4-noyabr sanasiga bog‘liq diqqatga sazovor voqealar qatoridan Rossiyadagi jinoiy to‘da tomonidan uyushtirilgan ommaviy qirg‘in, Isroil bilan Falastin munosabatlarini yaxshilashga uringan bosh vazirning o‘ldirilishi hamda Misrda Tutanxamon qabrining topilishiga halokatiga oid faktlar o‘rin olgan.
Bir xonadonda bo‘lgan 12 kishini o‘ldirgan jinoiy to‘da
2010-yil 4-noyabr kuni Krasnodar o‘lkasining Kushyovskaya stansiyasidagi xususiy ularning birida 12 kishi, jumladan, to‘rt nafar bola o‘ldirilgan edi.
Kesilgan-tirnalgan odamlarning jasadlari yong‘indan zarar ko‘rgan mahalliy fermerning uyidan topilgan. O‘ldirilganlar orasida uy egalari er-xotin Server va Galina Ametovalar, ularning 19 yoshli kelini Yelena hamda hali bir yoshga ham to‘lmagan nabirasi Amira bo‘lgan. Ular bilan birga, qo‘shnilari — Natalya Kasyanova hamda uning 14 yoshli o‘g‘li Pavel, shuningdek, Roston-Dondan kelgan mehmonlar — biznesmen Vladimir Mironenko, uning ikki qizi — bir yoshli Alyona va besh yoshli Irina, xotini Marina va uning ota-onalari Viktor hamda Lidiya Ignatenkolar halok bo‘lgan. Qotillar jinoyat izini yashirish maqsadida uyni yoqib yuborgan. U yerda uchta olov o‘chog‘i topilgan, biroq yirik yong‘in yuz bermagan. Yong‘inni o‘chirishga FVV kuch va vositalari jalb etilmagan. Jinoyat jamoatchilikda keng norozilikni keltirib chiqargandi.
Rossiya qonunchiligiga ko‘ra, 12 kishining o‘limi bo‘yicha jinoyat ishi qo‘zg‘atilgan. Tergov qo‘mitasi raisi Aleksandr Bastirkinning ko‘rsatmasiga binoan ish qo‘mitaning Shimoli-Kavkaz va Janubiy federal okrug boshqarmasiga topshirilgan. Tergov davomida qotillik mahalliy jinoiy guruh tomonidan sodir etilgani aniqlangan. Ular huquqni muhofaza qilish organlari himoyasida Kushyovskaya stansiyasida uzoq yillardan beri faoliyat yuritib kelgan.
Tergov davomida yana o‘nlab og‘ir va o‘ta og‘ir jinoyatlar fosh etilgan. 1998-yildan 2010-yilga qadar jinoiy guruh tomonidan 19 kishi o‘ldirilgan, jumladan, ularning 12 nafari fermer Server Ametovning uyida. Bundan tashqari, ular ikkita qotillikni oxiriga yetkaza olmagan, chunki jabrlanuvchilardan biriga vaqtida tibbiy yordam ko‘rsatilgan, ikkinchisi esa yashirinishga muvaffaq bo‘lgan.
Yuqoridagi jinoyatlardan tashqari guruh yana 40 dan ortiq bosqinchilik, noqonuniy ravishda ozodlikdan mahrum etish, qasddan talafot yetkazish, zo‘rlash va noqonuniy qurol saqlash kabi turli jinoyatlarni sodir etgan.
Avvaliga jinoiy guruhga Nikolay Sapok ismli erkak boshchilik qilgan va to‘da o‘zining birinchi qotilligini 1998-yilda amalga oshirgan. 2002-yilda ularning yetakchisi o‘ldirilgan va rahbarlik ukasi Sergey Sapokka o‘tgan — u esa akasining o‘limi uchun qasos olishga kirishgan.
Ikki oila — Ametov va Sapoklarning azaliy dushmanligi sabab jinoiy guruh yetakchisi fermer akasining o‘ldirilishini buyurtma qilgan deb o‘ylab, uning xonadoniga hujumni tashkillashtirgan. Barchaga ovoza bo‘lgan mazkur ish tergovi davomida Nikolay Sapokni 2005-yilda tarqalib ketgan Vadim Palkin boshchiligidagi boshqa bir jinoiy guruh a’zosi o‘ldirgani aniqlangan.
Ametovning uyidagi ommaviy qotillik ishi bo‘yicha tergov Sergey Sapok to‘dasining bir necha a’zosiga ayblov e’lon qilgan. Jinoyat ishiga jalb etilgan Vitaliy Ivanov va Sergey Karpenko hibsdaligida o‘z joniga qasd qilgan. To‘daning ikki a’zosi — Andrey Bikov va Vyacheslav Ryabsev aybiga iqror bo‘lgan va sudga qadar tergovga yordam berishga rozi bo‘lgan. Tergov qo‘mitasi ma’lumotlariga ko‘ra, na Bikov va na Ryabsev Ametovning uyida hech kimni o‘ldirmagan. Sud ularning ikkisini ham 20 yilga ozodlikdan mahrum etgan.
Ommaviy qirg‘inni yashirgani uchun Sergey Sepovyaz 150 ming rubl jarimaga tortilgan. Tergov vaqtida u o‘z aybiga to‘liq iqror bo‘lgan va jinoyat ishi alohida yurituvda — sudsiz ko‘rib chiqilishini so‘ragan. Sapka guruhining qolgan a’zolari ishi sud hay’ati tomonidan ko‘rib chiqilgan. Sud jarayonlari qariyb 12 oy davom etgan. 2013-yil 19-noyabr kuni Krasnodar o‘lkasi sudi jinoiy to‘da rahbari Sergey Sapok va uning hamtovoqlari — Vladimir Alekseyev va Igor Chyornixni umrbod qamoq jazosiga hukm etgan. Shu bilan birga, Chyornix o‘ta og‘ir jinoyatlarni sodir etganlikda ayblangan, Tergov qo‘mitasi ma’lumotlariga ko‘ra, Server Ametovning uyidagi bolalarni aynan u o‘ldirgan.
To‘daning yana uch ishtirokchisi uzoq muddatga qamalgan. Vyacheslav Sepovyaz va Nikolay Sapok (to‘da yetakchisining amakisi) 20 yilga ozodlikdan mahrum etilgan. Igor Chyornix 2014-yil 4-iyul kuni tergov izolyatorida o‘z joniga qasd qilgan, Sergey Sapok esa 2014-yil 7-iyul kuni tergov izolyatorida vafot etgan.
Kushyovskayadagi jinoiy guruh ishini ko‘rib chiqish bu bilan yakunlanmagan. To‘da yetakchisining onasi Nadejda Sapok 2011-yilning yozida “Arteks-Agro” agrofirmasi uchun 15 million rubl subsidiyada olishdagi firibgarlik Ishida aybdor deb topilgan. U uch yildan ozodlikdan mahrum etilgan. 2014-yilda Nadejda Sapok yana sudlangan — bu safar yer bilan bog‘liq firibgarlik uchun. O‘shanda u 6,5 yilga qamalgan. 2016-yilda Kushyovskaya sudi ayolni uchinchi marotabada firibgarlikda aybdor deb topib, uni 7,5 yilga ozodlikdan mahrum etgan. 2018-yil sentabr oxirida u ozodlikka chiqqan.
“Xalqimizni yerga urdi”: Isroil bosh vaziri nima sababdan o‘ldirilgan edi?
1995-yil 4-noyabr kuni Isroil bosh vaziri Is’hoq Rabin Tel-Avivga ultramillatchi Igal Amir tomonidan otib o‘ldirilgan. Qotillik hukumat rahbari Yosir Arofat bilan Isroil—Falastin mojarosini tartibga solishga rozi bo‘lgani sabab kelib chiqqan. Qotil qilgan ishidan pushaymon emasligini aytgan va umrbod qamoq jazosiga hukm etilgan.
Is’hoq Rabin Quddusda Rossiya imperiyasining tub aholisi oilasida dunyoga kelgan. Harbiy xizmatga borgan Is’hoq arablar bilan ko‘plab mojarolardagi xizmati bilan ajralib turgan va general-mayor unvonini olgan. 1960-yillarda Rabin Isroil Mudofaa armiyasi Bosh shtab boshlig‘i lavozimini egallagan. Uning davrida Isroil armiyasi “Olti kunlik urush”da g‘alaba qozongan. Qurolli kuchlarni tark etgan Rabin diplomatik faoliyatini yo‘lga qo‘yib, Vashingtongga elchi sifatida yuborilgan.
1974-yili Golda Meirning iste’fosidan keyin Rabin Isroil hukumati rahbariga aylangan. Biroq oradan uch yil o‘tgach, OAVda uning rafiqasi Leining AQSH hisob raqamlarida mablag‘lari borligi to‘g‘risida xabarlar tarqalgach, Is’hoq vakolatlarini muddatidan oldin topshirishga majbur bo‘ladi.
Bu kabi olamshumul ish uchun Arofat, Rabin va Isroil tashqi ishlar vaziri (keyinchalik prezident bo‘lgan) Shimon Peres tinchlik bo‘yicha Nobel mukofotiga loyiq ko‘rilgan. Ushbu voqeadan keyin Isroil jamiyatida hukumat rahbariga nisbatan munosabat keskin qutblashgan. Ayrimlar Rabinni tinchlik o‘rnatishga urinayotgan qahramon deb hisoblasa, qolganlar Falastinliklarga o‘z yerini bergan sotqin degan. Isroil bilan murosaga borgani uchun Yosir Arofat ham o‘z yurtida tanqid ostiga olingan. G‘azoda muntazam ravishda Arofatga qarshi namoyishlar o‘tkazilgan. Shu bilan birga, Rabin va Arofatning shaxsiy munosabatlari do‘stona xarakterga o‘tgan.
Isroil yetakchisi o‘z chiqishlarining birida falastinlikni “tinchlik o‘rnatish yo‘lidagi ishonchli sherigimiz” deb atagan.
Isroilda namoyishlar “Rabin — Arofatning yugurdagi”,“Rabin Gitlerning ortidan ergashdi”, “Rabin — Yudenrata boshlig‘ini” shiorlari ostida o‘tkazilgan. Vaziyat 1995-yil oxirlariga kelib keskin tus ola boshlagan. 5-oktabr kuni Quddusda ko‘p ming kishilik miting o‘tkazilgan bo‘lib, unda o‘ng tarafdorlar siyosatchilari chiqish qilgan. O‘shanda Benyamin Netanyaxu “Rabin terrorchi Arofatning yonini olib, millatimizni yerga urdi”, degan edi. Moshe Katsav va Ariel Sharon ham Rabinning siyosatidan noroziligini bildirgan. Namoyishchilar bosh vazirni “yahudiy xalqining qotili” deb atab, uni Genrix Gimmler qiyofasida tasvirlay boshlagan.
Shunga qaramay, Rabin o‘z tanlagan yo‘lidan chekinmasdan Arofatni “tinchlik o‘rnatishning og‘ir yo‘lidagi sherik”, deb atashni davom etgan.
1995-yil 4-noyabr kuni Yaqin Sharqda tinchlik o‘rnatish tarafdorlari Tel-Avivdagi mitingga to‘plangan. Rabinni qo‘llab-quvvatlovchi namoyishchilar soni 150 ming kishidan oshgan. Isroil podshohlari maydonida chiqish qilgan bosh vazir yana bir bor o‘z dasturining tezislarini takrorlab, “sherikliksiz barcha intilayotgan tinchlik bo‘lmasligini” ta’kidlagan. Rabinga ko‘ra, Osloda Falastin ozodlik tashkiloti bilan imzolangan bitimda kurashning terrorchilik usullardan foydalanish taqiqlangan, shu bois falastinliklar dushman emasligi keltirilgan.
Soat 21:30da bosh vazir maydonni tark etish uchun o‘z mashinasi tomon otlangan. Shu vaqt uchta o‘q ovozi yangraydi. Rabin yiqiladi. Diniy kollejning 25 yoshli talabasi Igal Amir qotillikka qo‘l urgan edi. Tintuv vaqtida uning yonida ortofoks-ravvinlarning “yahudiy xalqi sotqini qatl etilsin”, degan chaqiriq bitilgan qog‘oz topilgan. Amir o‘zining ushbu xatti-harakatini “Isroil xalqini Oslodagi bitimdan himoya qilish” uchun sodir etganini bildirgan. U ish “bunchalik oson kechishini” kutmaganini tan olgan.
Oradan 40 daqiqa o‘tib, Rabin hushiga kelmasdan gospitalda vafot etgan. Shifokorlar soat 23:30 da bosh vazirning o‘limi rasman e’lon qilgan. Arofatda sodir bo‘lgan voqea haqida aytishganida u ko‘z yoshlarini tiya olmay, “Bo‘lishi mumkin emas. Ishona olmayman. Qanday halokat!”, degan edi.
6-noyabr kuni o‘tkazilgan Rabinning dafn marosimiga Klinton, Misr prezidenti Husni Muborak hamda 1994-yil oktabrda siyosatchi bilan tinchlik bitimini imzolagan Iordaniya qiroli Husayn ham ishtirok etgan. Rabinning bevasi Lei marosimda muxolifat yetakchisi Netanyaxuning qo‘lini siqishdan bosh tortgan.
Arofat ham dafn marosimiga kelmoqchi bo‘lgan. Biroq Isroil hukumati xavfsizlik choralari sabab uning mamlakatga kirishini taqiqlagan. Shunga qaramay, Falastin yetakchisi Lei Rabinnikiga tashrif buyurib, uning marhum erini “eng yaqin do‘stim edi”, deya xotirlagan.
Tutanxamon qabrining topilishi
Bundan roppa-rosa 100 yil oldin, 4-noyabr kuni britaniyalik rassom va arxeolog Govard Karter Misrdagi qazilma ishlari davomida Tutanxamonning ilgari noma’lum bo‘lgan qabrini topishga muvaffaq bo‘ladi.
Eramizning IV asrida yagona Rim imperiyasining so‘nggi imperatori Feodosiy I butparastlarning mamlakatdagi barcha ibodatxonalarini yopishni buyuradi. Bu Rim qaramligida bo‘lgan Misrda iyeroglifli yozuvlarning butunlay yo‘qolib ketishiga sabab bo‘lgan.
V asrdan hozirga qadar Misrning oxirgi qo‘lyozmalari yetib kelgan. O‘shandan beri qadimgi Misr yozuvini hech kim o‘qiy ham olmagan. Shunday qilib, to‘rt ming yildan ortiq davom etgan Qadimgi Misr sivilizatsiyasi tarixi yakunlangan.
1801-yilda Napoleon Misrga yurishidan Fransiyaga qaytmagunga qadar u haqda bir necha asr davomida hech kim eslamagan ham. Ular o‘zlari bilan ko‘plab tarixiy artefaktlarni olib qaytgan bo‘lib, ular Misr institutiga saqlash uchun topshirilgan.
Shundan keyin haqiqiy misrshunoslik boshlangan — Yevropa o‘zi uchun ulkan qadimiy sivilizatsiyani kashf etgan: piramidalar, sfinkslar va fir’avnlar. Misrga tadqiqotchilar, sayyohlar, rassom va firibgarlar oqib kela boshlagan. 1822-yilda sharqshunos Fransua Shampalyon mashhur Rozzet toshidagi Qadimgi Misr iyerogliflarini o‘qishga muvaffaq bo‘ladi.
Angliya, Germaniya va Fransiya siyosiy raqobat sabab Misrni o‘rganishga qiziqish bildiradi. Elita qatlam orasida Misrga oid qadimiy buyumlarni kolleksiya qilish urfga kiradi. Shu kabi kolleksiyalardan biri bilan tanishga Govard Karter Misrga yo‘l oladi.
U bir necha mavsum davomida ekspeditsiyalar amalga oshiradi, fir’avn Exnatonning qadimiy qarorgohida o‘rganishlar o‘tkazadi. Tez orada u Yuqori Misr bo‘yicha asosiy inspektor lavozimiga tayinlanadi. Ushbu lavozimda u turli qazilma ishlarida va tarixiy yodgorliklar, xususan, uni dunyoga mashhur qilgan — Shohlar vodiysi konservatsiyasida ishtirok etadi. Karter fransuz turistlari va yodgorliklarni qo‘riqlovchi Misr soqchilari o‘rtasidagi to‘qnashuvdan keyin lavozimidan ozod etiladi. U Misr aholisi tarafida bo‘lgan.
Keyingi bir necha yil davomida u rassomchilik bilan shug‘ullanadi, toki 1909-yilda qadimshunoslikka qiziquvchi boshqa bir britaniyalik zodagon — lord Karnarvon bilan tanishib qolmagunga qadar. U Shohlar vodiysida keng ko‘lamli qazilma ishlarini boshlashga ruxsat olgan va ishlar Birinchi jahon urushidan keyin boshlangan.
Qazilma ishlari bir necha yil davom etgan, biroq hech qanday samara keltirmagan, lord Karnarvonning sabr-kosasi to‘lib, loyihani yopmoqchi bo‘lgan. Biroq o‘jar Karter so‘nggi bor urinib ko‘rishni so‘ragan. Va u muvaffaqiyat bilan yakunlangan — 1922-yil 4-noyabr kuni suv tashuvchi bolakay Deyr-el-Baxri sahrosidagi qoyadan zina izlarini topgan.
Ertasi kuni ishchilar KV62 raqami berilgan dahmaga kirish qismini hisoblab chiqqan. U boshqa bir fir’avn — Ramzes VI ning qabriga kirish joyida bo‘lgan. Uning qabri “yoshroq” edi, va aftidan uni qurish davomida “katta” qabr ko‘milib ketgan.
Aniqlangan Tutanxamon qabriga deyarli teginilmagani bois butun dunyoga mashhurlikka erishgan. U yerdan zargarlik buyumlari, Tutanxamon ismi tushirilgan muhr, gullarning shohlar, mumiyolash uchun maxsus vositalar, tilla niqoblar, jami 5 mingga yaqin buyum topilgan. Asosiy topilma — sof oltindan ishlangan sarkofag ichidagi Tutanxamonning jasadi edi.
“Kun xronologiyasi” loyihasi doirasida har kuni ertalab soat 09:30 da ushbu sanaga bog‘liq eng muhim va qiziqarli voqealar yoritib boriladi.
Izoh (0)