Tishlardagi oq dog‘lar emal nuqsonlari hisoblanadi. Emal — tishning yupqa, biroq juda qattiq qobig‘i. U asosan kalsiy fosfatdan iborat bo‘lib, uni tanadagi eng kuchli to‘qimalarga aylantiradi. Biror sababga ko‘ra emal qatlam yemirilsa yoki rivojlanishni to‘xtatsa, aloqa o‘tkazib yuborila boshlaydi. Natijada, sirt qatlami ostida demineralizatsiya joylari paydo bo‘ladi. Yorug‘lik bu joylarni sog‘lom to‘qimalardan ko‘ra boshqacha aks ettiradi, shuning uchun bizga oq nuqtalar ko‘rinadi.
Nima uchun tishlarda oq dog‘lar paydo bo‘ladi?
Demineralizatsiya joylari ko‘pincha kislotalarning ta’siri tufayli yuzaga keladi, biroq ular tishlar chiqayotgan paytda paydo bo‘ladi. Turli sabablar bunday nuqsonga olib kelishi mumkin.
Gigiyenaning yetarli emasligi
Bakteriyalar uglevodlarni parchalaganda, jarayon davomida kislotalar hosil bo‘ladi. Ular emalning sirt qatlami ostiga kirib, uni yo‘q qiladi. Agar tishlarni bakterial blyashkadan tozalamasangiz, ular shikastlanadi va karies paydo bo‘ladi.
Gigiyena muammolari, ayniqsa, bolalar va breketlar yoki boshqa olinmaydigan ortodontik tuzilmalar taqqan insonlarda keng tarqalgan.
Ko‘p shirin taomlarni iste’mol qilish
Ko‘p shirinlik iste’mol qilish ham bakteriyalarning hosil bo‘lishiga sabab bo‘lishi mumkin. Bunday holatda kalsiy tez yo‘qoladi va oq dog‘lar paydo bo‘ladi, ular asta-sekin tishlardagi qora kovaklarga aylanadi.
Flyuoroz
Flyuoroz — odatda 8 yoshgacha bo‘lgan bolalarda kuzatiladigan, oziq-ovqat yoki gigiyena vositalarida ko‘p miqdorda ftorid bo‘lsa, paydo bo‘ladigan kosmetik nuqsonning nomi. Tish chiqayotgan paytda maxsus hujayralar — ameloblastlar — uning yuzasida emal hosil qiladi. Ftoridning ko‘p miqdori tufayli bu hujayralar nobud bo‘ladi, mos ravishda ftoroz faqat endi chiqayotgan tishlarga ta’sir qiladi. Tishlar chiqqandan so‘ng, bu mineral ularga zarar yetkaza olmaydi.
Yengil darajadagi flyuorozda tishlarda bir nechta yorqin dog‘lar paydo bo‘ladi va og‘ir darajada tishlarning butun yuzasida oq, och yoki to‘q jigarrang dog‘lar, bo‘rtmalar va kovaklar paydo bo‘ladi.
Bolalarga ftoridli tish pastasini berishda ehtiyot bo‘lish kerak va ular tish pastasini yutib yubormasligi, tupurishi kerak. Shu bilan birga, ftorni butunlay olib tashlab bo‘lmaydi: u tishlarni kariesdan himoya qilish uchun kerak.
Emal gipoplaziyasi
Emal gipoplaziyasi emal qatlam rivojlanishining buzilishi hisoblanadi. Ya’ni, tish qo‘yilgan paytda, masalan, tug‘ilishdan oldin yoki chaqaloqlik davrida qandaydir muammo yuz beradi. Bunga turli omillar sabab bo‘lishi mumkin:
- tug‘ma kasalliklar, masalan, tug‘ma gipoparatireoz, Asher, Sekel sindromi va boshqalar;
- homiladorlik paytida D vitaminining yetishmasligi;
- homiladorlikda epilepsiyaga qarshi ba’zi dori-darmonlarni qabul qilish;
- jarohatlar;
- o‘rvi, otit, suvchechak, chaqaloqlik davrida siydik yo‘llari kasalliklari va boshqalar shu kabi infeksiyalar.
Ortodontik davolanishdan keyin yopishib qoluvchi qoldiqlar
Breketlar kabi olinmaydigan ortodontik tuzilmalar maxsus materialga “yopishadi”. Emalni yo‘q qiladigan kislota hosil qiluvchi bakteriyalar uni juda yaxshi his qiladi. Yopishuvchi, masalan, notekis turadigan va breket ostidan chiqib ketadigan joylarda mikroblar ko‘proq bo‘ladi, demineralizatsiya tezlashadi va oq dog‘lar paydo bo‘ladi. Shuning uchun og‘iz bo‘shlig‘i gigiyenasiga e’tibor berish va tish shifokoriga o‘z vaqtida borish juda muhim hisoblanadi.
Gastroezofagial reflyuks kasalligi
Oshqozonning kislotali tarkibi doimiy ravishda qizilo‘ngachga kirsa, u gastroezofagial reflyuks kasalligi (GERD) deb ataladi. Agar kislota tez-tez og‘izda bo‘lsa, masalan, uyqu paytida, u tish emalini yo‘q qiladi. Shuning uchun GERD bilan og‘rigan insonlarda oq nuqta bo‘lishi odatiy holga aylanadi.
Bulimiya
Bu ovqatga to‘yganini his qilmaslik kasalligi hisoblanadi. Bulimiyada iste’mol qilinadigan ovqatdan xalos bo‘lish — qayt qilishni keltirib chiqaradi, buning natijasida kislotali me’da shirasi doimo emalga ta’sir qiladi. Shu sababli demineralizatsiya kovaklari paydo bo‘ladi. Bundan tashqari, tez-tez qayt qilish tufayli, oshqozon va qizilo‘ngach o‘rtasidagi qopqoq tarkibni yaxshi “qulflash” ni to‘xtatadi. Bu GERDga olib keladi va tishlar yanada yomon holatga keladi.
Tishlardagi oq dog‘larni qanday qilib yo‘qotish mumkin?
Muammo faqat estetik xususiyatga ega bo‘lsa, masalan, flyuorozda bo‘lgani kabi, u maskalanishi mumkin. Agar oq nuqta kariesning boshlanishi bo‘lsa, unda emalni remineralizatsiya qilish kerak. Bunday holatlarda shifokor bilan maslahatlashishi kerak, u to‘g‘ri maslahatlarni bera oladi.
Mikroabraziya
Tishlar ustki qatlamining bir qismini olib tashlash uchun silliqlanadi. Natijada, ular silliqroq bo‘ladi va kalsiy fosfat emal zarralari orasidagi bo‘shliqlarni to‘ldiradi va uni mustahkamlaydi.
Ftorlanish
Ftor to‘g‘ridan-to‘g‘ri dog‘larga juda yuqori konsentratsiyada qo‘llaniladi. Jarayondan so‘ng tish shifokori yaxshi foyda berishi uchun kalsiy fosfat mahsulotlaridan foydalanishi mumkin.
Oqartirish
Oqartirish dog‘larni maskalashi mumkin, chunki zararlanmagan joylar nuqsonlarga qaraganda ko‘proq yoritiladi va rang tekislanadi.
Vinirlarni o‘rnatish
Vinirlar — tish sirtini himoya qiluvchi vositalardir. Ular flyuorozning og‘ir holatlarida, mikroabraziya va oqlash samarali bo‘lmaganda mos keladi. Vinirlar juda bardoshli va darhol tashqi ko‘rinishini yaxshilaydi, lekin ular juda qimmat.
Tishlardagi oq dog‘larni qanday oldini olish mumkin?
Kasallikni oldini olish mavjud muammoni hal qilishdan ko‘ra osonroq. Shu bilan birga arzonroqqa tushadi.
Tishlaringizni muntazam va yaxshilab yuving
Og‘izda kislota ishlab chiqaradigan bakteriyalar kamroq bo‘lishi uchun blyashka o‘z vaqtida olib tashlanishi kerak. Elektr tish cho‘tkasi bu borada yaxshi samara beradi, ammo mikroblarga qarshi chayqashlar ham yordam sifatida ishlatilishi mumkin.
Tishlaringizni kuniga kamida ikki marta, ortodontik davolanishda esa har ovqatdan keyin yuvishingiz kerak. Shifokor tavsiyasiga ko‘ra, ba’zida professional tozalashga borish kerak.
Ftorli jel va laklardan foydalaning
Ftoridli birikmani yiliga ikki-to‘rt marta qo‘llash mumkin, chunki gigiyenadan yaxshi foydalanilsa ham, faqat pasta yoki yuvish yetarli darajada profilaktikani ta’minlamaydi.
Amorf kalsiy fosfat kazein fosfopeptid (CPP‑ACP) mahsulotlaridan foydalaning
Bu moddalar sut oqsili kazeinidan olinadigan maxsus komplekslar bo‘lib, emalni kalsiy fosfat bilan ta’minlaydi va kislotalikni kamaytiradi. Mahsulotlar kremlar shaklida sotiladi, ular cho‘tkadan keyin to‘g‘ridan-to‘g‘ri tishlarga qo‘llanilishi kerak. Ta’sir kuchliroq bo‘lishi uchun keyingi yarim soat yoki uzoqroq vaqt davomida siz hech narsa ichmasligingiz va ovqat iste’mol qilmasligingiz kerak.
Mavzuga doir:
Izoh (0)