirdi va uning bir qismi terma jamoalarga o‘tkazildi.
Lozanna ma’lumotlariga faqat stadion qurish kabi joylar bilan bog‘liq xarajatlar va xodimlar maoshi kiradi.
Qatarning metro infratuzilmasi va yangi mehmonxonalar kabi bilvosita loyihalarning qiymati e’tiborsiz qoldirilgan.
Qatar uchun turnir nima beradi?
Ba’zi infratuzilma loyihalari iqtisodiyot uchun uzoq muddatda samaraliroq bo‘ladi. Ammo ko‘plab qimmat stadionlar oxir-oqibat foydalanilmay qoladi va voqealar kamdan-kam hollarda atrofdagi hududlarda iqtisodiy rivojlanishga turtki beradi.Jahon Chempionatini qabul qiluvchi shaharlar aholisi o‘z hukumatlarining yirik sport tadbirlariga milliardlab dollar sarflashi foyda keltirishidan shubhalana boshlagan.
Yevropa va Amerika shaharlarida aholi, ya’ni saylovchilar yirik sport turnirlarini soliq to‘lovchilarning pullarini behuda sarflash deb biladi.
Buning oqibatida, kam sonli davlatlar mezbon sifatida ko‘ngillilik qilmoqda. 2016-yilgi yozgi Olimpiya o‘yinlarini o‘tkazish uchun yettita shahar da’vogarlik qilgan bo‘lsa, 2024-yil uchun faqat ikkita yakuniy taklif bor edi.
Bu katta xarajatlar sport olami uchun yangilikdir. 1966-yilda 16 ta jamoa ishtirok etadigan Jahon Chempionati har bir futbolchiga 200 ming dollarga tushgan (2018-yilgi narxlarda).
2018-yilda bu ko‘rsatkich 7 million dollarga ko‘tarildi. Xarajatlar har bir turnir uchun ko‘proq yangi stadionlar qurish hisobiga oshgan. Qatarda sakkizta stadiondan yettitasi noldan qurilgan. 1966-yilda Angliya hech qanday qurilish qilmagan edi.
1966-yildan keyingi Jahon Chempionatlari orasida eng ko‘p zarar Janubiy Koreya va Yaponiyadagi turnirdan ko‘rilgan — 4,8 mlrd dollar.
Iqtisodiyotdan tashqari Qatar ham mezbon shaharlar jalb qilmoqchi bo‘lgan obro‘-e’tiborni qozonish uchun kurashmoqda. Biroq stadion atrofida spirtli ichimliklarni iste’mol qilishga bo‘lgan taqiq kabi cheklovlar bunga halal berishi mumkin.
Ko‘rfaz davlatlarining kichik aholisiga nisbatan ulkan boyligi ularga o‘z imidjini targ‘ib qilishga sarmoya kiritish uchun katta imkoniyat beradi. Sport — bu mamlakatlar obro‘siga hissa qo‘shadigan yuqori darajadagi tadbirlar degani, — deya ta’kidlaydi Stenford universitetining dubaylik olimi Koleilat Xatib.Biroq ommaviy axborot vositalarida Qatarda stadionlar va boshqa infratuzilmalarda ishlagan ishchilarning g‘ayriinsoniy munosabat va xavfli sharoitlarga duchor bo‘lgani haqida batafsil ma’lumotlar bor.
Xalqaro Amnistiya esa Qatar hukumatini ko‘plab mehnat muhojirlarining o‘limini to‘g‘ri tergov qilmaganlikda ayblagan.
Maqolani tayyorlashda The Economist va Bloomberg ma’lumotlaridan foydalanildi.
Izoh (0)