14-sentabr sanasiga bog‘liq diqqatga sazovor voqealar qatoridan mast uchuvchi sabab Boeing 737 samolyotining halokatga uchrashi hamda amerikalik raqqosa Aysedora Dunkanning fojiali o‘limiga oid faktlar o‘rin olgan.
“Kapitan mast”: Permdagi samolyot halokatiga 14 yil to‘ldi
Bundan 14 yil oldin Rossiyaning Perm shahrida qo‘nishni amalga oshirayotgan Boeing 737 samolyoti halokatga uchragandi. Olti nafar ekipaj a’zosi va 82 nafar yo‘lovchining hech biri omon qolmagan. Halok bo‘lganlar orasida Chechen urushi davrida federal qo‘shinlarga qo‘mondonlik qilgan Gennadiy Troshev va Butunrossiya sambo federatsiyasi a’zolari ham bo‘lgan. Halokat inson omili sabab yuzaga kelgan deb tasdiqlangan. Besh kishi parvozga kech qolgani sabab Permga poyezd bilan yuborilgan.
Xalqaro aviatsiya qo‘mitasi tomonidan amalga oshirilgan tergov ishlaridan keyin voqea nima sababdan yuzaga kelgani oydinlashgan. Avialaynerning qulashiga ekipajning noto‘g‘ri boshqaruvi sabab bo‘lgan. Halokatga “ekipajning o‘zaro aloqasi yo‘qligi va parvozga barcha tizimning tayyorlanmagani” sabab bo‘lgan — “Rosaviatsiya” rahbari Gennadiy Kuzrenkov 2008-yilning 30-oktabrida xuddi shu ma’lumotni taqdim etgan. Jinoyat ishi 2012-yilda gumonlanuvchining o‘limi bois to‘xtatilgan.
Boeing samolyoti 14-sentabr kuni soat 03:12 da “Sheremetyevo” aeroportidan havoga ko‘tarilgan. Havo kemasini 34 yoshli Rodion Medvedev va 43 yoshli ikkinchi uchuvchi Rustam Alaberdin boshqargan. Parvoz shtat rejimda amalga oshirilgan bo‘lib, “qora quti” buni tasdiqlaydi. Oradan 3,5 soat o‘tgach, ko‘ruvchanlikning yomonlashgani bois pastlashni boshlagan. Aeroport hududida yog‘ingarchilik kuzatilgan. Qiyinchilik dispetcher Germaniya tomon uchayotgan boshqa samolyotga yo‘l ochish maqsadida SU821 reysining qo‘nish sxemasini o‘zgartirganidan keyin boshlangan.
Uchuvchilarning muloqoti stenogrammasiga ko‘ra, ekipaj asabiylashgan va bir necha bor xatoga yo‘l qo‘ygan. Ushbu daqiqalarda ikkinchi uchuvchi boshqaruvda asosiy rolni o‘ynagan. Xususan, bir safar shturvalni xato burib yuborgan komandirining xatosini to‘g‘irlagan. Aksincha, Medvedevning ishida chalkashlik borligi taxmin qilingan. Uchuvchilar o‘zaro haqoratli so‘zlar bilan muloqot qilgan. Qiyinchiliklarga qaramay, dispetcher bilan muzokaralarda ular muammolarga shubhalarni rad etishgan.
Kapitan va ikkinchi uchuvchi qulashga bir necha soniya qolganida halokatning oldini olib bo‘lmasligini anglab yetgan. Avialayner chap qanoti orqali aylanishni amalga oshirib, soat 05:09 da intensiv pastlay boshlagan, soatiga 467 kilometr tezlikda daraxtga urilib, belgilangan nuqtadan 11 kilometr uzoqqa qulagan. Samolyot qoldiqlari temiryo‘l izlariga zarar yetkazib, poyezdlar harakatini bir kunga to‘xtatib qo‘ygan.
Xalqaro aviatsiya qo‘mitasining aniqlashicha, Medvedev va Alaberdin ta’tildan 11-sentabr kuni ishga chiqqan va ishga kirishib ketishga ulgurmagan. Bu tungi parvoz sharoitida ma’lum xatarni yuzaga keltirgan. Bundan tashqari, ekipaj charchagani ham asoslangan. Fojiadan oldingi uch kun davomida komandir oltita reysni amalga oshirgan. Komissiya a’zolari o‘z hisobotida yo‘lovchilardan biri tomonidan parvozdan biroz oldin yuborgan SMS’ga e’tibor qaratgan.
Tanishi bilan yozishmada ayol samolyot kapitanining ovozi unda “mast insonning” taassurotini qoldirgani bois xavotirda ekanini bildirgan.
Sud-tibbiyot ekspertizasi Medvedevning organizmida rostdan ham alkogol bo‘lganini ko‘rsatgan.
Medvedevning mast bo‘lgani yoki kasalligi haqidagi ma’lumotni 2009-yilning fevralida “Rosaviatsiya” rahbarining maslahatchisi Vladimir Chertok rad etgan. Uning so‘zlariga ko‘ra, uchuvchilar organizmidagi alkogol qoldiqlari “bir stakan qatiq yoki yarim stakan uzum sharbati” ichganidan dalolat berishi mumkin. Shu bilan birga, Chertok halokat ro‘y berishidan oldin kapitan qiz farzandli bo‘lganini tasdiqlagan.
Komissiyaning xulosalari shaffof tarzda e’lon qilingan bo‘lsa-da, xalqda halokatning muqobil versiyalari paydo bo‘la boshlagan. Ular orasidagi eng mashhuri — halokat general Troshevni o‘ldirish uchun uyushtirilgan.
Yuqori martabali harbiy Butunrossiya sambo federatsiyasining tadbirida ishtirok etish uchun ta’tildan muddatidan oldin qaytgan. Troshev bilan samolyotda federatsiyaning birinchi vitse-prezidenti Vladimir Pogodin ham uchayotgan bo‘lgan. “Sambo-70” maktabi direktori Rinal Layshev esa jarohati sabab parvozdan voz kechgan.
Maxsus xizmatlar terakt versiyasini ko‘rib chiqqan, biroq favqulodda holat joyi ko‘zdan kechirilgach, portlovchi texnikalar mavjudligi tasdiqlanmagan. Ikkala dvigatel ham yer bilan to‘qnashuvga qadar ishlagan.
https://www.gazeta.ru/culture/2022/05/27/14903048.shtml?updated
Raqslar, farzandlari o‘limi va Yesenin bilan nosog‘lom muhabbat: Aysedora Dunkanning fojiali tarixi
1927-yilning 14-sentabrida butun dunyoga yalangoyoq holda tushgan raqslari bilan tanilgan amerikalik artist Aysedora Dunkan avtohalokat qurboni bo‘lgandi.
Aysedora Dunkan dunyoga kelishidan oldin uning otasi bankrot bo‘lib, oilasini tashlab ketgan. Raqqosaning onasi — musiqa o‘qituvchisi Mariya — to‘rt nafar bolasini Oklendga olib ketib, mustaqil tarbiyalay boshlaydi.
Aysedora besh yoshga to‘lganida uning yoshini yashirib, 1-sinfga yuborishgan. Oqibatda maktabni foydasiz deb topgan Dunkan uni tark etgan va mustaqil tayyorlanishni boshlagan — bu vaqtda uning yoshi 13 da edi. U asosiy vaqtini Stebbins studiyasida musiqa va raqs o‘rganishga sarflagan. Aysedoraning o‘ziga xos uslubi shakllanishida modern raqs asoschisi Loi Fuller katta rol o‘ynagan.
18 yoshida Dunkan Chikagoga ko‘chib o‘tib, tungi klublarda raqsga tusha boshlagan. Uning yalangoyoq va yengil kiyimdagi raqslari ommaga manzur bo‘lgan. 1901-yilga kelib u Yevropadagi konsertlarda ishtirok etish bo‘yicha shartnomani imzolagan va Loi Fullerning Parijdagi guruhida chiqish qilgan. Aysedoraning muvaffaqiyatini ta’minlagan gastrollardan keyin u Germaniya va Fransiyada raqs maktablarini ochgan. 1903-yilda Gretsiyaga kelgan artist Kopanos tepaligida raqs mashg‘ulotlari uchun bino qurilishi tashabbusi bilan chiqqan.
Dunkan Rossiyaga birinchi marta 1904-yilda kelgan va Sankt-Peterburg hamda Moskvada bir nechta konsert bergan. Mamlakatda artistning ko‘plab muxlislari bo‘lib, uning raqs uslubini o‘rgatadigan studiyalar ochilgandi.
1921-yilda RSFSR Maorif xalq komissari Anatoliy Lunacharskiy Dunkanga Moskvada raqs maktabini ochishi uchun moliyaviy yordam berishni va’da qiladi. Shu yilning kuziga kelib “Ishchi Moskva” gazetasi Dunkan 4 yoshdan 10 yoshgacha bolalar uchun maktab ochganini e’lon qilgan. Artist asosiy e’tiborni ishchilarning farzandlariga qaratgan. Dastavval maktabda 100 nafardan ortiq bola taxsil olgan, biroq moliyaviy yordam kutilganidek bo‘lmagani bois ularning soni 40 nafargacha tushirilgan. Dunkan maktabga ketadigan asosiy xarajatlarni mustaqil to‘plagan, jumladan, tarbiyalanuvchilarning ovqatlanishi uchun ham. 1924-yilda u SSSRdan ko‘chib ketib, muassasani boshqarishni asrab olgan qizi Irma Dunkanga topshirgan. Maktab 1949-yilga qadar faoliyat yuritgan.
Yeseninga qadar shaxsiy hayoti
Dunkan yoshligida polshalik Ivan Miroskiga turmushga chiqmoqchi bo‘lgan, biroq uning oilasi borligi ma’lum bo‘lgan. Budapeshtda u aktyor Oskar Bereji bilan tanishib qolib, munosabatlar o‘rnatgan. Teatr rejissori Gordon Kreg bilan munosabatlaridan keyin 29 yoshli Aysedora Derdri ismli qizini dunyoga keltirgan.
1907-yilda Dunkan konsertlari sabab Peterburgga kelganida Konstantin Stanislavskiy bilan tanishib qolgan. 1910-yilda u tikuv mashina ixtirochisi Ayzek Zingerning o‘g‘li Patrik Zingerdan o‘g‘lini dunyoga keltirgan.
“Men o‘zimni dunyodagi eng baxtli ayol deb hisoblardim. San’at, muvaffaqiyat, boylik, sevgi — eng muhimi ajoyib bolalar”, — deb yozadi artist.
Biroq sevgilisining rashki sabab u Zinger bilan ajrashishga qaror qiladi. 1913-yilda Dunkan ikkala bolasi bilan Versalga ko‘chib o‘tadi. Yo‘lda avtomobil motori o‘chib qoladi va haydovchi uni tekshirishga chiqadi. Biroq mashina kutilmaganda o‘t olib, Sena daryosiga tushib ketgan. Bolalarning ikkisi ham halok bo‘lgan. Ushbu zarbadan Dunkan butun umr o‘ziga kela olmagan.
1914-yilda u yana bir o‘g‘il farzandli bo‘lgan, biroq tug‘uruqdan bir necha soat o‘tib, u vafot etgan. Shuningdek, Aysedora olti nafar o‘quvchisini asrab olgan.
Yesenin bilan muhabbati va o‘lim
43 yoshli Dunkan 27 yoshli Sergey Yesenin bilan uchrashishni boshlagan. Ular 1921-yilning kuzida rassom Georgiy Yakulovning bazmida tanishib qolgan. Raqqosa jilolanuvchi qizil ko‘ylakda tashrif buyurib, shoirni o‘ziga rom etgan. Jurnalistlardan birining yozishicha, divanga yarim yotgan holatdagi Aysedora tiz cho‘kkan Yeseninning boshini silab “Oltin bosh” degan.
Dunkan rus tilini, shoir esa ingliz tilini bilmagan. Yoshlar orasidagi farq va til to‘siqlariga qaramay, ularning munosabatlari tezda rivojlanadi. Artist Sovet Ittifoqida karyera uchun istiqbol kamligini hisobga olib, yosh sevgilisini o‘zi bilan gastrollarga olib ketmoqchi bo‘ladi. Muammolardan qochish maqsadida Yeseninga viza olish uchun ular 1922-yilning 2-mayida oila quradi. Bu Dunkanning birinchi rasmiy nikohi edi.
Sevishganlar tarjimon yordamida suhbatlashishar edi. To‘ydan keyin Yesenin Dunkanning Fransiya, Germaniya, Belgiya, Italiya va AQSH bo‘ylab turlariga hamrohlik qilgan. Shoir gastrollarda unga faqatgina Dunkanning sherigi sifatida qarashlarini qabul qila olmagan. Uning kayfiyati tez-tez o‘zgarib turar, ayoliga baqirib, ba’zida qo‘l ham ko‘tarar edi. Shuningdek, Yesenin alkogolga mukkasidan ketgan bo‘lib, bir safar Aysedora uni tinchlantirish uchun politsiya chaqirishga majbur bo‘lgan. Har safargi janjallardan keyin shoir kechirim so‘rar, ayol esa uning uzrlarini qabul qilardi. Shunday qilib, ularning turmushi ikki yil davom etgan.
Dunkan Yeseninsiz xorijga ketganida shoir unga telegramma yuborgan: “Men boshqasini yaxshi ko‘raman. Uylandim. Baxtliman. Yesenin”. Gap Galina Benislavskaya haqida edi — shoir o‘z kotibasining uyida yashardi. Aslida Yesenin unga uylanmagan. 1925-yilning oxirida u Leningraddagi “Angleter” mehmonxonasida o‘z joniga qasd qilgan. Ikki yil o‘tmay, Dunkan ham vafot etgan.
1927-yilning 14-sentabr kuni raqqosa Nitsse bo‘ylab avtomobil sayriga otlangan. Har safargidek u erkin uslubda kiyingan edi. Kutilmaganda Dunkanning uzun qizil sharfi mashina g‘ildiragiga o‘ralib qoladi va artistni mashinada uloqtirib yuboradi. Aysedora bo‘yni sinishi oqibatida vafot etgan.
“Kun xronologiyasi” loyihasi doirasida har kuni ertalab soat 09:30 da ushbu sanaga bog‘liq eng muhim va qiziqarli voqealar yoritib boriladi.
Izoh (0)