Rossiyadagi vaziyat O‘zbekistondagi narxlar o‘sishiga qanday ta’sir qiladi?

Prognozlashtirish va makroiqtisodiy tadqiqotlar instituti Rossiyadagi inflyatsiyaning O‘zbekistondagi narxlar oshishiga ta’sirini tahlil qildi.

Rossiya O‘zbekistonning asosiy savdo hamkorlaridan biri hisoblanadi. O‘zbekiston tashqi savdosining qariyb 18 foizi Rossiyaning hissasiga to‘g‘ri keladi. 

Rossiyadagi inflyatsiya natijasida Rossiyadan import qilinadigan tovarlar va xizmatlar narxining ko‘tarilishi O‘zbekistondagi inflyatsiya darajasiga ta’sir ko‘rsatadi.

2021-yilda O‘zbekistonda inflyatsiya darajasi 10 foizni tashkil qildi. Bunda Rossiyada inflyatsiya darajasi (2021 yilda 6,7 foiz) O‘zbekistonda inflyatsiyaning 0,78 foiz bandga oshishiga sabab bo‘lgan. 

Bundan tashqari, Rossiyadan import qilinadigan xomashyo tovarlari narxlar o‘sishi O‘zbekistondagi ishlab chiqarish xarajatlarining 0,6 foiz bandga oshishiga olib kelgan.

Turkiyadan farqli ravishda bu yil rubl qadrining zaiflashishi emas, balki uning mustahkamlanishi kutilmoqda. 

Yil davomida rublning dollarga nisbatan kursi 74,29 rubldan 60,20 rublgacha mustahkamlandi. 

Bunday sharoitda Rossiyadagi inflyatsiya darajasi O‘zbekistonda narxlar barqarorligiga Turkiyadagi narxlarning ko‘tarilishiga qaraganda ko‘proq bosim ko‘rsatadi.

2022-yilda Rossiyada rubl qadrining 28,4 foizga ortishi hamda inflyatsiya darajasining 21,3 foizga yetishi kutilayotganligini hisobga olinsa, Rossiya tovarlari jahon bozoriga 69,41 foiz qimmatroq chiqishi mumkin. 

Buning oqibatida 2022-yilda Rossiyada narxlar oshishining O‘zbekistonga ta’siri 6 foiz punktigacha yetadi (Rossiyadan import qilinayotgan mahsulotlarning tarkibi va hajmi o‘zgarmagan taqdirda). 

Bu xavfning sababi, shuningdek, O‘zbekistonning umumiy importida Rossiyaning ulushi (2021 yilda 21,4 foiz) Turkiyaning ulushiga (6,7 foiz) qaraganda ancha yuqori ekanligi bilan bog‘liq.

Bu omil inflyatsiyani tezlashtirishdan tashqari, Rossiya va O‘zbekiston o‘rtasidagi tashqi savdo balansiga salbiy ta’sir ko‘rsatishi, shusiz ham muvozanatlashmagan to‘lov balansini yanada kuchaytirishi ehtimoldan yiroq emas. Bu esa o‘z navbatida milliy valyuta barqarorligiga qo‘shimcha ta’sirni yuzaga keltiradi. 

Masalan, 2021-yilda O‘zbekiston Rossiyadan umumiy qiymati 5,46 milliard dollarga teng mahsulot import qilgan. 

Bu 2021-yil kursi bo‘yicha 402,5 milliard rublga teng. Importning hajmi va tarkibi o‘zgarishsiz qolishi taxmin qilinsa, bugungi kunda mazkur import 8 mlrd dollarga aylanadi. Eksport o‘zgarmasdan qolsa, savdo balansi yomonlashishi mumkin.

2022-yil birinchi yarim yillik yakunlari bo‘yicha O'zbekistonning Rossiyadan importi 2,85 mlrd dollarni tashkil etgan bo‘lsa, eksport hajmi 1,22 mlrd dollarga yetdi (defitsit — 1,63 mlrd dollar).

Rossiyada narxlarning oshishi tufayli O‘zbekistonda tannarx inflyatsiyasining o‘sishi birinchi navbatda Rossiyadan xomashyo va oraliq mahsulotlarni import qiluvchilarga ta’sir qiladi. 

Kompaniyalar  ushbu hisob-kitoblardan yanada maqbulroq qisqa va o‘rta muddatli qarorlarni qabul qilishda foydalanishi mumkin.