Ayollar nafaqat tagliklar, balki avtomobil oynasini tozalagichlar va idish yuvish mashinasini ham ixtiro qilganini bilasizmi?
Bir martalik tagliklar
Marion Donovan ixtirochi oilasida o‘sgan va otasining iste’dodini to‘liq meros qilib olgan. Ayniqsa, Marion ona bo‘lgach, chaqaloqning kiyimlarini qanday qilib toza va quruq saqlash haqida o‘ylay boshlaydi. Shunday qilib, ixtirochi bir necha bor ishlangan bir martalik taglikni o‘ylab topadi. Aftidan, butun dunyo darhol bu ayolga ta’zim qilishi kerak edi. Biroq tagliklar ishlab chiqaruvchisini topishga bo‘lgan birinchi urinish tushunmovchilik bilan yakun topadi. Erkaklar: “Bir martalik taglik? Nima u?! Bu kimga kerak?!”, — deb ustidan kuladi. Ammo bugungi kunda ota-onalarning hayotini butunlay o‘zgartirgani uchun olimadan minnatdor bo‘lish lozim.
Idish yuvish mashinasi
Idish yuvish mashinasining yaratilishi Jozefina Kokreyn bilan bog‘liq. Afsonaga ko‘ra, u oilasidagi yo‘qotishdan keyin ushbu qurilmani yasashni o‘z zimmasiga oladi. Biroq uni tajriba qilishga undagan oddiy ehtiyoj edi. Jozefinaning eri vafot etgach, oilasi qarzga botib qoladi. Natijada ayol o‘zining muhandislik qobiliyatini ishga solib, yasagan narsalarini sotishga harakat qilishdan boshqa iloji qolmaydi. U orqa hovlidagi omborga qamalib oladi va ko‘p o‘tmay dunyoga idishlarni sovunli ko‘pik yoki toza issiq suv bilan yuvadigan mashinani namoyish etadi.
Apgar shkalasi
Bugungi kunda har bir ona tug‘uruqxonada bu so‘zlarni bolaning jinsi, vazni va bo‘yi bilan birga eshitadi. 1952-yilda anesteziologlar konferensiyasida iste’dodli shifokor Virjiniya Apgar yangi tug‘ilgan chaqaloqlarning holatini baholash tizimini joriy etadi. Hayotning dastlabki daqiqalarida chaqaloqning nafas olishi, reflekslari, terisining rangi va pulsini kuzatish orqali shifokorlar uni 10 balli shkala bo‘yicha tezda baholaydi va keyingi muolajalar, shu jumladan, reanimatsiya zarurligi to‘g‘risida qaror qabul qiladilar.
Kenguru-ryukzak
Ellik yil oldin Enn Murning ixtirosi shov-shuvlarga sabab bo‘ladi. Pediatr Enn 1960-yillarda G‘arbiy Afrikada Tinchlik korpusida ishlagan. U yerda u nafaqat bolalarni davolagan, balki onalariga chaqaloqlarga qanday g‘amxo‘rlik qilishni ham o‘rgatgan. Amerikaga uyiga qaytgan Enn tez orada ona bo‘ladi. U qizini aravada olib yurishdan ko‘ra, afrikalik ayollarga o‘xshab ko‘tarish qulayroq ekanligini tushunadi. U Afrikada ko‘rgan xalta dizaynini mustahkam suyanchiq bilan to‘ldiradi va 1969-yilda kenguru-ryukzakni patentlaydi.
Avtomobil oynalarini tozalagichlari
1903-yilning sovuq qishida rieltor, uzum yetishtiruvchi va ixtirochi Meri Anderson Nyu-Yorkka keladi va trolleybusda yurishga majbur bo‘ladi. Ayoz, shamol va qorga qaramay, haydovchi derazalari ochiq holda harakatlanayotgan edi. Aks holda yo‘lni ko‘rishning iloji bo‘lmasdi. Xuddi shu yili Meri kabinadan boshqariladigan richag ixtiro qiladi va patentlaydi. Richag yordamida haydovchi tashqi tomonga biriktirilgan rezinani harakatga keltiradi va oynani tozalaydi. Uzoq vaqtgacha hech kim birinchi “oyna tozalagichlar”ni jiddiy qabul qilmaydi – tadbirkorlar bu biznesda daromad hech qachon xarajatlarni qoplamasligiga ishonishadi.
Qahva filtri
Drezdenda noshir oilasida tug‘ilgan Melitta Benz bolaligidanoq mehribonligi va g‘ayrati bilan tanilgandi. Turmushga chiqib, ikki o‘g‘illi bo‘lgan Melitta tez-tez bir chashka sevimli qahvasini ichib, dam olardi. Unga faqat idish tagida qoladigan qahva quyqasi yoqmasdi. Bir kuni uning xayoliga ajoyib fikr keladi: kostryulka tagini teshib, o‘g‘lining daftaridagi bosma qog‘ozni qo‘yib, kofeni shu filtr orqa-li suzsa-chi? 1908yilda u o‘z ixtirosi uchun “foydali model” sifatida patent oladi va darhol katta kelajakka ega bo‘lgan oilaviy biznesini ochadi.
Ko‘rinmas shisha
1935-yilda Ketrin Blojet General Electric kompaniyasida ishlagan. U ushbu kompaniyadagi birinchi ayol olima bo‘lib, nozik (juda yupqa, monomolekulyar) plyonkani shisha va metallga o‘tkazish yo‘lini kashf etish baxtiga sazovor bo‘ladi. Natijada tasvirni aks ettirmaydigan shishani ixtiro qiladi. Uning ixtirosi kamera, mikroskop, ko‘zoynak va boshqalarni ishlab chiqarishda juda asqatadi.
Soch dazmoli
Sara Uokerdan oldin hech kim sochlarni tekislaydigan qurilma haqida o‘ylamagan. Jingalak sochli afroamerikalik ayol Sara silliq soch turmagini xohlaydi. Bir kuni u metall taroqni isitib, sochlarini taraydi. O‘sha vaqtda ham Sara allaqachon o‘zining kichik biznesiga ega edi, u sochlarini davolaydigan balzam va moylar sotardi. Ammo isitiladigan taroq texnologiyasi haqiqiy omad edi. Aynan u bilan qora tanli ayollar, keyin esa boshqa jingalak sochli ayollar tekis sochga ega bo‘lishadi. Aytgancha, Sara mustaqil holda million dollar ishlab topgan birinchi afroamerikalik ayol sifatida ham tarixga muhrlanadi.
Izoh (0)