“Vijdonsizlik uchun ham javobgarlik bor” – Rasul Kusherbayev Jinoyat kodeksida vijdonga qonuniy ta’rif yo‘qligi, ammo vijdonsizlikka yo‘l qo‘yilgani uchun javobgarlik belgilanishi haqida

Vijdon o‘zi nima, degan savolga qonuniy ta’rif berilmagani holda jinoyat qonunligimizda ayrim harakatlarda vijdonsizlikka yo‘l qo‘yilgani uchun javobgarlik belgilangan. Bu haqda Oliy Majlis qonunchilik palatasi deputati Rasul Kusherbayev Telegram'dagi kanalida post qoldirdi.

Rasul Kusherbayevning yozishicha, vijdon ta’rifi yo‘q o‘rinda vijdonsizlikka yo‘l qo‘yilgani uchun javobgarlik belgilanishi mavhum holatdir.

Vijdon o‘zi nima, degan savolga qonuniy ta’rif berilmagani holda jinoyat qonunchiligimizda ayrim harakatlarda vijdonsizlikka yo‘l qo‘yilgani uchun javobgarlik belgilangan. Masalan, Jinoyat kodeksining 172-moddasida «Shaxsning mulkni qo‘riqlash yuzasidan o‘z vazifalarini vijdonsiz bajarishi natijasida mol-mulk talon-toroj qilinishi, unga shikast yetkazilishi yoki uning nobud qilinishi ko‘p miqdorda zarar yetkazilishiga sabab bo‘lsa, basharti, bu qilmishda mansabdorlik jinoyati alomatlari bo‘lmasa - BHMning ellik baravarigacha miqdorda jarima yoki uch yuz soatgacha majburiy jamoat ishlari yoxud ikki yilgacha axloq tuzatish ishlari bilan jazolanadi».

Jinoyat kodeksining 302-moddasida «Boshliq yoki boshqa mansabdor shaxsning o‘z xizmat vazifalariga nisbatan pala-partish yoki vijdonsizlarcha munosabatda bo‘lishi tufayli bu vazifalarni bajarmaganligi yoki lozim darajada bajarmaganligi ko‘p miqdorda zarar yetkazilishiga yoki boshqa og‘ir oqibatlarga sabab bo‘lsa - uch yilgacha xizmat bo‘yicha cheklash yoki uch yilgacha ozodlikdan mahrum qilish bilan jazolanadi".

Jinoyat kodeksining 207-moddasida esa «Mansabga sovuqqonlik bilan qarash, ya’ni davlat organi, davlat ishtirokidagi tashkilot yoki fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organi mansabdor shaxsining o‘z vazifalariga loqaydlik yoki vijdonsizlarcha munosabatda bo‘lishi oqibatida ularni bajarmasligi yoki lozim darajada bajarmasligi fuqarolarning huquqlariga yoki qonun bilan qo‘riqlanadigan manfaatlariga yoxud davlat yoki jamoat manfaatlariga ko‘p miqdorda zarar yoxud jiddiy ziyon yetkazilishiga sabab bo‘lsa - BHMning yuz baravarigacha miqdorda jarima yoki uch yuz soatgacha majburiy jamoat ishlari yoxud ikki yilgacha axloq tuzatish ishlari bilan jazolanadi», deb belgilangan.

Endi savol: bu o‘rinda vijdonsiz harakatda ayblanayotgan shaxs o‘zining vijdonan harakat qilganini qanday ko‘rsatib, isbotlab bera oladi?

Muammo shundaki, birorta shaxs harakatida vijdonsizlik qildimi yo‘qmi, vijdoni qanday edi, vijdoni o‘zi bormidi, u qanday edi kabi savollarga javoblar qaysi me’yorlar bo‘yicha aniqlanishi mavhum. Bu degani har kim bunga o‘z dunyoqarashidan kelib yondoshadi va baho beradi. Eng yomoni bu baho ba’zan insonlarning taqdirini hal etadi. Vijdonsizlik…

Rasul Kusherbayev, Oliy Majlis qonunchilik palatasi deputati. 

“Odil sudlovni amalga oshirishda tergovning har qanday ta’sirlardan holi, xolis organ bo‘lishi uchun barcha davlat organlari, shu jumladan, Ichki ishlar, prokuratura, Davlat xavfsizlik xizmatining tergov funksiyalarini o‘zida jamlagan alohida tergov organini tashkil etish zarur. Ushbu masala Konstitutsiyada alohida aks ettirilishi kerak, deb hisoblaymiz. Bu demokratik prinsiplarga mos, inson huquqlari yuksak darajadagi odil sudlovni amalga oshirishga ko‘mak bergan bo‘lardi”, – deya taklif etgandi deputat.