“Qonun kuchga kirishiga 1 oydan kam vaqt qolganiga qaramay hamma negadir jim va harakatsiz” – ijtimoiy tarmoq faollari O‘zbekiston hududida reklama davlat tilida tarqatilishi haqida
Shavkat Mirziyoyev 6 iyun kuni «Reklama to‘g‘risida»gi yangi qonunni imzoladi. U sentabr oyining boshida kuchga kiradi. Hujjat Qonunchilik palatasi tomonidan 28-dekabrda qabul qilingan va 17-martda Senat tomonidan ma’qullangan.
Qonunda reklamada qo‘llaniladigan tilga, shuningdek, reklama mazmunini davlat tilidan boshqa tillarga tarjima qilishga nisbatan yangi talablar belgilandi. Jumladan, qonunning 6-moddasiga binoan O‘zbekiston Respublikasi hududida reklama O‘zbekiston Respublikasining davlat tilida tarqatiladi. Shuningdek, ushbu moddada quyidagilar belgilab qo‘yilgan:
“Reklama mazmunining tarjimasi quyidagi talablarga rioya etgan holda boshqa tillarda takror berilishi mumkin:
reklama mazmunining boshqa tillardagi tarjimasi matni uning O‘zbekiston Respublikasi davlat tilidagi asosiy ma’nosini buzib ko‘rsatmasligi kerak;
tashqi reklama orqali joylashtiriladigan reklamaning boshqa tillardagi tarjimasi matni O‘zbekiston Respublikasi davlat tilidagi reklama matnining pastki qismida gorizontal holda joylashtirilishi va umumiy reklama maydonining qirq foizidan oshmasligi kerak;
reklamaning boshqa tillardagi tarjimasi matni harfining o‘lchami O‘zbekiston Respublikasi davlat tilidagi reklama matni harfining o‘lchamidan kichik bo‘lishi kerak;
tele- va radiokanallarda, shuningdek bosma nashrlarda tarqatiladigan reklamaning boshqa tillardagi tarjimasi har kungi umumiy reklama hajmining yigirma foizidan oshmasligi kerak.
Ushbu modda birinchi va ikkinchi qismlarining amal qilishi:
faqat chet tillarda e’lon qilinadigan bosma nashrlarda va noshirlik mahsulotining boshqa turlarida joylashtiriladigan reklamaga;
ko‘rsatuvni (eshittirishni) chet tillarda amalga oshiruvchi ommaviy axborot vositalarining tele-, radio-, video-, kinoxronikal dasturlarini namoyish etish (eshittirish) jarayonida joylashtiriladigan reklamaga;
Internet jahon axborot tarmog‘idagi materiallarni faqat chet tillarda joylashtiradigan veb-saytlarning axborot resurslariga joylashtiriladigan reklamaga nisbatan tatbiq etilmaydi.
Belgilangan tartibda ro‘yxatga olingan tovar belgilari (xizmat ko‘rsatish belgilari), bosma usulda terilgan bo‘g‘inli belgilar (logotiplar) asli qaysi tilda bo‘lsa, shu tilda keltirilishi mumkin”.
Adliya vazirining davlat tili bo‘yicha maslahatchisi hamda bloger Shahnoza Soatova “Reklama to‘g‘risidagi qonun hademay kuchga kiradi — yana tilimiz birinchi o‘rinda emas(mi)?”, deb savol qo‘ydi.
Shundan so‘ng ijtimoiy tarmoq vakillari ushbu fikrga o‘z munosabatlarini bildirdi. “Daryo” mazkur fikrlarning barchasini bir joyga to‘pladi.
“Hech bir tadbirkor idorasi, do‘koni yo savdo markazi peshidagi reklama lavhalarini yangilashga harakat ham qilmayapti”
9-sentabrdan yangi tahrirdagi “Reklama to‘g‘risida”gi qonun kuchga kiradi. Ammo buni go‘yo hech kim bilmaydigandek — kuzatilayotgan harakatsizlik va jimjitlik yoqmayapti.
Gap shundaki, yangi tahrirdagi Qonunga ko‘ra reklama davlat tilida berilishi shart. Vaziyatga ko‘ra boshqa tillarga tarjimasi keltirilishi mumkin, biroq uning shrifti davlat tilidagi asosiy matndan kichikroq bo‘lishi, mazmunini to‘g‘ri ifodalashi hamda umumiy reklama maydonining ko‘pi bilan 40 foizini egallashi mumkin.
Qonunning ushbu 6-moddasi yangi tahriri shaxsan meni juda quvontirgan edi — peshlavhalar tili bo‘yicha hozirgi boshboshdoqlik, boshqa tilning ustunligiga barham berilar deb o‘ylagandim.
Lekin Qonun kuchga kirishiga 1 oydan kam vaqt qolganiga qaramay hamma negadir jim va harakatsiz. Hech bir tadbirkor idorasi, do‘koni yo savdo markazi peshidagi reklama lavhalarini yangilashga harakat ham qilmayapti, mas’ul tashkilotlar, xususan, Monopoliyaga qarshi kurashish qo‘mitasi va sohaga bosh mas’ul Ma’naviyat va davlat tilini rivojlantirish departamenti jim. Departamentning ijtimoiy tarmoqdagi sahifalarida bu haqida biron gap yo‘q, televideniye va radioda bu haqida so‘z aytilmayapti, tadbirkorlar lavhalarni yangilash to‘g‘risida xabarnoma ham olmaganlar. Xullas, amalda hech kim Qonunning 6-moddasini bajarmoqchi emas, shekilli.
Vaholanki, bu qonun va uni bajarmaslik uchun javobgarlik borligini ham chetga surib turaylik, bular bari tadbirkor uchun xarajat va ertaga yana ko‘chadagi bannerlar majburan oldirilyapti, deb noroziliklar tarmoqqa chiqadi. Nega shu kungacha zarur choralar ko‘rilmadi? Qonun kuchga kirgan kundan nima bo‘ladi? Bajarilmaydimi? Yo yana hokimiyat organlari bilan tadbirkorlar jangi tarmoqqa chiqib, masala siyosiylashib, “bo‘ldi-bo‘ldi” deb ortga qaytiladimi? Bu Qonun-ku???
Qachongacha shaharlarimiz tugul hatto chekka qishloqlarimiz ham bizning o‘zga tilga ma’nan qaramligimizni sharmandalarcha jar solib turuvchi tashqi reklama lavhalari bilan to‘lib yotadi?
Davlat tili to‘g‘risidagi qonunning yangi tahriri-ku gumdon bo‘ldi. Hech bo‘lmasa, Reklama to‘g‘risidagi qonun ishlasin. Davlat tili o‘zbek tili bo‘lgan mustaqil O‘zbekistonmi bu yo hamon mustamlaka o‘tmishidan qutulolmayotgan yurtmi? Yaqinda Gruziyada ko‘rdim, lavhalar rus, turk, ingliz tillarida, ammo HAMMASIda albatta gruzincha yozilgan, keyin boshqa til. Vaholanki, Gruziya bizdan uzoqroq vaqt mustamlaka ostida bo‘lgan.
Til millat xarakteri, qat’iyati, qadrini ko‘rsatuvchi oynadir. Oynamiz xiralashgan, tozalab olish kerak!
Shahnoza Soatova, adliya vaziri maslahatchisi va bloger
“Adliya vaziri maslahatchisi rus tiliga qarshi chiqdi”
Adliya vaziri maslahatchisi rus tiliga qarshi chiqdi. Shahnoza Soatovaning aytishicha, ko‘chalardagi ruscha reklama bizni “nomussiz” qiladi. Shuningdek, u O‘zbekiston o‘zining mustamlakachilik o‘tmishidan (Rossiya) qutula olmayotganidan norozi.
Sergey Moxin, bloger
“Agar ishlash va rivojlanish uchun til bilishim kerak bo‘lsa, men uni o‘rganaman”
Shahnoza Soatovaning reklama haqidagi posti uchun nega hammaning jahli chiqqanini tushunmayman. Shahnoza adliya vazirining davlat tili bo‘yicha maslahatchisi ekanidan boshlaylik.
Davlat tili sohasidagi qonun hujjatlari ijrosini ta’minlash va tegishli huquqiy hujjatlar ijrosini tanqidiy o‘rganish, qonun talablariga rioya etilishi yuzasidan jamoatchilik nazoratining samarali shakllarini joriy etish, davlat tiliga oid qonun hujjatlari ijrosini nazorat qilishda ishtirok etish uning ish vazifalaridandir.
Agar ishlash va rivojlanish uchun til bilishim kerak bo‘lsa, men uni o‘rganaman. Har kim o‘z ishini qilsin.
Irina Matviyenko, bloger
“Haqiqatan ham bu bizning yagona muammomiz, qolganlari allaqachon yechimini topgan”
Shahnozaning so‘zlariga to‘liq qo‘shilaman.
Birinchida, haqiqatan ham bu bizning yagona muammomiz, qolganlari allaqachon yechimini topgan. Rossiyaga bog‘lanib qolganimizni sharmandali holatimizning asosi.
Bu yerda munosib maosh topolmasdan, u yerda ishlayotgan 5 million muxojirimiz emas, qishloq xo‘jaligi mahsulotlarimiz uchun muqobil bozorlarning yo‘qligi (biz rivojlantirmagan) emas, alifbomizdagi 30 yillik noaniqlik emas, umuman ular emas, aynan rus tiliga bog‘lanib qolganimiz.
Feruzxon Yoqubxo‘jayev, bloger
“Men Shahnoza bilan hamfikrman”
Shahnoza juda dolzarb masalani ko‘targan. Va u bu masalani juda chiroyli yoritib bergan. Doim Shahnozaning ma’rifatiga qoyil qolaman. Menga o‘xshab dod-voylavormaydi. Agar men shu mavzuda yozganimda baqir-chaqir qivorardim.
Har qanday sharoitda ham men o‘z tilimning O‘zbekistonda haqiqatdan ham davlat tili bo‘lishi tarafdoriman. Ammo davlatning eng katta amaldorlari bolasini rus maktabiga berar ekan, hech qachon “Davlat tili to‘g‘risida”gi qonun ishlamaydi.
Izoh (0)